Nga Gideon Rose, Foreign Affairs/
Në muajin e fundit të luftës në Ukrainë është krijuar një konsensus i gjerë mes analistëve amerikanë rreth asaj se pse Rusia nuk ka mundur deri më sot të arrijë qëllimet e saj. I bllokuar në një flluskë emocionale dhe ideologjike, presidenti rus Vladimir Putin bëri disa gabime themelore strategjike. Ai e bindi veten se lufta do të ishte e shpejtë dhe e lehtë, se trupat e huaja do të mirëpriteshin si çlirimtarë, se ai mund të trondiste ose shtypte çdo rezistencë dhe se do të ishte në gjendje të instalonte një qeveri proruse.
Menjëherë pas fillimit të pushtimit, megjithatë, këto fantazi u bënë realitet. Forcat ukrainase u ngritën dhe forcat ruse u bllokuan. Dhe tani ariu i zemëruar dhe i plagosur është mbërthyer në një moçal, duke u përplasur me zhgënjimin në vend që të ndryshojë në mënyrë racionale kursin.
Analiza duket e shëndoshë, por ironia është edhe më e pasur—sepse përshkrimi i gabimeve të Putinit është një përmbledhje e mirë jo vetëm e përvojës së mëparshme sovjetike në Afganistan, por edhe e pjesës më të madhe të politikës së sigurisë kombëtare të SHBA-ve gjatë disa dekadave të fundit, duke përfshirë luftërat në Vietnam.
Uashingtoni ka kryer vazhdimisht ndërhyrje ushtarake me pritshmëri jashtëzakonisht jorealiste, ka mbivlerësuar aftësitë e veta dhe ka nënvlerësuar kundërshtarët e tij, ka besuar se do ta donin në vend se do ta urrenin dhe mendoi se mund të vendoste të preferuarit e tij në detyrë dhe më pas të largohej lehtësisht.
Dhe herë pas here, pasi u përball me të njëjtat realitete të ashpra si Putini, është përpjekur të përparojë përpara se të vendosë përfundimisht të ndryshojë kursin dhe të tërhiqet.
Po, motivet amerikane ishin më fisnike. Por metodat amerikane ishin më pak brutale (shumicën e kohës). Po, kishte shumë dallime të tjera midis konflikteve. Në një nivel strategjik, ngjashmëritë janë të habitshme.
Kjo do të thotë se ka disa mësime të rëndësishme për t’u mësuar nga historia e fundit ushtarake amerikane – por vetëm nëse kjo histori shikohet nga perspektiva e armikut, jo e Uashingtonit. Sepse ishin armiqtë ata që fituan. Shtetet e Bashkuara janë mësuar të mendojnë për veten si fuqia ushtarake alfa, duke sulmuar, pushtuar dhe kontrolluar aksionin.
Në luftën e Ukrainës, megjithatë, është në anën tjetër, duke u përpjekur të pengojë, të godasë dhe të rraskapitë Rusinë. Të luash në mbrojtje është më e lehtë sesa të luash në sulm, por kërkon më shumë kohë dhe kërkon një mentalitet tjetër. Në këtë kontekst, dështimi i Shteteve të Bashkuara për të pushtuar disa vende kohët e fundit është i dobishëm. Uashingtoni thjesht mund të ndërrojë manualin e lojës dhe të përdorë strategjitë dhe taktikat që i hapën më shumë telashe.
Ndër të tjera, kjo do të thotë të fitosh të shëmtuarën: të vendosësh pajisje shpërthyese të improvizuara pafund, të neutralizosh bashkëpunëtorët dhe të zhgënjesh jo vetëm pushtimin, por çdo shpresë për pushtim të qëndrueshëm. Nëse Uashingtoni duhet të mendojë për ukrainasit që luajnë rolin e komunistëve vietnamezë, talebanëve dhe milicive irakiane, atëherë duhet të pranojë gjithashtu se Moska po luan tani në rolin e vjetër të Uashingtonit.
Kjo paralele duhet ta bëjë më të lehtë për politikëbërësit amerikanë që të ndjejnë empati dhe t’u qasen negociatave në mënyrë të arsyeshme. Lufta mund të jetë ekzistenciale për Ukrainën, por është fakultative për Rusinë. Putini i bëri llogaritë gabim dhe tani e gjen veten keq me pak opsione, siç bënë Shtetet e Bashkuara përfundimisht në Vietnam, Afganistan dhe Irak.
Humbja ose ngërçi në fushën e betejës është një kusht i domosdoshëm për tërheqjen ruse, por siç kanë mësuar amerikanët, duhet shumë kohë që një fuqi e madhe të kalojë fazat e pikëllimit dhe të pranojë një rezultat të tillë. Pra, në vend që të ndërpresë lidhjet dhe të fërkojë publikisht hundën e Moskës në telashet e saj – e lëre më të fantazojë për ndryshimin e regjimit – Uashingtoni duhet të mbajë kontakte dhe t’i lejojë të tjerët të propozojnë strategji daljeje për të shpëtuar fytyrën që i lejojnë Putinit të tërhiqet duke ruajtur sa më shumë dinjitet të jetë e mundur. Në fillim të luftës, shumë venë në pikëpyetje mendjen e Putinit. Tani duket se ai ishte thjesht i dhënë pas mendimeve të dëshiruara – për gjithçka. Edhe këtu, përvoja duhet t’i ndihmojë politikëbërësit amerikanë të empatizojnë dhe të qëndrojnë vigjilentë për të mos rënë përsëri në të njëjtin kurth, në Ukrainë apo kudo tjetër. Në prill të vitit 2003, për shembull, Këshilltarja e Sigurisë Kombëtare Condoleezza Rice përshkroi në mënyrë të përmbledhur qëndrimin e administratës së Xhorxh W. Bushit për Irakun e pasluftës: “Ne thelbësisht besojmë se kur kontrolli i terrorit që regjimi i Sadam Huseinit ka shkaktuar mbi popullin e tij më në fund thyhet dhe irakianët të kenë një mundësi për të ndërtuar një të ardhme më të mirë, do të shihni njerëz që duan të ndërtojnë një të ardhme më të mirë – jo ta hedhin në erë atë.”
Udhëheqësit ushtarakë në Pentagon, ndërkohë, e bindën veten se operacioni i tyre special ushtarak mund të përfundonte shpejt dhe me çmim të ulët. “Ideja se do të duheshin disa qindra mijëra forca amerikane mendoj se është shumë larg pikës”, dëshmoi Sekretari i Mbrojtjes Donald Rumsfeld disa javë para pushtimit. “Të supozosh se do të paguajmë për të gjitha është thjesht e gabuar,” tha zëvendës sekretari i Mbrojtjes Paul Ëolfoëitz. Një nga aspektet magjepsëse dhe freskuese të luftës së Ukrainës është mënyra se si administrata Biden ka armatosur të vërtetën, duke lëshuar informacione të sakta dhe duke i mbledhur qeverisë amerikane një respekt të ri të çuditshëm për ndershmërinë e saj. Kur Uashingtoni ishte në rolin e sulmuesit, gjërat ishin pak më ndryshe. Informatat zyrtare mbi Vietnamin, Afganistanin dhe Irakun i portretizuan pa ndryshim gjërat sikur po shkonin mirë, me fitoren gjithmonë në prag – deri në ditën kur helikopterët erdhën për të hequr njerëzit nga çatia. Do të ishte mirë nëse kthesa drejt besueshmërisë zyrtare amerikane do të qëndronte, sepse vështirë se mund të kishte një mënyrë më të mirë ose më të lirë për të fituar miq dhe për të ndikuar te njerëzit anembanë globit. Gjithmonë mund të shpresohet. Një aspekt tronditës i luftës në Ukrainë që të gjithë pajtohen; Ç’është ky idiot që pushton një vend pa një plan se si përfundon gjithçka? Megjithatë, ky mësim mund të jetë më i dhimbshëm nga të gjithë për Uashingtonin, sepse hyrja në luftëra pa plane për t’i dhënë fund është në dëm të interesit kombëtar. Planet fillestare të përfundimit të luftës për Vietnamin arritën të “goditnin më fort armikun dhe shpresonin që ai të dorëzohej”. Në Luftën e Gjirit, plani për Irakun e pasluftës ishte “shpresa që Sadami të rrëzohej me një grusht shteti ushtarak”. Planifikimi i pasluftës për pushtimin e Irakut ishte aq i frikshëm sa shkaktoi reagimin e të famshëm të gjeneralmajorit të atëhershëm David Petraeus: “Më trego si përfundon e gjitha kjo”. Ky problem, të paktën, ka një zgjidhje të thjeshtë – filloni planifikimin e luftës me një vizion të besueshëm të një situate të qëndrueshme të pasluftës dhe krijoni një strategji të kundërt për të arritur atje. Bëjeni fundin e luftës pikënisjen tuaj intelektuale, me fjalë të tjera, kështu që nuk ka asnjë mënyrë që të shmangni të mendoni për të ose ta shtyni atë të drejtojë gjithçka tjetër. Në vitin 2003, administrata e Bushit e konsideroi Irakun e pasluftës si “Fazën IV” të konfliktit. A është i befasuar dikush që politikëbërësit e saj të shqetësuar nuk arritën kurrë te pika e katërt në listën e tyre të detyrave? Një mësim i fundit është ai që amerikanët e kuptonin mirë, pasi kishin fituar vetë një luftë antikoloniale në atë kohë: mos vini bast kundër nacionalizmit. Njerëzit që luftojnë me të huajt në terrenin e tyre janë shumë të motivuar, siç e kanë treguar sërish ukrainasit që të frenojnë agresorët e dobët rusë. Sido që të jetë fundi i luftës, ajo nuk do t’i shërbejë Moskës. Teoricieni i madh ushtarak Carl von Clauseëitz vuri në dukje se “Përdorimi maksimal i forcës nuk është aspak i papajtueshëm me përdorimin e njëkohshëm të intelektit”. Mund të mos jetë e papajtueshme, por në praktikë, kombinimi është mjaft i rrallë. Nëse nuk mund ta dini në m mënyrë bindëse se si përfundon një luftë më mirë mos e filloni atë.
/b.h
