Një urdhër i vitit 1967, firmosur nga Ramiz Alia, zhdukte çdo ceremoni fetare, për t’u zëvendësuar me praktika dhe festa socialiste. Ceremonitë themeltare të organizimit të jetës së njeriut, si lindjet, dasma dhe vdekja…do të konsideroheshin si mbeturina e zakone të vjetra. Më poshtë, botojmë të plotë raportin e Komitetit Qendror të PPSH, që u shpërnda në të gjithë Shqipërinë, e firmosur nga Ramiz Alia, mbi organizimin e jetës së njerëzve, ceremonitë më të rëndësishme familjare.
Në vitin 1967, siç dihet, në historinë e vendosjes së regjimit diktatorial të Hoxhës, lufta kundër fesë, nuk përfshiu vetëm shembjen e kishave dhe xhamive, por preku dhe embrionin e besimit njerëzor, mbi të cilin kishte ndërtuar mënyrën e jetesës, në rregulla e kanone që u përmbysën me një vendim. Ky rast është një dokument, dosje 191, një fond i Arkivit të Shtetit që dëshmon shkatërrimin në embrion të familjare shqiptare, për t’iu përshtatur sistemit të ri. Këto çështje mund t’i zgjidhë Komiteti Ekzekutiv….Është një moment absurd, “urdhra” të lëshuar nga Komiteti Qendror i Partisë, drejtuar sektorit të edukimit, posaçërisht me lëndën mbi festat e reja socialiste. Sugjerimet në këtë raport nga leximi i sotëm, vijnë sa qesharake, aq dhe fatkeqe për të kuptuar zhveshjen e çdo tradite etnokulturore, për të instaluar njeriun e ri.
Ja një fragment: Fejesa apo martesa është gëzim familjar, prandaj edhe kolektivi duhet t’ia festojë. Ceremonia e fejesës apo e martesës, sipas rastit dhe dëshirës, mund të bëhet në klube ose në shtëpitë e kulturës, ku shokët e të afërmit të kenë mundësi të përshëndesin çiftin e ri, të kërcejnë e të vallëzojnë… Për komitetet ekzekutive duhet të marrin masat që të kenë diploma të veçanta, të pajisura mirë e bukur, ku kryhet ceremonia e celebrimit. Letra që e botojmë të plotë mban udhëzimet mbi zëvendësimin e praktikave dhe zakoneve fetare të jetës së përditshme të njerëzve me ceremoni dhe festa socialiste. Kjo “porosi” mori vendimin e formës së prerë duke iu deleguar për zbatim Ramiz Alisë dhe Dashnor Mamaqit. Letra është siguruar nga Arkivi Qendror i Shtetit, viti 1967, me numër Dosjeje 191. Raporti jep në detaje ceremonitë që do të zhdukeshin tashmë nga kalendari i jetës së përditshme të shqiptarëve për të celebruar festat që lidheshin me luftën, me heronjtë socialistë, me kooperativat, me organizatat e partisë etj.
- Festat lokale
Ndër festat me karakter lokal kanë fituar traditë dhe festohen mirë, dita e çlirimit, dita e krijimit të batalioneve apo brigadave partizane, ndonjë ngjarje tjetër e periudhës së luftës dhe e pasçlirimit. Por ne mendojmë se çdo rreth, zonë, ndërmarrje shkolle apo fshat ka edhe shumë ngjarje të tjera të shënuara që mund dhe duhet t’i festojnë sa më mirë. Të tilla festa janë ngritja e organizatave të partisë, të rinisë, të këshillave nacionalçlirimtare, përkujtimi i dëshmorëve të ndërmarrjes, apo të fshatit, ngjarjet e tjera të rëndësishme të periudhës së pasçlirimit siç janë shtetëzimi dhe ngritja e fabrikave dhe e ndërmarrjeve të reja, ngritja apo bashkimi i kooperativave bujqësore, hapja e shkollës, elektrifikimi i fshatit etj.
- Festat familjare
Në jetën individuale të njeriut, ka shumë ngjarje dhe gjëra të shënuara që duhet t’i festojmë. Të tilla janë lindja, ditëlindja, hyrja në shkollë, hyrja në organizatën e pionierit, në rini, në parti, ushtri, dhënia e fletëlavdërimit, dekoratave etj. Të gjitha këto janë festa individuale, por ato jo vetëm që duhet t’i festojë familja, por në festimin e tyre duhet të marrin pjesë edhe nga kolektivi, edhe shokët, miqtë dhe të afërmit e tij. Në këto raste, përveç ceremonive familjare dhe vizitave për urim, organizatat e partisë, organizatat e masave, institucionet kulturale, shkolla etj., mund të organizojnë aktivitete të ndryshme gëzimi, si mbrëmje tematike, koncerte etj.
Në këtë kuadër mund të thellohen dhe të përhapen takimet e gjeneratave siç janë për shembull, takimet e ish-maturantëve të një shkolle me raste jubilesh, takime të ish-kufitarëve në postën e kufirit ku ata kanë shërbyer etj.
Një ngjarje me rëndësi në jetën e njeriut është fejesa dhe martesa mbi të cilën feja ka ushtruar ndikimet e saj shekullore. Si do të festohen këto tani? Kanë dalë mjaft pyetje që tregojnë se njerëzit kanë disa shqetësime. Njerëzit pyesin: A do të bëhen paskëtaj fejesa me shkesë, a duhet bërë darkë kur fejohet apo martohet, sa duhet të ftojë kur fejohen apo martohen, a mund ta marri nusen me kuaj apo me taksi, a duhet të bëjë pajë etj. Kuptohet, se për këto e të tjera pyetje receta nuk mund të jepen, por as indiferent nuk mund të qëndrohet.
Është e drejtë, që të rinjtë e të rejat ta zgjedhin vetë shokun e jetës, por kur këta edhe kur kanë simpati njëri me tjetrin nuk kanë guximin që t’ia shfaqin, pse të mos ndërhyjë një njeri i afërt i tyre ose pse të mos ua thonë prindërve të tyre dhe të arsyetohen me ta. Bile është e këshillueshme dhe ne duhet ta rekomandojmë dhe t’i nxisim të rinjtë që t’jua thonë prindërve, dhe të kërkojnë ndihmën e tyre, dhe vetëm atëherë kur ndonjë prind është konservator, dhe nuk pranon, atëherë të rinjtë e zgjidhin vetë.
Fejesa apo martesa është gëzim familjar, prandaj edhe kolektivi duhet t’ia festojë. Ceremonia e fejesës apo e martesës, sipas rastit dhe dëshirës, mund të bëhet në klube ose në shtëpitë e kulturës ku shokët e të afërmit të kenë mundësi të përshëndesin çiftin e ri, të kërcejnë e të vallëzojnë. Sipas mundësisë, këtu mund të thirren edhe nëpunësit e gjendjes civile për të kryer veprimet zyrtare. Për komitetet ekzekutive duhet të marrin masat që të kenë diploma të veçanta, të pajisura mirë e bukur ku kryhet ceremonia e celebrimit. Atje mund të ketë edhe ndonjë gramafon ose magnetofon për të dhënë muzikë gazmore etj. Kur martohet një nga kolektivi i shkojnë në shtëpi e urojnë dhe i çojnë edhe ndonjë peshqesh simbolik. Vetvetiu, kuptohet se prindërit si të djalit ashtu edhe të vajzës, janë direkt të interesuar që fëmijët e tyre të fillojnë një jetë të mirë, ashtu sikur vetë fëmijët interesohen ta përgatisin këtë në saje të punës së tyre, prandaj ata sipas mundësive të tyre dhe pa dëmtuar ekonominë, përgatisin sendet e nevojshme për të filluar jetën. Edhe darkë do të bëjë familja kur ka fejesë ose martesë dhe pjesëmarrja e ndonjë shoku dhe e ndonjë miku jo vetëm që nuk është e keqe, por përkundrazi e bën fejesën apo martesën më të gëzueshme. Sa do të ftojë në fejesë apo martesë, këtu recetë nuk jepet. Recetë është vetëm porosia e partisë që të mos bëhet ky gëzim shkak i dëmtimit dhe i shkatërrimit të ekonomisë. Kuptohet se kur nusja është larg, ajo do të merret qoftë me kuaj, qoftë me taksi. Ditën e dasmës, nusja të vishet sa më bukur e hijshëm.
Vdekja si ngjarja më e hidhur në jetën e njeriut, është shfrytëzuar gjithmonë nga klerikët si momenti më i përshtatshëm për të ushqyer tek njerëzit idetë skllavëruese të fesë, për të përforcuar ndjenjat fetare me anë të frikës dhe për të përhapur idetë reaksionare të ekzistencës të botës qiellore të mbi hënës. Për këtë qëllim, kisha dhe xhamia, duke iu përshtatur kohës, kanë shpikur dhe zbatuar ceremonira e shërbime fetare nga më të ndryshmet që kanë zënë rrënjë në ndërgjegjen e njerëzve të paformuar nga ana shkencore. Për të zhdukur këto zakone e praktika fetare, ashtu si në çdo aspekt tjetër, të luftës kundër fesë, edhe në këtë drejtim duhet të luftohet në mënyrë sistematike përmbajtja filozofike, idealiste dhe mistike e tyre, duke i zëvendësuar ato me ceremoni e shërbime të tilla, që të shprehet respekti për kujtimin e njeriut që ka vdekur si dhe kujdesi e inkurajimi për familjen dhe të afërmit që kanë pësuar fatkeqësi.
Në raste të tilla, përveç praktikave të mira që njihen, për përcjelljen e të vdekurit të interesohen drejtpërdrejt qendra e punës ose kooperativa duke bërë që i vdekuri të shoqërohet me lule e kurora dhe sipas rastit përpara varrimit mund të mbahet edhe ndonjë fjalim duke mbajtur parasysh se tani të gjithë janë në marrëdhënie pune socialiste.
AQSH. V.1967.Dosja 191
Dasmat dhe ceremonitë e fejesës, vendimi për t’u bërë në shtëpitë e kulturës
“Një ngjarje me rëndësi në jetën e njeriut është fejesa dhe martesa mbi të cilën feja ka ushtruar ndikimet e saj shekullore. Si do të festohen këto tani. Kanë dalë mjaft pyetje që tregojnë se njerëzit kanë disa shqetësime. Njerëzit pyesin: A do të bëhen paskëtaj fejesa me shkesë, a duhet bërë darkë kur fejohet apo martohet, sa duhet të ftojë kur fejohen apo martohen, a mund ta marri nusen me kuaj apo me taksi, a duhet të bëjë pajë etj. Kuptohet, se për këto e të tjera pyetje, receta nuk mund të jepen, por as indiferent nuk mund të qëndrohet….Fejesa apo martesa është gëzim familjar, prandaj edhe kolektivi duhet t’ia festojë. Ceremonia e fejesës apo e martesës, sipas rastit dhe dëshirës mund të bëhet në klube ose në shtëpitë e kulturës, ku shokët e të afërmit të kenë mundësi të përshëndesin çiftin e ri, të kërcejnë e të vallëzojnë. Sipas mundësisë, këtu mund të thirren edhe nëpunësit e gjendjes civile për të kryer veprimet zyrtare”./ Mapo.al/ a.k
