1. Hashim Thaçi dhe Aleksandër Vuçiqi deri më tani kanë arritur të përafrojnë qëndrimet. Pas fazës së parë, që mori kohën e vet, të të pajtuarit në parim për këmbim territoresh (që tash quhet korrigjim), gjatë këtij viti janë duke u dakorduar vijat ndarëse. Edhe këtu është krijuar një pajtim: Serbia nuk synon tërë veriun e Kosovës dhe Kosova nuk synon tërë Luginën e Preshevës. Mund të thuhet edhe ndryshe, se Serbia nuk e jep tërë Luginën apo Kosova tërë veriun, por në thelb, marrëveshja është duke shkuar në drejtim të vizatimit të kufijve të rinj brenda veriut të Kosovës dhe brenda Luginës së Preshevës.

Kjo është çka ndodh kur Thaçi flet për “korrigjim”. Fjala nuk është e rastësishme, është e përzgjedhur nga njëri prej këshilltarëve të huaj, ish-diplomat evropian, i përfshirë në përpjekjen për arritjen e marrëveshjes së fshehtë mes Thaçit dhe Vuçiqit. Dhe, Thaçi dhe Vuçiqi mund të dalin e të flasin me të njëjtën gjuhë- pra “korrigjim”, madje edhe të dakordohen tërësisht mbi rindarjen gjeografike, por Thaçi dhe Vuçiqi kanë kundrime të ndryshme të zhvillimit të mëtejmë dhe epilogut të këtij procesi.

Për Hashim Thaçin, ekziston një lëvizje lineare që çon prej marrëveshjes së ndarjes në njohje të ndërsjellë mes Kosovës dhe Serbisë. Pra, për të dhe këshilltarët e tij, që nga momenti kur bëhet marrëveshja për “korrigjim” duhet të kalojnë disa muaj negociatash të papërcaktuara që duhet të prodhojnë njohjen e Kosovës nga ana e Serbisë. Por, kjo nuk është në letrat e presidentit të Serbisë. I pasionuar pas shahut, Vuçiqi e sheh këmbimin territorial vetëm si hapje-këmbim e piunit me piun – në një lojë më të gjatë, më të gjerë e më të thellë gjeopolitike.

2.

Për presidentin e Serbisë, çfarëdo marrëveshjeje për “korrigjim” quhet ligjshmërisht e mundshme brenda Kushtetutës së Serbisë; pra është korrigjim i “vijës administrative” mes Republikës së Serbisë dhe Krahinës Autonome të Kosovës e Metohisë. Kjo i jep hapësirë Vuçiqit që të thotë se nuk është arritur ende marrëveshja për statusin e Kosovës, pra se duhet një proces tjetër negociator për të arritur marrëveshja me Kosovën. Procesi i Brukselit mund të ishte një opsion, por ai tashmë ka treguar se është proces i ngathët, me profil tejet të ulët ndërmjetësues. Për më tepër, Serbia nga ky proces ka nxjerrë maksimumin-statusin e kandidatit dhe fillimin e negociatave për anëtarësim.

Nga zyra e Mogherinit nuk kanë më çka të japin. Në tabelën e shahut të Vuçiqit tashmë shihet një proces tjetër, propozimi për një konferencë ndërkombëtare të fuqive të mëdha (të stilit Dayton e Rambouillet). Nga parapërgatitja që është bërë nga Republika e Serbisë, arsyetimi për konferencë të këtillë është tashmë i pranishëm në disa kancelari të rëndësishme perëndimore. Sipas Serbisë, BE-ja nuk ka forcë implementimi të marrëveshjeve të veta (siç shihet me Bashkësinë e komunave serbe, obligim i nënshkruar nga Thaçi, por i pazbatuar ende).

Në mungesë të një procesi të mirëfilltë, Vuçiqi dhe Thaçi kanë arritur pajtimin në parim për korrigjimin e kufijve, por ky pajtim duhet të jetë pjesë e një kornize më të gjerë, ku definohet statusi i Kosovës (e Metohisë). Dhe , sipas këtij shpjegimi, konferenca është e nevojshme, sepse gjendja në Kosovë po tensionohet, posaçërisht në veri. Skenari është fare i prekshëm këto ditë në Kosovë. Sapo u arrit pajtimi për qasjen e re që nuk quhet më ndarje etnike e as këmbim, por korrigjim (jo krejt veriu, jo krejt Lugina), në mediat e afërta me pushtetin në Beograd filluan shkrimet mbi ofensivën ushtarako-policore që po përgatit Prishtina për ta marrë veriun.

Njëkohësisht, me sinkronizim teatral, në Prishtinë është ngritur gjendja e gatishmërisë së policisë, formalisht si parapërgatitje për shpalljen e autonomisë serbe në veri. Në ditët që vijnë mund të jetë lehtë e parashikueshme të mbahet a të rritet tensioni në pjesën veriore të vendit dhe është lehtë e parashikueshme që në këtë tension të kërkohet një ekses –pa adresë të qartë të shkaktarit – ndoshta edhe me viktimë njerëzore, në mënyrë që të arsyetohet nevoja për shpejtim të negociatave. Natyrisht, në një konferencë ndërkombëtare.

3.

Nëse arrin objektivin e konferencës ndërkombëtare, të iniciuar me marrëveshje të fshehtë për “korrigjim” e të shtyrë nga “rritja e tensionit në veriun e Kosovës”, Serbia ka gjasa të krijojë depërtime strategjike deri tani të paimagjinueshme. Ja një listë e shkurtër: -Konferenca ndërkombëtare do të vazhdonte formatin e mëparshëm (Dayton, Rambouillet), pra do të ishte në përbërje BE, SHBA dhe Federata Ruse. Në një gjendje ku politika e jashtme amerikane përpiqet ende t’i përshtatet presidentit Trump dhe ku BE-ja është më e dobët dhe e çekuilibruar më vete e ndaj Kosovës se ç’ka qenë ndonjëherë, Federata ruse e rishfaqur në skenë mund të jetë faktori më konsistent me politikën e vet të jashtme. -Konferenca ndërkombëtare e organizuar si vijim i parimit të “korrigjimit” do të pranonte po ashtu logjikën e etapave.

Pra, nëse Thaçi dhe Vuçiqi janë pajtuar që të bëjnë “korrigjim” territorial pa njohje të ndërsjellë, atëherë në parim është e mundur që konferenca të trajtojë edhe çështje të tjera të mbetura, pa njohje të ndërsjellë. Pika numër një do të ishte autonomia territorialepolitike e serbëve në Kosovë, me emrin Bashkësia e Komunave Serbe. -Meqë parimi fillestar është korrigjimi, në këtë konferencë ndërkombëtare do të mundë të kandidohej edhe çështja e Republikës serbe të Bosnjë-Hercegovinës, si çështje e mbetur nga zhbërja e ish- Jugosllavisë. Kjo do të bëhej me kërkesën e kryetarit Dodik se çfarëdo që të ndodhë me Kosovën, të ndodhë edhe me Republikën Serbe.

Apo, duke “rritur tensionin në marrëdhëniet mes Republikës Serbe dhe autoriteteve qendrore të Sarajevës”. -Serbia do të kishte pozicionin qendror të stabilitetit në Ballkanin Perëndimor. Vuçiqi do të hynte në negociata si presidenti i një vendi që, po t’i zgjidhë këto probleme të mbetura nga zhbërja e ish-Jugosllavisë, do të ishte i gatshëm për anëtarësim në BE – më 2025. Për më tepër, këtë do ta bënte duke mos hequr dorë nga lidhja e ngushtë me Rusinë, siç i kërkohet nga BE-ja, sepse marrëveshja në konferencën ndërkombëtare nuk do të ishte e mundshme pa bekimin e Rusisë. -Kosova në rastin më të mirë do të ishte vendi, presidenti i të cilit shpëtoi nga ndjekja e Gjykatës Speciale, falë konferencës dhe marrëveshjes së arritur në të.

4.

Tabela e shahut e Aleksandër Vuçiqit synon të prodhojë rezultatet në vijim: Të rihapë statusin e Kosovës dhe Bosnjë – Hercegovinës në kondita të reja; Duke fituar në hapjen e sërishme të statusit të Kosovës, të arrijë marrëveshje me Kosovën që do të zhvillojë në etapa relacionin, si në njohjen e Kosovës nga Serbia në një të ardhme, ashtu edhe në përcaktimin përfundimtar të territorit të shtetit që njihet; Të krijojë analogji të njëjtë, me proces të përcaktuar shkëputje të Republikës serbe brenda një afati jo të gjatë; Të dalë nga kriza e zhbërjes së ish- Jugosllavisë si lider regjional, me hapa të shpejtuar integrues në BE. Dhe, fare në fund, por jo për nga rëndësia, që të tregojë se e mban fjalën, se tabela e shahut nuk është vizatuar vetëm në Beograd, por edhe në Moskë.(Koha Ditore)