Transparenca fiskale nga FMN: Shqipëria përballet me rreziqe të mëdha

Shqipëria ka ngelur në 8 nga 36 kritere që Fondi Monetar Ndërkombëtar përdor për të matur transparencën fiskale të një vendi…

Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) ka publikuar sot një raport të Vlerësimit të Transparencës Fiskale (FTE) për Shqipërinë, e cila ishte kryer me kërkesë të Qeverisë së Shqipërisë nga një ekip nga Departamenti i Çështjeve Fiskale të Fondit në qershor 2015.
Në shumë fusha Shqipëria performon sipas standardeve të përcaktuara me Kodin e Transparencës Fiskale të FMN-së. Rreth 10 parime të Kodit nga 36 gjithsej janë renditur si ose ‘mirë’ ose ‘të avancuar,’ dhe 14 parime janë vlerësuar si “bazike”. Megjithatë, në tetë fusha kërkesat themelore të Kodit “nuk plotësohen.”
Në raport me tre shtyllat e Kodit, FMN konstaton se raportet fiskale mbulojnë pjesën më të madhe të të ardhurave të përgjithshme të qeverisë, shpenzimet, financimin, dhe borxhin, por ofrojnë pak informacion në lidhje me elemente të tjerë të bilancit, duke përfshirë një vlerësim rreth 83 për qind të PBB-së në asetet fikse dhe financiare dhe 7 për qind të PBB në detyrimet e partneriteteve publiko-private (PPP). Sektori i korporatave publike të Shqipërisë, me aktivet dhe pasivet që zënë rreth 29 për qind të PBB-së, është gjithashtu jashtë raporteve të konsoliduara fiskale. Raportet fiskale përfshijnë disa por jo të gjitha kontrollet e integritetit, dhe mospërputhjet në fluksin e rrjedhjes së parasë kanë qenë të mëdha (rreth 1 për qind e PBB-së), në vitet e fundit.
Parashikimi fiskal dhe buxhetimi rregullohet nga legjislacioni gjithëpërfshirës dhe një kornizë fiskale afatmesme. Megjithatë, parashikimet zyrtare kanë mbivlerësuar dukshëm si GDP (me 1.5 për qind) dhe të ardhurat (nga 2 për qind të PBB-së) gjatë dekadës së kaluar. Si rezultat, buxheti i miratuar shpesh është reduktuar ndjeshëm gjatë vitit për shkak të mungeses se te ardhurave, duke minuar besueshmërinë e tij. Raporti rekomandon që të krijohet një këshill i pavarur fiskal për të vlerësuar realizmin e parashikimeve ekonomike dhe fiskale të qeverisë.
Shqipëria përballet me një sërë rreziqesh të mëdha fiskale, duke përfshirë pretendimet për kompensim për pronën e shpronësuar deri në 70 për qind të PBB-së, dhe një sektor të madh bankar me një përqindje të lartë të kredive me probleme (23 përqind; raporti u hartua në qershor, ky niveli ka zbtirut në20% aktualisht, shënim I Monitor). Zbulimi i këtyre rreziqeve ishte i shpërndarë nëpër një numër dokumentesh, dhe misioni rekomandoi që buxheti të përfshijë një diskutim më të plotë të rreziqeve më të rëndësishëm në kuadrin fiskal.

Raporti jep shtatë rekomandime për të forcuar përpjekjet e vazhdueshme të qeverisë për reforma në fushën e transparencës fiskale:

-Të përfshijë një bilanc të pjesshëm në raportet fiskale, së bashku me tabela që harmonizojnë ndryshimet në borxh me deficitin dhe ndryshimet në fluksin e parasë me flukset e mjeteve monetare;
-Të thjeshtojë raportet fiskale duke prodhuar një grup të vetëm të raporteve mujore, tremujore, vjetore që përfshijnë informacionin që aktualisht raportohet ndaras nga Thesari, departamenti i borxhit, departamenti i buxhetit, dhe departamenti makroekonomik;
-Të publikojë një raport vjetor mbi zbritjet e taksave, që vlerësojnë mungesën e të ardhurave nga të gjitha përjashtimet e mëdha tatimore dhe privilegje të tjera tatimore;
-Të rrisë eficiencën e parashikimeve të saj makroekonomike dhe fiskale, duke i krahasuar ato publikisht me ato të institucioneve të tjera, duke harmonizuar parashikimet e reja me ato të mëparshme dhe aktuale, dhe duke themeluar një këshill të pavarur fiskal;
– Të përmirësojë transparencën e projekteve të investimeve publike, duke përfshirë PPP, ndër të tjera duke publikuar në mënyrë rutinore analiza kosto-përfitimi dhe duke publikuar vlerën e përgjithshme të angazhimeve të qeverisë, projekt pas projekti;
-Të rrisë shtrirjen dhe thellësinë e raportit për rreziqet fiskale në dokumentin e buxhetit, në mënyrë që ajo gjithashtu të përshkruajë implikimet fiskale të PPP-ve, financat e korporatave publike, dhe rreziqet afatgjata të krijuara nga pensionet, kujdesi shëndetësor, dhe programe të tjera të shpenzimeve;
– Të sigurojë mbikëqyrje të plotë të të gjitha korporatave publike dhe rreziqet fiskale të mundshme që ata mund të gjenerojnë.

Monitor