Donald Trump nuk është i vetmi president që e dallon një marrëveshje të keqe kur sheh një të tillë.
Refuzimi i Volodymyr Zelensky për të nënshkruar pothuajse gjysmën e mineraleve të tokës së rrallë të vendit të tij për shumë pak garanci në të ardhmen është një nga shumë arsyet pse Trump është nxitur në zemërim me homologun e tij në Kiev.
Presidenti ukrainas e ka bërë të qartë se shfrytëzimi i burimeve të çmuara gjeografike dhe energjetike të vendit të tij do të jetë një mënyrë për të rindërtuar ekonominë dhe qytetet e saj pas përfundimit eventual të luftës. Por oferta e ofruar nga Sekretari i Thesarit Scott Bessent, ndërkohë që u lavdërua nga zyrtarët amerikanë si një shkallë bujare drejt prosperitetit për Ukrainën, nuk është në të vërtetë një “marrëveshje”.
Megjithatë, ai ofron njohuri mbi pikëpamjen e Trump për politikën e jashtme dhe perceptimin e tij për luftën, pasi ai e ktheu, të paktën retorikisht, mbështetjen e administratës Biden për palën e pushtuar dhe e hodhi peshën e tij pas pushtuesit.
Ashtu si me planin e tij për të zhvendosur të gjithë palestinezët jashtë Gazës, në mënyrë që SHBA të mund të ndërtojë një “rivierë” vendpushimi e plazhi, motivet e presidentit duket se janë të rrënjosura më shumë në nxjerrjen e kthimit monetar më të mirë të mundshëm për Shtetet e Bashkuara sesa në zgjidhjen e drejtë të një konflikti vrasës që rrezikon botën. Trump po reflekton skepticizëm midis votuesve të bazës së tij ndaj dhjetëra miliarda dollarëve të ndihmës ushtarake dhe financiare që administrata Biden dërgoi në Ukrainë pasi ajo u pushtua ilegalisht nga forcat e presidentit rus Vladimir Putin tre vjet më parë. Por qasja transaksionale e Trump përfaqëson një thyerje të vlerave të politikës së jashtme të ndjekura nga Shtetet e Bashkuara për dekada, duke përfshirë parimin se kombet e fuqishme nuk duhet të pushtojnë ato më të voglat, të cilën Uashingtoni e sanksionoi në Kartën e Kombeve të Bashkuara.
Presioni i tij ndaj Ukrainës, viktimës në konflikt, është gjithashtu një përpjekje e ashpër për të përfituar nga një komb në orën e tij më të errët. Ndërsa Putini ka marrë pjesë të mëdha të territorit të saj, Trump kërkon një pjesë të madhe të pasurisë së Ukraines me minerale me një çmim të ulët. “Marrëveshja” duket më tepër si një formë zhvatjeje që Trump i ofroi Zelenskyt edhe më parë – atehere kur ndihma ushtarake pezull u perdor si një nxitje që ai të shpallte një hetim ndaj Joe Biden, gje qe çoi në impeachment e parë të Trump.
Megjithatë, Shtëpia e Bardhë thotë se Zelensky nuk ka zgjidhje tjetër veçse të nënshkruajë paktin për të paguar taksapaguesit amerikanë për shpëtimin e Kievit – edhe pse ai nuk përmban asnjë garanci se nga Uashingtoni do të vazhdojë të vijë ndihma në të ardhmen.
“Presidenti Trump është padyshim shumë i frustruar tani me Presidentin Zelensky”, tha të enjten këshilltari për sigurinë kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, Mike Waltz. “Fakti që ai nuk ka ardhur në tryezë, që ai nuk ka qenë i gatshëm të shfrytëzojë këtë mundësi që i kemi ofruar – mendoj se ai përfundimisht do të arrijë në atë pikë dhe shpresoj shumë shpejt.”
Një përmbysje tronditëse e SHBA
Përplasja për marrëveshjen për mineralet e rralla të tokës vjen në mes të një përkeqësimi serioz të marrëdhënieve të SHBA-së me Zelensky, i nxitur nga miratimi i propagandës ruse nga Trump për luftën, duke përfshirë akuzat e rreme se lideri ukrainas filloi konfliktin dhe se ai është një diktator. Autokrati në këtë situatë është Putini, i cili ka drejtuar Rusinë për 25 vjet, ka burgosur kundërshtarët e tij, ka shtypur shtypin e lirë dhe ka bërë zgjedhje të rreme. Dhe ai filloi luftën.
Përmbysja tronditëse e SHBA-së për luftën u thellua të enjten ndërsa administrata Trump bëri pazare me anëtarët e G7 për një deklaratë të përbashkët që shënonte përvjetorin e tretë të pushtimit, teksa diplomatët amerikanë kundershtuan përmendjen e “agresionit rus” në dokument. Zyrtarët i thanë CNN se anëtarët e tjerë të G7 kanë frikë t’i japin Rusisë një tjetër fitore, pas mbështetjes së SHBA per Putinin mbi disa nga kërkesat e tij për një paqe të mundshme përpara bisedimeve të kësaj jave në Arabinë Saudite.
Ndërsa Trump thotë se është i bindur se Putini dëshiron të ndalojë luftën dhe është serioz për të folur për paqen, agjencitë e inteligjencës amerikane dhe aleate janë më pak pozitive. Tre burime të njohura me inteligjencën perëndimore i thanë Katie Bo Lillis të CNN dhe Natasha Bertrand se Putini mbetet i fiksuar ose për të nënshtruar Ukrainën në Rusi ose për të siguruar një shtet të vogël dhe të dobët që varet nga Moska. “Nëse do të kishit një armëpushim, atëherë një armëpushim është vetëm koha që Putini të pushojë dhe të riarmatoset dhe të kthehet dhe të marrë pjesën tjetër të asaj që dëshiron”, tha një nga burimet. “Ne nuk kemi parë asnjë tregues që ambiciet e tij kanë ndryshuar.”
Ngjarjet e ditëve të fundit, të cilat i kanë lënë ukrainasit të ndihen të tradhtuar, aleatët e SHBA-së të alarmuar dhe madje disa senatorë republikanë të indinjuar, kanë ripërtërirë debatin rreth motiveve të Trump dhe se si ato do të ndikojnë në shanset për një marrëveshje të drejtë paqeje.
A po nxitet presidenti nga armiqësia personale ndaj Zelenskit? Apo nga përbuzja për një komb më të vogël në nevojë, ndërsa ai kërkon të riorientojë politikën e jashtme të SHBA-së për të promovuar një sistem sferash ndikimi të kontrolluar në samitet e superfuqive nga njerëz të fortë si ai, Putin dhe presidenti kinez Xi Jinping?
Apo është Trumpi i zakonshem, siç ka bërë shpesh më parë, duke zgjedhur një pozicion të linjës së ashpër thjesht për të krijuar hapësirë negociuese për veten e tij? A mundet që miratimi i tij i shumë prej pikave të bisedës së Putinit dhe mbështetja fort tek Zelensky të jetë projektuar për të joshur presidentin rus në tryezë për një seancë të ashpër negocimi? Sigurisht, marrëdhënia e mirë e Trump me Putinin mund ta pozicionojë atë, më shumë se çdo lider tjetër perëndimor, për të ndikuar në sjelljen e Rusisë dhe potencialisht për të nxjerrë lëshime.
Një paqe që zgjat e lejon Ukrainën të vazhdojë të ekzistojë si shtet i pavarur dhe sovran; shmang shpërblimin e ekspansionizmit të Putinit; dhe shpëtimi i miliona jetëve do të ishte një arritje e madhe trashëgimie për Trump. Lufta aktuale e fjalëve midis Uashingtonit dhe Kievit nuk përjashton një negociatë të mundshme dhe serioze – dhe së shpejti do të harrohet nëse arrihet një paqe. Megjithatë, Trump ende nuk ka treguar prova se ai po harton një plan të zgjuar për të luajtur nje bllof ndaj Kremlinit. Fjalët e egra të Trump shpesh bëjnë që kritikët e tij të reagojnë fort, por fjalët janë të rëndësishme në këtë rast – pasi presidenti po errëson faktet themelore rreth asaj që e shkaktoi luftën, që është një e metë thelbësore per një lider që po pozicionohet për të udhëhequr negociatat e paqes.
Perseritja prej papagalli e shumë pozicioneve të Putinit nga Trump, ka rinovuar gjithashtu debatin rreth magjepsjes së tij me liderin rus, i cili, në mandatin e tij të parë, e pa atë të mohonte publikisht vlerësimet e agjencive të tij të inteligjencës se Rusia ndërhyri në zgjedhjet e 2016-ës.
Favorizimi i fundit i Trump ndaj Putinit tërhoqi një qortim të ashpër publik dhe emocional nga një senator kyç republikan që po përballet me rizgjedhjen në vitin 2026. Thom Tillis i Karolinës së Veriut tha se ishte dakord me shumicën e instinkteve të presidentit për sigurinë kombëtare, por shtoi:
“Kushdo që beson se ka ndonjë hapësirë për Vladimir Putinin dhe të ardhmen e një globi të qëndrueshëm, më mirë të shkojë në Ukrainë, më mirë të shkojë në Evropë.”
Tillis vazhdoi për Putinin: “Më mirë të investojnë kohën për të kuptuar se ky njeri është një kancer dhe kërcënimi më i madh për demokracinë. Dhe do të jetë një kancer që përhapet në Detin e Kinës Jugore, në Tajvan dhe në të gjithë globin.”
Pse Zelensky nuk mund ta pranonte ‘marrëveshjen’
Marrëveshja e propozuar për mineralet ngre pikëpyetje jo vetëm për kushtet e saj, por edhe për kuptimin e dinamikës politike në Ukrainë nga Shtëpia e Bardhë.
Nuk ka asnjë mënyrë që Zelensky apo ndonjë president tjetër ukrainas të ketë pranuar “marrëveshjen” për të dorëzuar pjesën më të madhe të trashëgimisë gjeologjike të vendit të tij dhe një çelës për qëndrueshmërinë e tij të ardhshme ekonomike. Nëse do të kishte ndodhur, vlerësimi i tij i miratimit ndoshta do të binte afër nivelit 4% që Trump pretendon në mënyrë të rreme se tashmë është teksa kërkon që Zelensky të mbajë zgjedhje, të cilat janë vonuar për shkak të ligjit ushtarak mes sulmeve ruse. Vlerësimi i situatës politike të Zelenskit është vendimtar, sepse çdo paqe do të jetë një ilaç i dhimbshëm që lideri ukrainas do të duhet të bindë vendin e tij që ta gëlltisë pasi është pothuajse e sigurt që do të garantojë kontrollin e Rusisë në territorin e vjedhur.
Zelensky tha në Konferencën e Sigurisë në Mynih fundjavën e kaluar se ai nuk do të lejonte asnjë nga ministrat e tij të nënshkruante draftin e parë të marrëveshjes së mineraleve me Shtetet e Bashkuara. “Marrëveshja nuk është e gatshme të na mbrojë ne apo interesat tona”, u tha ai gazetarëve, duke vënë në dukje se nuk shihte sesi drafti ofronte garanci sigurie për Ukrainën.
Por është ende e mundur që përpjekja e parë e SHBA për një marrëveshje mund të sigurojë kornizën për një marrëveshje të ardhshme. Zelensky, për shembull, nuk e ka përjashtuar një marrëveshje. Por ai po kërkon të përdorë levën e burimeve të vendit të tij për të marrë garancitë e sigurisë që Ukraina ka nevojë për të mbijetuar pas çdo pakti paqeje.
Marrëveshja origjinale për mineralet e tokës së rrallë u fokusua në kompensimin e Shteteve të Bashkuara për ndihmën e kaluar për Kievin dhe specifikoi burimet natyrore që do të ishin pjesë e marrëveshjes në mbi një duzinë faqe, thanë për CNN dy burime që kanë parë dokumentin. Zelensky tha të mërkurën se kontrata kërkon që SHBA të zotëronte ose të merrte të ardhura nga 50% e minierave të mineraleve të tokës të rralla në Ukrainë dhe sektorëve të tjerë të burimeve natyrore. Burimet thanë se dokumenti thoshte se ai kërkonte kompensim jo për ndihmën e ardhshme të SHBA për Ukrainën, por për ndihmën e mëparshme.
Duke folur në Fox News të enjten në mëngjes, Waltz tha se ishte koha që Ukraina të ndalonte fyerjet ndaj Trumpit për shkak të të gjitha të mirave që ai dhe Shtetet e Bashkuara kishin bërë për Ukrainën. “Është e papranueshme. Ata duhet ta zbutin fjalorin dhe të nënshkruajnë atë marrëveshje, “tha ai.
Ndërsa gjuha e Ukrainës ka qenë pikante ditët e fundit – Zelensky akuzoi presidentin amerikan se banonte në një “hapësirë dezinformimi”.
Në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë, zemërimi i provokuar nga kthesa e Trump kundër Ukrainës është një çështje politike. Por për ukrainasit është çështje jete a vdekjeje.
“Ukrainasit ndihen sikur janë të vetmit të rritur që kanë mbetur në dhomë”, tha Sasha Dovzhyk, drejtore e Institutit për Dokumentim dhe Shkëmbim, për Paula Newton në CNN International. “Ajo që kemi aktualisht në lajme është zemërimi i dikujt që e konsideronim lider botëror dhe ukrainasit në thelb janë lënë të përballen me dekonstruksionin e rendit botëror.”
Ajo shtoi: “Ne nuk jemi të rinj në këtë luftë; e vetmja e re është se aktualisht ne po përballemi me agresion dhe dezinformim nga një anë tjetër – që është ana e aleatit tonë të madh, Shteteve të Bashkuara të Amerikës”.
