Nga Ben Andoni/
Pyetja që shqetëson shumë njerëz, që e kanë kthyer në objektiv të jetës së tyre hulumtimin e krimeve të komunizmit, është një dhe i vetëm një: Çfarë po ndodh me të zhdukurit dhe hapjen e dosjeve. Për hir të së vërtetës, në dukje, asgjë e madhe, por strukturat që merren me të, janë duke punuar seriozisht edhe pse vullneti s’është si në fillim. Që nga Dhjetori i vitit të shkuar, kur edhe u bë mbledhja e dështuar e donatorëve për të pagjeturit, gjërat kanë rrjedhur disi, por kurrsesi me parashikimin optimist të bëra nga politika. Anipse sa i përket Autoritetit të Dosjeve, që prej atij muaji, kandidatet janë të pajisur me certifikata sigurie. Dhe, ndërkohë, të gjithë ata janë intervistuar nga Komisioni i Ligjeve. Por, kur u mendua se gjërat edhe me vullnet po shkonin mirë, që prej shkurtit mbetet në kalendar të parlamentit votimi i tyre. I cili si periudhë duhet të kapë këtë afat 3 javor, i cili mbyllet më 9 Prill. Sa do arrihet? Ka fare pak gjasa.
Ndërkohë, ditët e fundit Instituti i Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit ka nxjerrë raportin, që e ka përcjellë në parlament. Sipas tij, gjatë regjimit komunist plot 34.135 shqiptarë janë burgosur dhe dënuar për arsye politike. Statistikat zyrtare pohojnë se 59.009 shqiptarë u internuan në kampe përqendrimi, ndërkohë që 7.022 syresh humbën jetën. Referuar të dhënave të Institutit, plot 984 shqiptarë kanë vdekur në burgjet e regjimit, ndërkohë që plot 6.027 persona janë vrarë gjatë diktaturës. Por, lista nuk mbaron këtu, pasi nga torturat dhe dënimet e kohës, janë plot 308 persona, të cilët kanë humbur aftësitë mendore.
Paradoksi është se komisionet përgjegjëse të parlamentit e zvarrisin punën, por më shumë akoma presidenti në emër të shtetit shqiptar duhet të përgatisë një deklaratë të bashkëpunojë me ICMP-së, një trupë e specializuar ndërkombëtare që do hulumtojë.
Gjithsesi, aktualisht, për të pagjeturit është funksionale një zyrë te Instituti i të Përndjekurve dhe vijon ende gatishmëria e ICMP-së (Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Pagjetur) që ka atashuar një zyrtar të saj në Tiranë.
E megjithë përpjekjet dhe fjalët e mëdha, vetëm burokratët po punojnë, Deri më tani, ka gjasa që nga BE-ja të kapet një financim për fazën pilot të të zhdukurve prej 500,000 Euro. Për fat, që paratë të mos tolloviten, projekti do zbatohet nga vete BE në bashkëpunim me ICMP-në dhe janë zgjedhur madje edhe dy zona pilot: identifikimin në ish kampin e Ballshit si dhe ato të trupave të morgut të MB. Që të kuptohet sesa proces i vështirë është: duhet të dihet se vetëm për 2 projektet pilotë, shpenzimet që duhen kapin afërsisht rreth 1 milion Euro. Megjithatë duket se ka një fillim, megjithëse parlamenti shqiptar, që duhej ta ngucte si proces, është kthyer në një institucion komedik për njerëzit dhe tragjik për të afërmit e të pagjeturve, që nuk kanë asfare shpresë se një ditë do t’i rehatojnë eshtrat e të afërmve…