Normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë është emërues i përbashkët i shumë pritjeve në Kosovë – si të qytetarëve të rëndomtë, ashtu edhe politikanëve. “Kjo çështje duhet të zgjidhet patjetër në vitin 2024 – edhe me presion ndërkombëtar. Qeverinë e Kosovës e pret kjo sfidë”, thotë Rabit Mani nga Prishtina.
Bashkësia ndërkombëtare, së voni, ka rritur trysninë mbi Kosovën për ta formuar atë dhe mbi Serbinë për ta njohur de facto Kosovën, duke e parë këtë si rrugë të vetme për normalizimin e marrëdhënieve mes tyre. Dy vendeve, në fund të tetorit, u është paraqitur edhe një plan për këtë qëllim, të cilin kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, e kanë pranuar në parim. Miodragu, qytetar serb nga Mitrovica e Veriut, thotë se formimi i Asociacionit mbetet prioritet për popullatën kryesisht serbe të kësaj zone.
Ngjarja nxiti shqetësim te bashkësia ndërkombëtare për qëndrueshmërinë në rajon.
“Nuk mund të ketë siguri në asnjë pjesë të vendit pa integrimin e komunitetit lokal, pa pjesëmarrjen e komunitetit lokal në institucionet e Kosovës. Ne, si komunitet shumicë, duhet të bëjmë shumë që ta integrojmë edhe komunitetin tjetër [serb], sidomos në veri”, thotë Rashit Qalaj, deputet i Partisë Demokratike të Kosovës, për Radion Evropa e Lirë.
“Por, zoti Kurti nuk është i amnistuar nga dialogu…”, thekson Haziri. Sfida të ngjashme sheh edhe Besnik Tahiri, shef i Grupit Parlamentar të Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës. Duke iu referuar sulmit në Banjskë, Tahiri thotë se në vitin 2023, Serbia kishte “qëndrim armiqësor ndaj Kosovës” dhe “Kosova duhet ta shfrytëzojë këtë situatë” në negociatat që e presin me shtetin serb. “Ajo që duhet të bëjë Kosova, është që të argumentojë se Serbia ka politikë armiqësore dhe të arrijë deri te një marrëveshje me Serbinë, pa shkaktuar asnjë dëm të brendshëm, që nënkupton të rendit kushtetues të Kosovës. AAK-ja e ka mbështetur Marrëveshjen e Brukselit [për normalizimin e marrëdhënieve, e arritur në shkurt të vitit 2023] dhe mendojmë se çfarëdo marrëveshjeje tjetër që vjen, nuk do të jetë më e mirë, por do të jetë më e keqe”, thotë Tahiri.
“Meqenëse para vetes i kemi zgjedhjet në Bashkimin Evropian, si dhe do të fillojë fushata zgjedhore në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ka mundësi që dinamika për zbatimin e Marrëveshjes së Brukselit të bjerë. Kjo, në anën tjetër, mund të kthejë tensione edhe më të mëdha mes Kosovës dhe Serbisë, duke mos i përjashtuar këtu as incidentet e mundshme të sigurisë”, thotë Lulzim Peci nga Instituti Kosovar për Kërkime dhe Zhvillime të Politikave – KIPRED. Sipas tij, ka indikacione se disa elemente të marrëveshjes në fjalë kanë nisur të zbatohen “në mënyrë të heshtur”. Fillimi i zbatimit të marrëveshjes për energjinë, por edhe për targat, japin sinjale të tilla, thotë ai. “Por, pjesa kyçe e marrëveshjes, në të cilën Kosova i ka obligimet e mëdha, sikurse themelimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe dhe statusi i ardhshëm i Kishës Ortodokse Serbe, nuk mund të zbatohet në mënyrë të heshtur, sepse kërkohet zbatim në terren dhe nuk është veç një akt qeveritar”, thekson Peci.
Edhe Miodrag Milliqeviq, drejtor ekzekutiv i organizatës joqeveritare Aktiv nga Mitrovica e Veriut, pajtohet se situata e sigurisë dhe stabilizimi i gjendjes në veri do të jenë ndër sfidat kyçe për Kosovën, më 2024. Dhe, sipas tij, ky stabilizim do të varet nga dinamika e procesit të dialogut Kosovë-Serbi, si dhe nga raportet që do të krijohen ndërmjet dy vendeve. Konkretisht për pjesën veriore të banuar me shumicë serbe, thotë ai, sfidë do të jetë mbajtja e zgjedhjeve të parakohshme lokale.
Qeveria e Kosovës është pajtuar t’i organizojë ato, në përputhje me ligjin e vendit. Zgjedhjet, në fakt, kanë qenë kërkesë e komunitetit ndërkombëtar për t’i ulur tensionet që ka shkaktuar instalimi i kryetarëve shqiptarë në veri. “Kjo është diçka që na pret qysh në gjysmën e parë të vitit [2024]. Duke pasur parasysh që gjatë vitit 2023 është iniciuar nisma për largimin e kryetarëve në veri të Kosovës, epilogun do ta ketë në vitin 2024”, thotë Milliqeviq. Në planin e brendshëm, thonë analistët, sfidë për Kosovën do të jetë edhe situata ekonomike dhe sociale. Sipas tyre, kostoja e jetesës është rritur, për shkak të inflacionit në njërën anë dhe stagnimit të pagave në anën tjetër. REL
