NGA PANO HALLKO
Në numrin e librave që autorit të këtij shkrimi i janë dhuruar, besuar për redaktim, apo për recencë, ky libër, libri me titull “Gjurmët e Shpirtit” me autore zonjën Tereza Paluca, ka vend të veçantë, e mbresa të veçanta.
Për shumë arsye, por kryesorja që të befason pozitivisht, është mosha, në të cilën autorja ka shkruar këto sinopse dhe palimpseste të mrekullueshme.
Nuk dihet se kush ka qenë mësues i Letërsisë në gjimnaz, e nëse e ka njohur këtë penë të spikatur. Por është e sigurt se autorja (atëherë zonjushë-gjimnaziste), nuk i ka njohur as si fjalë, sinopsin dhe palimpsestin. E megjithatë, i ka lëvruar aq bukur, sikur të kishte vite moshe dhe krijimtarie, në supet e saj.
I kemi tmerrësisht të paktë të rinj apo të reja që problematizohen në këtë shkallë për çështjet ekzistenciale, por edhe që arrijnë në përfundime si… citoj: -“Ajo çfarë e mundon këtë botë, është pesha e vogël e fjalës”.
Mallkimi më i rëndë i shqiptarit për njeriun, ka qenë:-Të vdektë Fjala!
Krahina nga origjinon autorja, edhe sot e kësa dite e mban gjallë këtë mallkim dhe e përmend, edhe në biseda të zakonshme.
Në pamje të parë temat që shtjellohen në këtë libër, duken tema “të thjeshta”. Për arsye se ato rrahin në mënyrë artistike, pjesë të jetës së përditshme.
“Është më e ndërlikuar të flasësh e të shkruash për të thjeshtën-për atë që ka qenë dhe është, por më e thjeshtë është të flasësh për të ndërlikuarën, për atë se si duhet të ketë qenë”-shprehet autorja diku.
Mes këtyre dy skajeve shndrit pena e autores, shoqëruar me enigma torturësjellëse dhe të gjithëmbarshme. Lëvizjet dhe përshkrimet e saj si “fantazma” të çuditshme në mesnatat e terrta të kujtesës, janë shumë të rralla në letrat e sotme shqipe.
Është ky, një libër i cili është sintezë e eseistikës, trillit letrar dhe më saktë një shpalosje e një eseistike kokëfortë, plot hieroglife të vështira për t`u deshifruar nga shumica e njerëzve.
Në kaleidoskopin e autores Tereza Paluca, xhirohet jeta. Jeta e vërtetë, ajo pa trukime dhe pudrosje. Vëren jetën e fëmijës përmes një fjalie shumëplanëshe:- “Buzëqeshja e parë, dhëmbi i parë, hapat e parë, për të nisur edhe ti, rrugën e pafundme të kësaj jete mizorisht të ëmbël”.
Ajo përshkruan ditët e gjimnazit, çapkënllëqet e moshatarëve të saj dhe kujton me nostalgji se si disa prej shokëve të saj gdhendën emrat e tyre në banka e në mure. Por-thotë ajo:-“Ndonjë emër gabimisht u gdhend edhe në qiejt e zemrës. Njeriu lind duke luftuar. Atëherë përse duhet të mendojmë se pas kësaj do të shfaqet një fushë e pafundme lumturie?!? Jeta është një teatër, ku litarët e kukllave tërhiqen dhe lirohen pa ritëm dhe pa short”…
ANALIZA KARAKTERIALE
“Sado e shtrenjtë të jetë ora që mbajmë në dorë, ajo nuk e kthen dot pas kohën, as për të falur, as edhe për të urryer”, shprehet me urti, diku në librin e saj.
Stigmatizon njerëzit me maskë, ata të pa vërtetët: “Gjatë gjithë darkës, lodhja dhe sforcimi më i madh kishte qenë shtrëngimi i maskës, që herë-herë harrohej të mbahej dhe rrëshqiste padashur”…
Problematizohet për fenomenin më të tmerrshëm që po than mitrën e kësaj shoqërie, së cilës i pëlqen të mbiquhet edhe njerëzore; fenomenin e divorcit: “Sikur jeta të vazhdonte si atë mbrëmje, fjala “divorc” nuk do kishte vend në asnjë fjalor të botës”…
Është një çudi më vete fakti, se si ka arritur në moshë fare të re, të depërtojë në marrëdhënien në çift, tek ata që në pamjen e jashtme tregohen si “çift i lumtur”.
“Ndanin një shtrat në darkë, një çati dhe, ishin çift vetëm mbrëmjeve të tilla! Rrugëve të jetës kërkonin diçka, por gjithnjë e më larg, larg njëri-tjetrit”.
Ose, në disa sinopse ku ajo trajton figurën e nënës, kur ajo vetë ishte maturante, kur ishte fëmijë e nënës së saj, do të shkruante: -“Zemra e nënës, i vetmi oqean që dallgë nuk ka, i vetmi oqean mirësie, ku dashuria nuk njeh fund. Brishtësia e femrës (Nënës) është dobësi në raport me botën, por është një shkëmb brenda vetes dhe në raport me veten e saj”.
Ajo stigmatizon keqazi, “ndihmën” që u ofrohet sot disa personave, në trajtën e mëshirimit. “Mëshira nuk është ushqim për urinë, nuk e shuan atë, por vetëm gërryen shpirtin, teksa e vendos poshtë të tjerëve, duke e bërë atë, të pa vlefshëm”.
“Teksa kolovitem në djepin e jetës, ushqehem hera-herës me lotët e mi. Ndonjëherë dhimbja ndjen mëshirë për mua. Ajo më përkëdhel, më qesh si pa të keq, por as në buzëqeshjen e saj të pazakontë, nuk e gjej dot forcën me të cilën ti më ushqeje! Rrallë ndodh të të buzëqeshë dhimbja, por rrallë më ka ndodhur edhe mua, të dashuroj.
Teksa rrezet e diellit më përkëdhelin trupin, unë përsëri hesht! Ato pastaj, mundohen të më gudulisin, por unë qaj(postmoderniste).
Rrëmbimthi në sirtarin e vjetër, kërkova plot mëshirë dhe lutje një fotografi të vjetër, e cila duket sikur ka shekuj që ekziston”…
Në palimpsestin me titull “Botë e ashpër”, autorja realizon me një talent të spikatur Migjenian, portretin e nj lypësi(për “fat”, i kemi me dhjetëra mijë lypësit në vendin tonë tonë).
“Në mesnatë stomaku filloi sërish të shkelmonte, a thua se brenda tij ndodheshin miliona ushtarë të përgatitur për luftë, të cilët shponin me shigjetat e tyre “armikun”, stomakun e vogëlushit. Koka nisi t`i buçiste, por…koka nuk ishte “firmato”!!
Gjumi u vra nga ato mijëra shigjeta dhe ai u gjend përsëri i vetëm, i uritur. Vetëm mjerimi, ishte ushqimi i tij i përhershëm. A mund të jetohet me buzëqeshje?-pyet shkrimtarja. Dhe përgjigjet, po ajo vetë:-Filozofët do të thoshin: “po”. Po, por pasi të kishin mbushur stomakun plot”.
Në skicën “Unë dhe pasqyra”, shkrimtarja pikturon botën e brendshme të një femre. “Unë dhe vetja ime para pasqyrës. Dy qenie, krejtësisht të ndryshme. Unë… Di të dua, të hesht, të qaj. Kurse imazhi im, është sipërfaqësor. Imazhi im ma kthen buzëqeshjen, por pa shpirt. Thjesht më imiton, imazh hipokrit. Imazhi im nuk më njeh mua, kurse unë e njoh atë.
Teksa bota njeh siluetën time, unë hesht dhe nuk dua që ajo të më njohë mua. Mbështillem në copëzat e grisura të shpresave të vdekura, teksa pres një tjetër mëngjes, një tjetër shans. Mbyll sytë teksa vetmia më këndon, falja hesht, dyshimi vret, dhe errësira….mbizotëron. Bukuria e jashtme është vetëm për njerëzit që dinë të shohin cekët. Gjendemi rastësisht në copëza lumturie, por jo në një lumturi dashurie..
Ti o njeri mund të gabosh, por gabimi më i madh është mospranimi i gabimit. Gabimi njerëzor, e falja hyjnore. Mesa duket, zonja lumturi gjithmonë e ka me nxitim kur vjen tek unë..
Hiqe atë maskë mashtrimi, se tani bota të njeh! Ti je imazhi i engjëllit, që jeton me shpirtin e djallit”…
SIKUR TË ISHA DJALË…
Në sinopsin me titull “Isha dikur”, bindesh për faktin se nuk paska kaluar një shekull nga botimi i romanit të Haki Stërmillit me titull “Sikur të isha djalë”. Për shkrimtaren Tereza Tarazhi Paluca, shoqëria shqiptare ndodhet në ditët kur u shkrua ai roman. “Sikur të bëhesha gishtëz dhe të qëndroja mbi krahët e ndonjë zogu zemërmirë, që do më pranonte mbi pendët e tij. Ose të kaloja ylberin, të bëhesha mashkull, i ftohtë si akulli, i fortë si shkëmbi dhe mizor si armiku. E veshur, por e zhveshur, me frymë, por pa jetë, me bagazhin tim plot e përplot me boshësinë, po nisem drejt vetmisë. Sepse pa ty gjithçka është, por edhe nuk është. (Na sjell ndërmend thënien e Heraklitit, “Jemi dhe nuk jemi”).
…”Në një dhomë të madhe, mbushur në çdo çast prej vetmisë, gjendej e ulur edhe ajo. Një sekondë vdiste, e në një tjetër sekondë ringjallej. As jetë, as vdekje. Asnjë fjalë, asnjë veprim. Vetëm tingujt e heshtjes, merrnin vallen e natës në tapetin e gjithësisë.
Sa do dëshiroja të isha e verbër. Sytë më rrëmbejnë pushtetin e trupit tim, por më dhurojnë një tjetër pushtet, pushtetin mbi trupin tim. Vetmia të vesh me fytyrë tjetër. Ajo të bën të pohosh atë që dikur ke mohuar, atë që dikur ke refuzuar, vetëm e vetëm për një buzëqeshje. Nuk e dua një kafshatë të dhuruar me urrejtje, nuk e dua një monedhë të dhënë me përçmim.
E mjera nënë. Shtëpinë s’e kam shumë të bukur, por zemrën, po. Presim të shohim engjëj, teksa shohim djaj. I mbylla mendimet me forcë si të ishin një libër, e pastaj mbylla sytë, për të menduar…asgjë”!..
Është mbresëlënëse qartësia që ka pasur shkrimtarja në atë moshë për jetën. “Askush nuk ka një jetë të dytë. Të jetosh me dhimbjen, nuk do të thotë të qash gjithmonë, por të gjesh forcë për të vazhduar. Kur mbizotëron dhimbja, humbet dashuria”.
Dilema shekspiriane, është pjesë e pandarë e jetës së një femre. “Duke arsyetuar, kam ikur me mijëra herë. Por zemra nuk kishte këmbë dhe rrinte aty”.
Kështu i sistemon autorja ditët dhe historitë e tyre, në palimpsestin “Arka e kujtimeve”:-“Sistemova edhe një herë “pajën” time dhe u nisa drejt së tashmes. Dhe pas meje, vinte zonja nostalgji”…
Janë pikante meditimet e shkrimtares te varri i babait të saj. “Do pranoja me përulësi të kryqëzohesha si Krishti në kryq, do ta thurja vetë kurorën me ferra, e gozhdët ndër duar, nuk do më dhimbnin kaq fort, sa mungesa jote”.
Është e habitshme krijimtaria e autores. Edhe treva origjinare, po aq. Nuk jam i saktë, por besoj se poeti ynë i shquar Agim Doçi, kur hidhej në letër ky meditim i shkrimtares Paluca, ende nuk e kishte shkruar poezinë “Pranoj ritin e kryqëzimit”!!!
Ky shpirt i trazuar, që mban emrin Tereza Tarazhi Paluca, nuk kishte sesi të mos shpërthejë diku, drejtuar njeriut, i cili ka ikur herët nga jeta: -“Ti që nuk je, ngushëllohu me faktin, që jeta nuk është një mrekulli. Ajo është veç një luftë e përditshme, ku edhe pse jetojmë, nuk e dimë vlerën e humbjes së saj”.
Dhe vjen pastaj te falsiteti i paraqitjes dhe i thelbit: “Buzëqeshjen e buzëve të tua, mund t’ia dhurosh kujtdo, por buzëqeshjen e shpirtit, jo kushdo e meriton. Buzëqeshja e hidhur, është një vajtim i mjerueshëm si melodia e djallit. Buzëqeshja e shtirur, gjithmonë sjell humbje.
Sepse çmimi i jetës, është i barabartë me luftën mes së mirës dhe të keqes; mes Mirësisë dhe ligësisë..
E lashë librin në tokë, edhe pse e ndjeva që u mërzit, u fye, mendoi se e braktisa. Më duhej ta “mobiloja” botën time “të varfër”.
Hapa sytë dhe pashë veten time që vallëzonte. E admirova dhe ngrita dorën ta përshëndesja. Por ajo bëri sikur nuk më pa dhe… Ktheu vështrimin në tjetër anë…
Nesër, nesër do t’i var vetë prangat në shpirtin tim, do t’i vras vetë ëndrrat e mia, e do të shtrihem në arkën e vdekjes, pa më shtyrë njeri. Por më lini vetëm sonte…
Dua të qetësoj ndërgjegjen time, e cila është pafajësisht fajtore”…
LOTËT JANË FËMIJËT E VUAJTJES…
Autorja është e ashpër në Refleksionet e saj, me fenomenin e tmerrshëm të braktisjes së fëmijëve. Dhe shpërthen-“Kush mund t’i justifikojë lotët që pafajësisht lindin në sytë e një fëmije në rrugë? Më thoni, kush e justifikon vetminë e tij, dëshirën e vetme të tij për të pasur pranë nënën e vet?! Kush i justifikon sjelljet e tyre, të pahijshme ndoshta? Por, çfarë prisni tjetër, kur ju nuk i deshët fëmijët fëmijët tuaj?!
Si mundet vallë, të hidhni tutje një pjesë të trupit tuaj, një engjëll të bukur, që pafajësisht bëhet pjesë e kësaj bote? Zoti ju dënoftë me më të madhin ndëshkim! Mos vallë shekuj më parë, jeta ishte më e lehtë dhe kishte tjetër vlerë? Sepse një fëmijë në pafajësinë e tij, nuk shkatërron asgjë, por rindërton gjithçka të shkatërruar.
Më 13 dhjetor të vitit vitit 2007, autorja i shkruan letër Nënës së saj. Nënës, të cilën ka kohë që nuk e ka. Dhe i drejtohet me pyetjen : “Kush do më mësojë mua, të jem e fortë në këtë jetë mizore? Jetë që na zvarrit para saj me kënaqësinë më të madhe, e vetë qesh si një shtrigë plakë? Një shtrigë plakë, e cila ndihet e dëshpëruar për ditët e saj të shkuara.
Sa abstrakte është kjo botë. Nëse jep, jep dhe nuk kërkon. E nëse merr, harron të japësh”…
Sot, është në “modë”, ndërrimi partneres/it. Dhe autorja e shpreh përmbledhtazi, dramën e një vajze të braktisur nga “i dashuri” që pati: -“I qe dashur të zgjidhte mes jetës së tij dhe jetës së saj. Dhe ajo, kish zgjedhur jetën e tij. Kish pranuar ta flakte virgjërinë, ta përdhoste bardhësinë e trupit të saj. Si një çmim që duhej paguar, për jetën e tij! Menduam se u martuam, apo ndoshta u shtirëm si çift, pa qenë kurrë të tillë”…
Mbas shumë meditimesh, refleksionesh dhe analizash të shkruara me një prozë poetike, ku derdhet pezmi i saj për këtë jetë të padrejtë, diku konkludon:-“Kjo është bota. Madhështore, e bukur, unike! Mjafton që ti ta kërkosh, të përpiqesh ta zbulosh, ta shohësh si të tillë. Sepse gjithçka, ndodh brenda nesh. Trishtimi, lumturia, gëzimi dhe loti. Ne jetojmë përballë vetes. Bota ime, ndahet mes meje dhe vetes.
Pasioni është një “armik” që fshihet, shtiret si i vdekur. Por kurrë, kurrë nuk dorëzohet! Sepse dashuria dhe forca janë binjake. Që të dashurosh duhet forcë, e që të kesh forcë duhet të dashurosh”…
Në sinopsin “Unazë bosh”, autorja trajton dramën ndoshta më të madhe të rinisë së sotme. Trajton lidhjen me lehtësi përmes fejesës apo martesës, si dhe zgjidhjen me po aq lehtësi, të tyre. Dhe konkludon se shkaku është fakti që ata e “ngopin” njëri-tjetrin me premtime boshe, të cilat kurrë nuk munden të plotësohen.
…”Ditën që hoqa atë unazë, zhvesha nga shpirti im çdo ëndërr që kisha, e tani ato nuk ekzistojnë më. E rigjej veten mbështetur në një reklamë cigaresh dhe mendoj : “Femra është si cigarja. Digjet për kënaqësinë e mashkullit, ndizet dhe fiket, vetëm kur ai dëshiron”…
Edhe në skica të shkurtra, edhe brenda pesë rreshtash, të cilat autorja i titullon “Pa titull”, ka aq shumë mendim të ngjeshur, nga i cili mund të dalin disa tituj.
Përshkrimet e natyrës si: “Më vjen keq për Hënën, e cila çdo natë lahet në det, por kurrë nuk laget… ose “”Dielli puth gëzueshëm degët e virgjëra të pemëve, që lulëzojnë ngadalë, si vajzat lozonjare. Çfarë parajse! Bota është larë nga çdo e keqe, të paktën në dukje”… Këto tablo në prozë, të kujtojnë vargjet e Naimit tonë të madh, në poezinë “Lulet e Verës”.
Është çudi, se si një shpirt i tillë kaq i ndjeshëm, “bëhet bishë”, kur i duhet të bëjë “grafinë” e një prostitute. Më saktë, iu bën gjyqin moral dhe shpirtëror, qenieve të kolme, të cilat jetojnë në luks, falë mishit të bardhë:-“Mos u shtir si e lënduar, ti qenie egoiste dhe e pashpirt! Mos u shtir, sikur të la plagë largimi i tij, në një kohë kur ti shfryje epshet e tua me të tjerë. Pastaj… Pastaj ecën rrugëve “kryelartë”, ulesh në tavolina, darkave me “finesë” të organizua nga “shtresa e lartë”, duke pirë uiski dhe verë a kushedi se çfarë, pa t’u dridhur buza… Sikur të ishe engjëll”…
Edhe në botën e një të burgosuri, arrin të futet dhe të zhbirojë psikologjinë e tij si një psikologe e vërtetë, e jo si ato që paguhen për atë punë nga shteti. Dhe e realizon këtë, sikur ka punuar me vite në burg, sikur ka njohur qindra të burgosur..
Jo më pak të burgosur, Tereza Paluca Tarazhi, konsideron ne, njerëzit “e lirë” dmth, jashtë hekurave. Në sinopsin me titull “Të pafajshëm, por të pandehur”,(i cili ka vlerën semantike të një romani), autorja flet me gojën e personazhit të saj:
“Jam veshur me zhele të shtrenjta dhe eci në një rrugë të varfër, plot luks! Më duhet të rregulloj kollaren, kur në fakt, litari i mallit po më ze frymën. Jetojmë në një qytet të madh biri im, por në një botë të vogël”.
Kjo prozë e shkëlqyer poetike, të çon te vargjet e skalitur përjetësisht, nga Dritëroi ynë i madh :”Bota plot, me njerëz bosh”!!!
Autorja sulmon egërsisht egoizmin në dashuri: -“Dashuria dashuron për vete, e jo për të tjerët. Dashuria kërkon hapësirë dhe ajo vjen te ti, vetëm kur ti heq dorë nga vetja jote. E mira është pak, por kushton shumë. Kjo është sfida e jetës. E keqja, shitet lirë. Lumturia nuk ka inat, por ajo e di se po të na jepej shpengueshëm, ne do ta shkelnim me këmbë”…
Në të gjitha shkrimet e saj, ka shumë Migjen, ka pak Moikom, ka pak Frojd, ka pak Dritëro. Ka thellësi mendimi. Zonja Tereza Tarazhi Paluca, shkruan mirëfilli letërsi shqiptare, por të tjetërllojtë nga ajo klasikja, që ne kemi njohur.
…“Koha kaloi si pa e ndjerë. Gjithmonë vjedhurazi ikën ajo. Dhe e gjeta veten aq të rritur saqë të kuptoj se bota është shumë më e madhe sesa ai top i rrumbullakët që e quanim glob, të cilin na e sillnin në orën e Gjeografisë. Unë nuk kam asgjë të përbashkët me botën, veç faktit që jetoj përkohësisht në një cep shumë të vogël të saj. Ti jeton për vete, por të tjerë jetojnë për ty. E kjo është një lodhje e pa dobishme. Unë nuk e kam braktisur botën. Kthehem shpesh dhe e takoj, veçse realiteti kërkon të më thyejë. Ashtu siç djalli engjëllin, më tundon. Unë hedh mbi sofrën e jetës pak mirësi dhe, teksa luaj me rrudhat e petkut tim të lumturisë, kthehem sërish atje, jashtë botës”.
Tereza shtron pyetjen e qenësishme: Nëse të qash dhe të qeshësh janë në barazpeshë, atëherë pse duhet të qajmë”?
Shkrimtarja Tereza Tarazhi Paluca, problematizohet për thelbin e ekzistencës, për pyetjen e pyetjeve: “Çfarë mbetet pas nesh? Kjo, është pyetja që torturon njerëzit e ditur. Ata, duke e ditur që janë të vdekshëm, pyesin veten :-Çfarë gjurmësh do të le unë në jetë?
E veçanta, ajo që e bën unikale(deri më sot, të paktën) është fakti se shkrimtarja e shtronte këtë pyetje, pikërisht kur ishte 20 vjeç. Rast i rrallë, për të mos thënë pa të dytë të ngjashëm, te ne!
Ndaj ajo endet mes skajeve në pyetjen e saj: “Çfarë mbeti pas nesh? Një gjithësi boshe, apo një boshllëk i gjithanshëm” ?!?
Ajo shkon në një përkufizim thelbësor të ekzistencës:-“Njëri më kujtohet sepse ekziston, e tjetri ekziston sepse më kujtohet”…
Dhe e vazhdon analizën në një tjetër shkrim, duke nënvizuar: “As dashuria, e as njerëzit nuk janë të përsosur. Ndoshta është qenia njerëzore, ajo që priret drejt përsosmërisë, në emër të dashurisë. Por dashuria në emër të njerëzve, kërkon të priret drejt thjeshtësisë. E prandaj, ndoshta ato të dyja nuk takohen dot. Urrejtja dhe dashuria janë larg, shumë larg. Ato nuk mund të lindin të dyja te një person, edhe në kohë të ndryshme. Nuk përputhen, kurrsesi”!..
Në këtë drejtim, ajo trajton edhe Ciklin Jetë-Vdekje, në konceptin e Kohës. Koncepti i kohës për autoren, nuk ka kufij vitesh, e as dhjetëvjeçarësh. Madje në semantikën e ngjarjeve, ajo nuk e ka problem të përdorë shekujt si njësi të matjes së kohës, edhe brenda një jete njerëzore. -“Kaluan shekuj, e ajo vetëm priste. Nuk e dinte se ai kurrë nuk do vinte. Priste, sepse nuk i kishte ndjerë hapat e kohës, që dhunshëm kishin kaluar mbi të”…
Dhe shpalos hapur botën e saj shpirtërore, duke na premtuar:
“Jam gjunjëzuar mbi tapetin e jetës, për të mbledhur copëzat e shpirtit tim. Ti më godite fort dhe e shndërrove atë në thërrmija të pavlera. Shpirti, qenka kristali më i çmuar në botë Rrëzohem në pengesat që jeta vë përpara meje dhe, në pamundësi për t’i kapërcyer, nuk më mbetet gjë tjetër, përveçse ta bind veten time edhe një herë se… Duhet të ngrihem.
Do t’i gjej forcat, qoftë edhe në fund të botës, qoftë edhe në pakt me djallin, e do të jem buzëqeshja juaj. Unë e dua lumturinë tuaj, ndaj jam e gatshme, t’jua fal edhe shpirtin tim” …
Në vend të mbylljes
Gjithçka është paraqitur brenda thonjëzave në këtë shkrim, janë citime korrekte nga libri i shkrimtares Tereza Tarazhi Paluca.
Është vepruar kështu, jo sepse ka nevojë autorja, të citohet. Ajo është arsimuar në tjetër shkencë dhe vazhdon punën e saj me dinjitet. Në të njëtën degë, që ka studiuar edhe bashkëshorti i saj, zoti Tarazhi, njëri nga ekonomistët e aftë që kemi.
Por sepse kemi nevojë ne, ta citojmë atë në rrethana të vështira të jetës sonë. Vështirësi, të cilat kjo jetë na “i ofron me bujari”, për fat të keq.
Kur është botuar libri, ajo ishte… “një çupëlinë dhe aq”. Atëherë ajo nuk bënte pjesë tek ata, mbi të cilët bien dritat e kamerave.
Patjetër që janë të shumtë ata, të cilëve u është dhuruar ky libër. Druaj shumë, nëse të paktën gjysma e tyre e kanë marrë mundimin ta shfletojnë. Por edhe për shumicën e atyre që e kanë shfletuar, ka qenë “ushqim i rëndë” për stomakët e tyre.
Sepse zonja Tereza shkruan si pak të tjerë, për pak lexues, e larg shablloneve të stërnjohura…
