Deklaratat e bëra në fundjavë nga kandidati republikan për president të SHBA-së, Donald Trump, kanë bërë bujë të madhe. Trump tha se nuk do të mbronte shtetet e NATO-s të sulmuara nga Rusia që nuk i përmbushin detyrimet e tyre për shpenzimet ushtarake. Në këtë mënyrë ai vuri në dyshim detyrimin e aleancës për t’i ofruar ndihmë secilit vend anëtar të rrezikuar. Kjo deklaratë ka shkaktuar kritika të ashpra, veçanërisht në Evropë. Por nga ana tjetër, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg, ka deklaruar sot se 18 nga 31 shtetet anëtare do ta arrijnë këtë vit shifrën prej 2% që duhet të ndahet për mbrojtjen.
Matthew Karnitsching nga Politico ka bërë një analizë të kësaj deklarate duke e quajtur si një mundësi që Europa të fuqizohet duke investuar në armatim duke rritur sigurinë e saj mbrojtje.
Mund të mos jetë strategjike, por të paktën është autonomi. Me një goditje gjatë fundjavës, Donald Trump çliroi Evropën nga kufijtë e flluskës së sigurisë amerikane.
“Unë nuk do t’ju mbroja, në fakt do t’i inkurajoja ata të bëjnë çfarëdo dreqin që duan,” tha Trump nëse një nga vendet e aleancës do të sulmohej nga Rusia.
Trump po fliste për atë që do të bënte nëse vendet e tjera të NATO-s nuk do të përmbushnin objektivin e shpenzimeve të aleancës prej 2 për qind të prodhimit ekonomik.
Duke hedhur dyshime mbi përkushtimin e Amerikës ndaj NATO-s në një mënyrë kaq të drejtpërdrejtë dhe themelore, ai në mënyrë efektive deportoi në zemrën e aleancës.
Natyrisht, administrata e Biden do ta kundërshtonte këtë, duke argumentuar se nëse ai rizgjidhet, NATO do të ishte aq e sigurt sa kurrë.
Por për sa kohë?
Pjesa më e madhe e debatit mbi komentet e Trump deri më tani është përqendruar në konsensusin mes shumicës së njerëzve që mendojnë drejt se do të binte ndesh me interesat amerikane.
Por për Europën në këtë fazë, kjo është pothuajse e parëndësishme. Europa do të ishte e çmendur ta linte sigurinë e saj çdo katër vjet, deri në tekat e rreth 50,000 votuesve amerikanë.
Realiteti është se kushdo që fiton në nëntor, MAGA do të mbetet një faktor në politikën amerikane edhe për disa kohë. Kush mund të thotë se trashëgimtari republikan i Trump nuk e rinovon prirjen e tij anti-NATO? Është një rrezik që Europa nuk mund ta injorojë.
Edhe si kandidat, Trump ka treguar shtrirjen e ndikimit të tij mbi partinë republikane, duke e detyruar atë javën e kaluar të bllokojë një paketë legjislative që përfshinte një grup tjetër ndihme ushtarake shumë të nevojshme për Ukrainën. Kongresi i SHBA-së mund t’i dërgojë akoma më shumë ndihmë Ukrainës, por edhe jo.
Duke marrë parasysh atë që është në rrezik, nënshtrimin ndaj Rusisë, Europa nuk ka zgjidhje tjetër veçse të fillojë përgatitjen e një Plani B.
“Çdo sugjerim që aleatët nuk do të mbrojnë njëri-tjetrin minon të gjithë sigurinë tonë, përfshirë atë të SHBA-së, dhe i vë ushtarët amerikanë dhe evropianë në rrezik të shtuar”, tha Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg në një deklaratë gjatë fundjavës.
E vërteta është se Europa duhet të fajësojë vetëm vetveten për këtë gjë. Trump ka vite që ka folur për vonesat e NATO-s. Ajo që europianëve nuk u pëlqen të dëgjojnë është se Trump ka një arsye: ata nuk po paguajnë dhe po mbrohen nga Amerika pa paguar.
Pasi Trump humbi ndaj Bidenit në vitin 2020, dukej sikur gjithçka ishte kthyer në normalitet. Biden, një mbrojtës i përjetshëm i aleancës, u përpoq të rregullonte dëmin që Trump i bëri NATO-s duke i lënë europianët të ndiheshin sërish rehat, raporton abcneës.al.
Edhe pse shpenzimet e përgjithshme të mbrojtjes janë rritur vitet e fundit në Europë, siç duhet të ketë, duke marrë parasysh luftën e Rusisë kundër Ukrainës ende nuk është aq afër sa duhet.
Vetëm 18 nga 31 anëtarët e NATO-s pritet të përmbushin objektivin e shpenzimeve në vitin 2023, për shembull, sipas të dhënave të vetë NATO-s. Gjermania, objektivi kryesor i zemërimit të Trump, nuk ka arritur ende pikën prej 2 për qind. Megjithatë, ka gjasa për këtë vit, qoftë edhe vetëm sepse ekonomia e saj po tkurret.
Në vend që të detyronte industrinë të rriste prodhimin e armatimit dhe të rivendoste rekrutim në vende si Gjermania ku u hoq gradualisht, Europa u strehua në skajet e Amerikës.
Nuk është e çuditshme që kontinenti, me shtetet e tij bujare të mirëqenies sociale dhe popullsinë pacifiste, mori rrugën e rezistencës më të vogël (me përjashtim të dukshëm të Balltikut dhe Polonisë).
Që nga fillimi i pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në fillim të vitit 2022, fokusi i debatit kombëtar të Gjermanisë është zhvendosur nga lufta te migrimi masiv. Edhe pse vendi rriti mbështetjen e tij për Ukrainën, vëmendja e publikut u zhvendos diku tjetër.
Rrufeja e Trump duhet të ndihmojë në rifokusimin e busullës strategjike të Europës.
Presidenti francez Emmanuel Macron flet për një lojë të mirë për ndjekjen e “autonomisë strategjike” europiane, por vendi i tij në fakt nuk ka bërë asgjë për ta bërë atë realitet.
Një vend për të filluar do të ishte adresimi i çështjes bërthamore. Midis Francës dhe Britanisë së Madhe, Europa do të kishte në dispozicion rreth 500 armë bërthamore, mjaft modeste në krahasim me afro 6000 koka bërthamore të Rusisë. Megjithatë, asnjë prej vendeve nuk është zotuar t’i përdorë ato për të mbrojtur pjesën tjetër të kontinentit.
Zgjidhja e çështjeve të tilla kërkon kohë dhe e ndërlikuar. Europa nuk ka nevojë vetëm të rindërtojë ushtritë e saj, por duhet të riprogramojë mendësinë e saj kolektive.
Edhe pse po afrohet përvjetori i dytë i marshimit të dështuar të Vladimir Putin në Kiev, lufta dhe implikimet e saj për sigurinë europiane mbeten shumë abstrakte për shumë europianë, veçanërisht ata në Europën Perëndimore.
Edhe nëse Europa zgjohet me realitetet me të cilat përballet, mund të jetë tepër vonë. Në letër, Europa, me shpenzime ushtarake kolektive rreth trefishi i Rusisë dhe një ekonomi shumë herë më e madhe e saj, duhet të jetë në gjendje të përballojë vetë.
Problemi është se Europës po i mbaron koha. Dhe shumica e liderëve evropianë nuk e kanë pranuar as realitetin e ftohtë se mbrojtja amerikane tashmë është zhdukur efektivisht.
Imagjinoni, që Trump të inaugurohet në fillim të vitit 2025 dhe Putini vendos të testojë vendosmërinë e NATO-s atë pranverë duke marshuar në Estoni.
A do të rrezikojë Trump një konfrontim bërthamor me Putinin për Estoninë e vogël? Ne tashmë e dimë përgjigjen.
Pikëpyetja më thelbësore është nëse europianët e kanë do të mbrojnë veten pa dorën udhëzuese të Uashingtonit.
Historia na ka treguar se ata do të jenë në kaos. Kujtoni trajtimin e Europës për shpërbërjen e Jugosllavisë në vitet 1990.
“Europa nuk mund të qëndrojë e bashkuar pa Shtetet e Bashkuara,” tha Biden në një fjalim në Senat në 1995 gjatë krizës në Bosnje.
Evropa tani ka një shans për të provuar se ai e ka gabim.
Nëse ia dalin, do të kenë vetëm një person për të falënderuar.
/a.r
