Përshtatur në shqip, artikull i Corriere Della Sera
Të hutuar nga qindra vendime të papritura, kërcënime e tërheqje të Donald Trump-it, po na shpëton nga vëmendja mënyra sesi po ndryshon, përveç dinamikës së marrëdhënieve ndërkombëtare, edhe vetë natyra e kapitalizmit amerikan.
Angazhimi i kompanive Nvidia dhe AMD, prodhuesit amerikanë të çipeve më të avancuara, për t’i dhënë qeverisë 15% të fitimeve nga shitjet në Kinë (të sapoautorizuara nga presidenti) përbën një hap të paprecedentë në historinë ekonomike amerikane drejt diçkaje që shkon përtej statizmit: jemi pothuajse në një formë kapitalizmi shtetëror, ku qeveria nuk është pronare e ndërmarrjeve, por i kontrollon ato me mjete gjithnjë e më të shumta. Ndoshta duke përfituar edhe vetë, për Thesarin Federal ose për familjen presidenciale.
Ka dy mënyra se si mund ta shohim marrëveshjen Nvidia-Kinë. E para: një ulje e gardës nga ana e Trump-it, i cili, duke preferuar lojën e Monopolit mbi strategjitë afatgjata politike, po i jep Pekinit teknologji të ndjeshme në këmbim të marrëveshjeve tregtare të leverdishme.
Asnjë siguri, por shumë të dhëna: armëpushime tarifore ndërkohë që goditen aleatët; India ndëshkohet me tarifa të dyfishuara në 50% sepse blen naftë dhe gaz nga Rusia, ndërsa Kina, që vepron njësoj, për momentin nuk preket; TikTok ende i lirë pavarësisht presionit të dyanshëm nga Kongresi për ndalim; dhe presidenti i Tajvanit që anulon një udhëtim në Amerikën Latine pasi Uashingtoni i mohon ndalesën në Nju Jork.
Kjo mund të jetë (siç denoncojnë edhe zyrtarë republikanë dhe anëtarë të Këshillit të Sigurisë Kombëtare të administratës Trump 1) tundimi për t’i bërë lëshime Kinës në afat të gjatë për dominimin teknologjik dhe gjeostrategjik, në këmbim të përfitimeve të menjëhershme ekonomike për përdorim elektoral.
Ose ndoshta është një përpjekje për të dalë nga logjika e përplasjes frontale, pas një periudhe tensioni. Në çdo rast, Trump po ndjek një linjë të ndryshme nga ajo që ai vetë kishte propozuar në planin qeveritar për udhëheqjen në inteligjencën artificiale.
Por, dhe këtu kalojmë në një nivel të dytë, ku Trump po injekton në kapitalizmin amerikan doza të forta statizmi, ndoshta pa një plan strategjik, por duke ndjekur instinktet e tij autoritare dhe prirjen për biznesin.
Gjithçka nisi në janar, kur drejtues të kompanive të mëdha të teknologjisë shkuan të nderonin presidentin e ri për të shmangur hakmarrjet dhe për të marrë ndonjë favor. Më pas paditë (të pabazuara) të Trump-it ndaj rrjeteve televizive ABC dhe CBS: do të ishin të lehta për t’u fituar, por kompanitë pronare, Disney dhe Paramount, zgjodhën të bëjnë marrëveshje dhe të paguajnë dhjetëra milionë dollarë dëmshpërblim për të shmangur probleme me planet e tyre industriale, të cilat varen nga miratimi i qeverisë.
Përdorimi i pushteteve presidenciale për përfitime personale, sigurisht, por ne kemi theksuar këtë patologji pa i kushtuar vëmendje të mjaftueshme mesazhit që u është dërguar të gjitha bizneseve.
Kështu, sot nuk bën më lajm që “Centre Lane Partners”, një fond investimesh private që përmes një kompanie vartëse ka lançuar një linjë pjatash, pirunësh, mbulesash tavoline e të tjera me logon MAGA, premton të gjithë fitimin për bibliotekën e ardhshme presidenciale të Trump-it.
Një detaj: “Centre Lane Partners” është nën hetim nga autoritetet e Pensilvanisë që kanë hapur një çështje antitrust pas mbylljes së fabrikës së qelqit Pyrex në Charleroi, dhe ka nevojë për mirëkuptimin e Trump-it për të shmangur problemet me këtë autoritet.
Tani Trump po shtrihet gjithkund: në marrëveshjen e çelikut mes kompanive US Steel dhe Nippon Steel ai kërkon të vendoset një “aksion i artë” nga qeveria, duke ndjekur shembuj evropianë që gjithnjë kanë tmerruar kapitalizmin liberal amerikan.
Pastaj e detyron kompaninë Coca-Cola të ndryshojë ëmbëlsuesin që përdor dhe e njofton vetë publikisht këtë, duke detyruar kompaninë të konfirmojë ndryshimin, por edhe të mbrojë formulën aktuale. Dhe ndërkohë, në fushën monetare, rrethon kreun e Rezervës Federale dhe vendos rregulla sipas të cilave monedhat dixhitale të së ardhmes (stablecoins) do të lëshohen nga privatët, jo nga Banka Qendrore.
Dhe ja ku vjen ndërhyrja te çipet, pika më e avancuar e teknologjisë amerikane.
Jo vetëm leje eksporti të premtuara, por të nënshkruara vetëm pasi Nvidia dhe AMD pranuan taksën shtesë. Protagonisti i tretë, Intel, për momentin i mbetur pas, është gjithashtu në shënjestër të Trump-it, i cili ka kërkuar dorëheqjen e CEO-s së tij. E pabesueshme? Jo për shefin ekzekutiv Lip-Bu Tan, i cili u nxitua dje të shkojë në Shtëpinë e Bardhë me propozime për të “zbutur” presidentin.
Wall Street Journal, bibla e konservatorizmit financiar, ishte e prerë:
“Dikur mendonim se Kina, duke liberalizuar ekonominë, do të bëhej e ngjashme me SHBA-të. Tani, kapitalizmi amerikan po fillon të ngjajë me atë të Kinës.”
