Tronditje të mëdha në sistemin e drejtësisë amerikane

Nga Thoma Gëllçi

Sistemi i drejtësisë në Shtetet e Bashkuara po përballet me një nga periudhat më të debatueshme dhe tronditëse në historinë e tij. Në ditët e fundit të presidencës së tij, Joe Biden përdori fuqitë ekzekutive – faljen presidenciale – duke falur djalin e tij, Hunter Biden, për të gjitha krimet që ai mund të kishte kryer kundër Shteteve të Bashkuara në dhjetë vitet e fundit. Ky vendim u pa si një shkelje flagrante e premtimit të tij elektoral se nuk do të ndërhynte në sistemin e drejtësisë.

Hunter Biden ishte në proces gjyqësor për evazion fiskal dhe për dhënien e një deklarate të rreme në aplikimin e tij për të blerë një armë. Falja presidenciale jo vetëm që e shpëtoi atë nga këto akuza, por gjithashtu përfshinte çdo krim të mundshëm që mund të zbulohej në të ardhmen – një veprim i paprecedentë në historinë amerikane. Presidentët e mëparshëm kanë falur individë për krime specifike të dokumentuara, por një falje gjithëpërfshirëse për të gjitha veprimet e së shkuarës dhe të ardhmes krijon një precedent të rrezikshëm për shtetin e së drejtës.

Por Biden nuk u ndal këtu. Ai vazhdoi të falë të gjithë familjen e tij, duke përfshirë vëllain, kunatën dhe disa kushërinj, si dhe një numër zyrtarësh të lartë të administratës së tij. Kjo solli reagime të ashpra, me kritikët që e akuzuan për abuzim të rëndë të pushtetit ekzekutiv.

Ndërsa skandali i faljeve të Biden ende po trondiste opinionin publik, Presidenti i ri, Donald Trump, e nisi mandatin e tij të dytë me një tjetër valë faljesh të diskutueshme. Në një lëvizje që u pa si një sfidë e hapur ndaj demokracisë amerikane, Trump fali rreth 1500 persona të dënuar për sulmin ndaj Kongresit më 6 janar 2021. Ky akt i dhunshëm kishte tronditur themelet e qeverisjes amerikane, pasi turma e protestuesve u përpoq të ndalonte certifikimin e rezultateve zgjedhore dhe të përmbyste tranzicionin paqësor të pushtetit.

Të gjithë të falurit ishin kaluar në një proces hetimor të ligjshëm, kishin përballuar gjyqe të drejta dhe ishin shpallur fajtorë nga juritë. Megjithatë, Trump përdori fuqinë e tij presidenciale për të anuluar vendimet e sistemit të drejtësisë, duke dëmtuar besimin në barazinë e ligjit.

Ditet e fundit, Trump fali ish-guvernatorin e Illinois-it, Rod Blagojevich, i cili ishte dënuar për korrupsion. Ai u kishte shitur poste publike për përfitime financiare dhe ishte dënuar nga legjislatura e shtetit, një juri e madhe dhe gjykatat federale. Trump e justifikoi këtë falje duke thënë se Blagojevich ishte dënuar padrejtësisht, megjithëse provat kundër tij ishin të qarta dhe të padiskutueshme.

Përveç faljeve të diskutueshme, ndërhyrjet në sistemin e drejtësisë janë bërë edhe më të rënda ditet e fundit. Një shembull i qartë është ndërhyrja e Departamentit të Drejtësisë në çështjen e kryebashkiakut të Nju Jorkut, Eric Adams. Prokurorët federalë kane ngritur akuza kundër tij për korrupsion dhe për pranim të kontributeve të paligjshme në fushatë. Megjithatë, Departamenti i Drejtësisë kërkoi të ndërpriste procesin ligjor kundër tij, në një marrëveshje të supozuar për të siguruar mbështetjen e Adams ndaj politikave të administratës Trump.
Përplasja midis përfaqësuesve të Trump-it në Departamentin e Drejtësisë — të udhëhequr nga ish-avokati i tij personal mbrojtës, Emil Bove III — dhe Prokurores së Përkohshme të SHBA në Manhattan, Danielle R. Sassoon, bashkë me kolegët e saj, është shembulli më i qartë deri tani i përpjekjeve të kësaj administrate për të institucionalizuar marrëveshjet e tipit “shërbim kundrejt shërbimit”, taktikat e shtrëngimit, testet e besnikërisë dhe praktika të tjera të pandershme brenda qeverisë amerikane, duke shtrembëruar parimin e barazisë para ligjit që ka qëndruar prej kohësh në themel të drejtësisë amerikane.

Si pjesë e kësaj marrëveshjeje të heshtur, Adams u shfaq në Fox News përkrah të ashtuquajturit “car i kufirit” të Trump-it, Thomas Homan, për të diskutuar rihapjen e një zyre të Imigracionit dhe Doganave (ICE) në burgun e Rikers Island, në kundërshtim me ligjin e Nju Jorkut. Gjatë intervistës, Homan e bëri të qartë se administrata priste që Adams të mbështeste përpjekjet e saj për dëbimet masive të emigrantëve.

Administrata Trump e ka përdorur vazhdimisht fuqinë federale për të shtrënguar dhe kontrolluar zyrtarët në fusha që nuk i përkasin juridiksionit të saj, nga bizneset private tek universitetet dhe qeverisjet lokale. Ky rast tregon qartë se Presidenti dhe Departamenti i Drejtësisë po japin një mesazh të rrezikshëm: se ata janë të gatshëm të shpërfillin paanshmërinë, precedentët, normat dhe vetë ligjet mbi të cilat mbështetet sistemi amerikan i drejtësisë.

Kjo ndërhyrje shkatërron parimin e ndarjes së pushteteve dhe i jep ekzekutivit një fuqi të tepruar mbi drejtësinë. Prokurorja federale Danielle R. Sassoon dhe kolegu i saj, Hagan Scotten, refuzuan të bindeshin ndaj këtij urdhri të paligjshëm dhe dhanë dorëheqjen në shenjë proteste. Ata e cilësuan këtë vendim një shkelje të rëndë të parimeve demokratike dhe të barazisë para ligjit.

Është një precedent tronditës dhe i rrezikshëm të shpërblesh përkushtimin oportunist të Adams-it ndaj çështjeve të emigracionit dhe politikave të tjera me heqjen e një aktakuze penale,” shkroi Sassoon në letrën e saj drejtuar Prokurores së Përgjithshme, Pam Bondi.

“Asnjë sistem i një lirie të rregulluar nuk mund të lejojë qeverinë të përdorë karrotën e heqjes së akuzave ose shkopin e kërcënimit për t’i rikthyer ato, për të detyruar një zyrtar të zgjedhur të mbështesë objektivat e saj politike,” shkroi Scotten në letrën e tij të dorëheqjes.

Faljet presidenciale janë një e drejtë e garantuar nga Kushtetuta, por historia ka treguar se ato nuk duhet të përdoren për qëllime personale ose politike. Që nga George Washington e deri më sot, presidentët kanë falur individë për arsye të ndryshme, por rrallëherë janë parë falje që minojnë tërësisht themelet e sistemit të drejtësisë si këto të Biden dhe Trump.

James Madison dhe Alexander Hamilton, në “Federalist Papers”, paralajmëruan se fuqia e faljes nuk duhej të përdorej për të mbrojtur miqtë dhe aleatët politikë të presidentit. Për këtë arsye, është e rëndësishme që Kongresi dhe gjykatat të vendosin kufizime mbi këtë pushtet për të parandaluar abuzime të mëtejshme.

Veprimet e Biden dhe Trump kanë krijuar një precedent të rrezikshëm, duke treguar se pushteti ekzekutiv mund të përdoret për të mbrojtur individë të afërt me presidentin, ndërsa të tjerët përballen me pasoja të rënda ligjore.
Nëse ky është një sinjal për të ardhmen, atëherë demokracia amerikane po përballet me një kërcënim serioz.