Ishte viti 2003 kur dy institucione ndërkombëtare BERZH (Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim) dhe IFC (Korporata Ndërkombëtare Financiare) u bënë partnerët e rinj të kompanisë shtetërore të sigurimeve, INSIG-ut, duke blerë 39% të aksioneve për rreth 10 milionë euro. Vlera totale e kompanisë në atë kohë u llogarit në rreth 25 milionë euro, ndërsa pjesa e tregut, të operatorit të parë të sigurimeve në Shqipëri kishte zbritur nën 20%, pas liberalizimit dhe hyrjes së shoqërive të reja private.
Në vitin 2008, kompania amerikane Reserve Life Insurance, fitoi tenderin për shitjen e INSIG, duke ofruar 52.8 milionë dollarë. Shoqëria u tërhoq pas fillimit të krizës globale financiare. INSIG kishte në atë kohë 15% të tregut të sigurimeve.
Tetë vjet më vonë, në janar 2016, Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve Qeveritare në Ministrinë e Financave njoftoi tenderin për shitjen e 100% të paketës së aksioneve përINSIG sh.a, ku vlera e 100% të aksioneve të shoqërisë INSIG sh.aështëpërcaktuar 15,305,000 euro.
INSIG kishte në Shqipëri, në fund të dhjetorit 2015, vetëm 5.8% të tregut të sigurimeve të jo jetës, duke u renditur e dyta nga fundi në një segment që qarkulloi gati 100 milionë euro. Është e vërtetë që konkurrenca në treg është ashpërsuar në vitet 2003-2015, por për krahasim, Sigal, kishte 28% të tregut në 2003-n dhe ka arritur ta ruajë atë, Sigma ka humbur pikë, por sërish ka 16% (pas bashkimit me Interalbanian).
Në tregun e sigurimeve të jetës, që gjithsej realizoi 7.3 milionë euro prime sigurimi në 2015-n dhe ka tre operatorë, INSIG mori vetëm 8.4% të tij (rreth 66% i kishte Sigal Life dhe 26% Sicred).
INSIG vlerësohet sot më pak se gjysma e vitit 2003 (e indeksuar vetëm me inflacionin vjetor, 25 milionë euro të asaj kohe vlejnë sot rreth 33 milionë euro), ndërkohë që përveçse në mars 2000 kishte hapur degë në Kosovë, në 2004-n filloi dhe aktivitetin në Maqedoni.
Por, si shpjegohet përkeqësimi i rezultateve të kompanisë, që çoi në përgjysmimin e çmimit, ndërsa raportet e auditorëve flasin për paqartësi materiale të shumta, aq sa nuk japin as edhe opinion mbi pasqyrat financiare? Vlera e shitjes është e lartë apo e ulët? Pse ka ende interes nga operatorët për ta blerë atë, pavarësisht gjendjes në dukje të mjeruar ku ndodhet sot shoqëria e vetme me kapital ende shtetëror në tregun e sigurimeve.
“Monitor”, përmes analizës së bilancit të konsoliduar të INSIG përpiqet të hedhë dritë mbi këto pyetje.
GRAFIKET Pesha e INSIG dhe tregu i sigurimeve
Ndarja e tregut të sigurimeve (jo jeta) në vitin 2003
Ndarja e tregut të sigurimeve (jo jeta) në vitin 2015
Çfarë po blihet
Licencat
INSIG zotëron tre licenca sigurimi jo jetë në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni dhe një licencë tjetër të sigurimit të jetës në Shqipëri. Vetëm vlera e këtyre licencave shkon deri në 10 milionë euro, në rast se do të kërkohej që të aplikohesh nga e para për t’i marrë ato.
Gjendja cash në banka dhe bono thesari
INSIG ka një gjendje të lartë të cash-it në bankë dhe bonove të thesarit kryesisht të qeverisë shqiptare, të cilat janë krijuar si rezultat i aktivitetit 25-vjeçar të kompanisë. Sipas bilancit të 2014-s, INSIG kishte rreth 29 milionë euro depozita me afat në banka dhe investime të mbajtura në maturim dhe tregtim (bono thesari). Depozitat me afat ishin 18 milionë euro (10 milionë euro në Kosovë, 4.5 milionë euro në Maqedoni dhe 3.5 milionë euro në Shqipëri), ndërsa investimet janë rreth 11 milionë euro (bono thesari kryesisht të qeverisë shqiptare dhe pak të asaj maqedonase).
Pjesa e tregut
INSIG ka rreth 6% të tregut të primeve të sigurimit të jo jetës në Shqipëri, 3-4% në Kosovë dhe 3-4% në Maqedoni. Të paktën në Shqipëri, kjo përqindje është e garantuar për shkak të marrëveshjes së kompanive që i ndajnë të ardhurat nga primet e sigurimit TPL në bazë të pjesës së tregut.
Pasuria e paluajtshme, pothuajse pa vlerë
INSIG pothuajse nuk ka asete, ose i ka ato tërësisht të amortizuara, ndërsa zyrat i ka kryesisht me qira. Sipas bilancit, ndërtesat dhe pajisjet në fund të 2014-s kishin një vlerë fillestare prej rreth 1.1 milionë eurosh.
Çmimi i shitjes, i lartë apo i ulët?
Vlera e aksioneve të shoqërisë, prej rreth 15 milionë eurosh, e përcaktuar në njoftimin për hapjen e tenderit të shitjes së INSIG nga Ministria e Financave, me sa duket korrespondon me vlerën e aseteve neto. Në fakt, duke i hequr gjendjes cash në banka (prej rreth 29 milionë euro) rezervat e dëmeve (që janë rreth 14.7 milionë euro), del një vlerë e përafërt me atë të aksioneve të përcaktuar nga Ministria e Financave.
Vlerësimi i çmimit në këtë rast varet totalisht nga rezervat e dëmeve dhe saktësia e tyre. Nga raporti i auditorëve ngrihen pikëpyetje mbi cilësinë e raportimit të dëmeve. Rezervat (që mbahen për pagimin e dëmeve) janë vështirësisht të verifikueshme sepse nuk dihet saktësiae regjistrimit të tyre në libra, pasi ato ndodh të regjistrohen me vlerë të reduktuar (p.sh., dëmi mund të jetë regjistruar për 1000 euro dhe më pas ai mund të jetë paguar për 5000 euro).
Ky problem është i mprehtë, sidomos në Kosovë. “Informacioni që Grupi na siguroi për të testuar mjaftueshmërinë e detyrimit për humbjet e ndodhura por të paraportuara dhe korrigjimeve për humbje më 31 dhjetor 2014 për produktet e sigurimit të detyrueshëm të mjeteve motorike në segmentin e biznesit në Kosovë, nuk ishte i përshtatshëm dhe i mjaftueshëm”, thuhet në raportin e audituesit KPMG për bilancin e vitit 2014, dhe kjo përbën edhe një nga arsyet pse nuk është e mundur të jepet një opinion nga auditori për këto pasqyra.
Këto mospërputhje mes dëmit të regjistruar dhe atij potencial për t’u paguar mund të sjellin problem në të ardhmen për privatizuesin, pasi mund të ketë shpenzime të kësaj natyre që mund të shfaqen pas privatizimit, çka mund të japë, sipas ekspertëve, ndikimin e saj në çmim.
Pikëpyetje ngrihen edhe mbi tre dëme të fundit të vitit 2015, se si do të reflektohen ato në bilanc dhe në çmim. Janë tre vjedhje bankash,me një total dëmi për t’u paguar prej rreth 5 milionë eurosh dhe nuk dihet cili do të jetë ndikimi i tyre në vlerën e INSIG.
Nëse rezervat (dëmet e pritshme për t’u paguar) do të ishin më të ulëta sesa vlerësohen, çmimi i vendosur prej 15 milionë eurosh do të rezultonte i ulët për asetet që po shiten dhe anasjelltas, nëse rezervat do të rezultojnë më të mëdha, atëherë çmimi i shitjes do të rezultonte i lartë. Kjo i mbetet kohës ta provojë sepse vështirë se mund të nxirret ndonjë përfundim paraprak.
Negativisht në vlerësimin e kompanisë ka ndikuar dhe rënia e peshës së tregut, sidomos në Kosovë, ku ka qenë drastike, nga 14% disa vjet më parë, në 3-4% aktualisht. Kosova është dhe më problematikja në cilësinë e llogarive të mbajtura si dhe në problemet me autoritetet rregullatore, bankën qendrore (për plotësimin e kapitalit) dhe Byronë e Sigurimeve (për të arkëtueshmet).
Mungesa e rrjetit real të shitjeve, infrastruktura e dobët IT (kompania nuk ka një sistem të integruar, çka bën që dhe auditorët të jenë skeptikë për shifrat e raportuara) ndikojnë negativisht në vlerësimin e INSIG.
Një tregues tjetër negativ është raporti i kombinuar i dëmeve që ka arritur në 115%, sipas të dhënave nga bilanci, çka tregon se INSIG është në një situatë që prodhon humbje. Të ardhurat nga interesat e depozitimit të fondeve kanë rënë ndjeshëm dy vitet e fundit, për shkak të reduktimit të interesave.
I vetmi segment ku INSIG ka prodhuar rritje në 2015-n janë të ardhurat nga sigurimi i detyrueshëm i automjeteve në Shqipëri (zgjerim 11% në rreth 4.2 milionë euro, sipas të dhënave nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare), por edhe këtu është ndihmuar nga fakti që tarifat e TPL-së u shtrenjtuan rreth 30%.
Të gjithë këto elemente pritet të ndikojnë negativisht në vlerësimin që të interesuarit mund t’i bëjnë INSIG, çka mund të bëjë që çmimi fillestar i përcaktuar në tender të jetë shumë më i lartë se çmimi real i kësaj kompanie.
Ecuria
Në vitin 2015, të ardhurat nga primet e sigurimit të jo-jetës së INSIG në Shqipëri arritën në 762 milionë lekë (rreth 5.4 milionë euro), me një rritje prej 16% me bazë vjetore, qëi dedikohet shtrenjtimit të çmimit të sigurimit TPL. Kompania pagoi 160 milionë lekë dëme atë vit, me një raport dëme/prime prej 21%. Rreth 76% të të ardhurave nga primet e zinin sigurimet e detyrueshme.
Në bilancin e konsoliduar të vitit 2014 (viti 2015 nuk është publikuar ende) për Shqipërinë, Maqedoninë dhe Kosovën, INSIG ka rezultuar me humbje prej 119 milionë lekësh nga 38 milionë lekë vitin e mëparshëm, sirrjedhojë e rënies së të ardhurave nga primet dhe rritjes së shpenzimeve të dëmeve.
Pse ka ende interes për INSIG
Ministria e Financave ka njoftuar se shtatë subjekte kanë shprehur interes dhe kanë tërhequr dokumentacionin e tenderit. Afati i fundit i dorëzimit të dokumenteve është këtë javë (10 mars).
Por, si shpjegohet ky interes i lartë për kompaninë që ka një rrjet të amortizuar, pjesë të ulët tregu dhe rezultat financiar negativ.
Joshja e parë është gjendja e “cash” e INSIG, rreth 30 milionë euro, të cilat pronari i ri mund t’i investojë dhe shfrytëzojë shumë më mirë se tani. Për më tepër, që detyrimet paguhen në të ardhmen dhe kompania nuk kërcënohet nga mungesa e likuiditetit.
Së dyti,pjesa e tregut e shoqërisë së sigurimeve mbetet e garantuar, për vetë mënyrën se si ndahen policat dhe me një negocim mëtë mirëtë kësaj pjese mund të rrisë ndjeshëm të ardhurat e kompanisë.
Së treti, arsyeja kryesore që INSIG ka arritur në këtë pikë është keqmenaxhimi i shoqërisë, që për shumë vjet është trajtuar si një kompani shtetërore në një proces të stërzgjatur privatizimi. Me një staf më të kualifikuar dhe me uljen drastike të shpenzimeve, performanca e INSIG mund të rritet ndjeshëm.
Së katërti, tregu i sigurimeve në vend mbetet i shfrytëzuar nën potencial. Shqipëria ka industrinë e sigurimeve më pak të zhvilluarën në rajon, e reflektuar kjo dhe në numrin e ulët të primeve të shkruara bruto për frymë, prej vetëm 30 eurosh në vit (sipas të dhënave nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare) nga rreth 80 euro që ishte ky tregues në Serbi, mbi 110 euro në Mal të Zi, 120 euro në Bullgari, 940 euro në Slloveni, rreth 100 euro në Rumani dhe mbi 1000 euro për frymë në vendet e zhvilluara të Europës (sipas Insuranceeurope.eu).
Gjithsesi, teksa hyrjet e shoqërive të mëdha të sigurimeve vitet e fundit, si Vienna Insurance Group dhe Uniqa Group Austria nuk kanë dhënë efekt të ndjeshëm në riformatimin dhe zhvillimin e tregut, nuk pritet as që pronari i ri i INSIG të sjellë ndryshimin e madh, përveçse një rindarje të tregut.
INSIG
INSIG sh.a. është themeluar në 1991 si një shoqëri sigurimi 100% në pronësi të qeverisë së Shqipërisë, e përfaqësuar nga Ministria e Financave. Aktiviteti kryesor i biznesit të saj përfshin sigurimin e shërbimeve të sigurimit për mjetet motorike, pronë, jetë, marinë dhe lloje të tjera sigurimi. Pasqyrat financiare të konsoliduara të Shoqërisë përfshijnë Shoqërinë dhe filialet e saj (“Grupi”).
Më 1 mars 2000, Shoqëria çeli një degë në Kosovë. Kjo degë ofron kryesisht sigurime të mjeteve motorike dhe sigurim të palëve të treta në të gjithë territorin e Kosovës. Gjatë vitit 2004, Shoqëria filloi të operojë edhe në territorin e ish–Republikës Jugosllave të Maqedonisë nëpërmjet INSIG Maqedonia. INSIG Macedonia është 100% në pronësi të INSIG sh.a.
Gjatë vitit 2004, Ministria e Financës i transferoi 19.5% ose 332 aksione të INSIG sh.a. Korporatës Financiare Ndërkombëtare (IFC) dhe 19.5% ose 332 aksione Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH). Gjatë 2009-s, Korporata Financiare Ndërkombëtare (IFC) dhe Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), transferuan aksionet e tyre te Ministria e Financës, duke u bërë aksionerii vetëm me 100% pjesëmarrrje në kapital. Vlera e kapitalit ishte 1,700,291,216 lekë e cila u bë 1,020,000,000 lekë pas transferimit.
Më 31 dhjetor 2014, Grupi, sipas raportit në bilanc, kishte punonjës prej 226 personash si personel dhe nivel drejtues (2013: 219 persona staf dhe nivel drejtues).
Kastrati (Albsig), Sigal dhe Grupi Balfin, interes për INSIG
Nga shtatë kompanitë që kanë shprehur interes për INSIG, mësohet se dy prej tyre janë shoqëri sigurime, ndërsa dhe një ndër grupet më të mëdha në vend, Balfin, poshqyrton mundësinë e hyrjes në tregun e sigurimeve. Samir Mane, Ceo i Balfin, ka pranuar për “Monitor” se ka tërhequr dokumentet dhe po i studion. Edhe burime nga grupi Kastrati, më i madhi në vend pohuan për Monitor se kanë tërhequr dokumentet.
Kastrati është tashmë në tregun e sigurimeve, përmes Albsig, dhe po synon zgjerimin e mëtejshëm. Në fund të vitit 2015. Albsig kishte 9.9% të tregut të sigurimeve në fund të vitit 2015, nga 9.7% në 2014-n.
Dokumentet i ka tërhequr dhe Sigal Uniqa, operatori më i madh aktual në tregun e sigurimeve. “Po e shqyrtojmë nëse është me leverdi”, tha Avni Ponari, Drejtori i Sigal. Kompania ka aktualisht rreth 29% të tregut të sigurimeve të jo jetës.
Në renditjen e kompanive sipas qarkullimit vjetor për vitin 2014, Kastrati sha (kompania kryesore e grupit, që merret me tregtimin e naftës), ishte më e madhja në vend.
Grupi Balfin është ndër më të mëdhenjtë në Shqipëri. Për vitin 2014, Grupi Balfin National dhe International ka realizuar një qarkullim vjetor në vlerën 295 milionë euro (rreth 41 miliardë lekë), duke shënuar një rritje me 113% krahasuar me një vit më parë, sipas të dhënave nga vetë grupi.Pak kohë më parë, Balfin njoftoi se së bashku me partnerët, ka filluar edhe një investim në bujqësi prej 6 milionë eurosh për ndërtimin e serave, me synim tregun europian, në një strategji për të diversifikuar aktivitetin.
Duket se interesi për INSIG është nga dy drejtime. Në njërën anë janë operatorët aktualë të tregut që duan të marrin dhe pjesën e INSIG dhe në kahun tjetër sipërmarrje që duan të diversifikohen në tregun e sigurimeve./Monitor
