Nga Ben Andoni
Nëse do të devijosh pak fillimin e rrugës “Komuna e Parisit” e do të kthehesh tek studiot e artistëve në Tiranë, mu para ngrehinës, ku punojnë ende sot veteranët e skulpturës Thoma Thomaj dhe Muntaz Dhrami do të këqyrësh një vend të braktisur me një banderolë dhe një mbetje slogani, ku shfaqet në djegie e sipër i ndjeri Lirak Bejko. Për ata, që se mbajnë mend: gati katër vjet më parë, fatkeqi i vuri zjarrin vetes, duke marrë djegie në 50% të trupit dhe duke mos e përballuar më jetën pak ditë më vonë. Para tij, Gjergj Ndreca, një tjetër ish-i përndjekur, që kishte organizuar grevën me të, i vuri zjarrin vetes, por duke mos u dëmtuar si i pari.
Atëkohë, një grup i ish të burgosurve politikë të diktaturës komuniste zhvilluan në Tiranë një grevë urie me kërkesa ekonomike mbi dëmshpërblimet, që atyre ua njihte ligji për burgimin e padrejtë. Pasi e kishin fituar pafajësinë grevistët kërkonin që të zbatohej ashtu si duhej Neni 44 i Kushtetutës dhe neni 57 i Kodit Penal për masën e kompensimit. Për një pjese të tyre që e kishin filluar burgun që në fëmijëri si Liraku, që kur vdiq ishte 47 vjeç, formula matematikore e dëmshpërblimit është e paprecedent, pasi ligji nuk u njihte ditët e hetuesisë si një ditë e gjysmë burgim. Por, nuk mbaronte këtu sepse grevistët kërkonin gjithashtu që letrat me vlerë shpërndarë vite më parë t’u shndërroheshin nga shteti në para, kurse shtëpitë e tyre të vlerësohen si gjithë banorët e tjerë dhe që pensionet e tyre të rishikoheshin, duke u bërë të krahasueshme me invalidët e Luftës së Dytë Botërore, sepse ishin në kushte shumë të vështira. Ndërkohë që greva po nxirrte të gjithë fytyrën e shtetit shqiptar përballë të përndjekurve, kronika e kohës nxori disa paradokse të mëdha. Njëra prej tyre lidhej me faktin sesi Gjykata e kishte dënuar me një milion lekë të ndjerin Bejko gjobë për sulmin që i kishte bërë ditë më parë deputetit te PD-së, Rusmailit. Me pak fjalë, gjykata që s’kish dhënë ende vendim për Gërdecin apo për vjedhjet në Rrugën e Kombit, për 21 Janarin, të gjorit Lirak ia kish përgatitur menjëherë letrat.
Greva mbaroi tragjikisht, por edhe e përdhosur me akuzat e Presidentit atëherë të sapozgjedhur Bujar Nishani dhe kryeministrit Sali Berisha që e akuzuan këtë grevë urie se kishte nota të theksuara politike, dhe se qeveritë e PD-së, si asnjë qeveri tjetër më parë, kishte bërë maksimumin që ish të përndjekurit politikë të dilnin nga burgjet, të integroheshin në shoqëri, të strehohen, të shkollonin fëmijët dhe të rehabilitohen deri në një jetesë normale.
Për hir të së vërtetës, vuajtja e tyre dhe kërkesa e tillë tregonte të kundërtën. Varfëria e një pjese të tyre ishte gati skajore.
Dy ambasadorët e atëhershëm të rëndësishëm, ai i SHBA-së Aleksandër Arvizu dhe ambasadori i BE-së Etore Sequi u bënë thirrje palëve për dialog dhe zgjidhje me mirëkuptim të problemeve, duke vizituar herë grevistët e herë spitalin ushtarak, por asgjë nuk shkoi në atë rrjedhë.
Fundi i kauzave
Për të ardhur keq është se sot e kësaj dite vazhdon konfuzioni me të përndjekurit, dhe shumë protesta të tyre që kanë nisur e janë shuar, sikur të mos kishin ekzistuar fare. Problemet e tyre megjithë kompensimet mbeten të njëjtat. Por, më e dhimbshme është se kauzën e atëhershme të përndjekurve që e akuzoi turpshëm ish-kryeministri Berisha, po e vazhdon me të njëjtën traditë kryeministri i ri. Sot, e kësaj dite, nuk është krijuar ende Komisioni për Hapjen e Dosjeve dhe mekanizmi që do filtronte ata që kishin bërë tollovinë e Luftës së Klasave në vend.
Por, nuk mbaron këtu, pasi kryeministri i ri Rama në momentet kur mundet, akuzon dhe mundohet të denigrojë bashkë me një sistem të tërë propagandistik çdo nismë që kritikon qeverisjen e tij. Fatkeqësia është se kështu janë mbyllur protestat që u bënë në fillim për Gërdecin dhe 21 Janarin, ato për arsimin dhe kështu me radhë. Duket se kultura e pakët e protestës dhe menefregizmi nga qeveritë shqiptare bën që të ndryshojnë vetëm emrat por jo qëndrimi, ai që është gjithnjë e më pak i vëmendshëm ndaj problemeve popullore.
…
Katandisja e turpshme e vendit, ku u dogjën dy të përndjekurit, që për ditë të tëra u bë objekt i mediave më të rëndësishme botërore, por edhe i përballjes së qeverive shqiptare me problemet reale të vendit, është një pamje reale sesa pak vlen dhe i dëgjohet fjala qytetarit në Shqipëri.