Nga Artur Ajazi
Zhdukja e familjeve të mëdha përgjatë 45 viteve në komunizëm, duket sikur ka zhdukur edhe të djathtën reale në Shqipëri. Ikën emra të kulluar, të arsimuar, të formuar në perëndim, të cilët pas ardhjes nga studimet në Shqipëri mbi 85 vite më parë, natyrshëm krijuan shtresën e djathtë. Asokohe (në periudhën e Zogut) ne kishim tregëtarë të mëdhenj, të mesëm dhe të vegjël. Vitet e luftës 1939 deri 1945, ishin “vrastare” për të djathtën shqiptare. Ajo nuk tregoi paanshmërinë e saj, nuk mbështeti antifashizmin, dhe qëndroi larg shumicës, popullit.
Komunistët e kishin fare të lehtë, ti nënshtronin, ti shfrytëzonin, dhe të krijonin perceptimin se “ata ishin e keqja e këtij vendi”. Në stradegjinë e luftës ndaj të djathtës në Shqipëri, Partia Komuniste e kishte gati “shtratin” pas fitores së pushtetit në 29 Nentor 1944. Ajo nisi nga shtetëzimet, denigrimet, demaskimet, arrestimet, vrasjet. Dukej sikur kishte nisur beteja e madhe mes shqiptarëve. Zyrat, institucionet, dhe postet e larta dhe të mesme, u kapën nga ata që “vinin nga malet”. Deri në 1957, u shfrytëzuan maksimalisht dhe brutalisht ata që dikur ishin etiketuar si “shtresa ë djathtë”.
Ata që kishin prona dhe pasuri, shkollim dhe mentalitet europian, pasi atje kishin marrë gjithçka duhej, për të bërë Shqipërinë. Por nuk ja dolën, as teorikisht dhe as praktikisht. Ndoshta i vetmi njeri që mund ti kishte mbështetur fuqishëm ata, do të ishte Mbreti Zog, por ai ja mbathi, duke lënë edhe vendin edhe të djathtën në dorën e komunistëve. Dhe këta të fundi, e bënë siç duhet detyrën e tyre. Deri në vitin 1971, ishin zhdukur, arrestuar, vrarë dhe internuar mbi 2200 emra intelektualësh, madje kishte nga ata që edhe kishin aspiruar pas 29.11.1944 se “do të garonin me partitë dhe idetë e tyre të djathta europianiste përballë PKSh”. Çfarë naiviteti.
Të gjithë u zhdukën fizikisht ose u denigruan intelektualisht. Por si çdo gjë, edhe komunizmi kishte fundin e tij. Kishte ardhur 1992, ishte shembur komunizmi, por nuk kishte mbetur asnjë i djathtë në jetë. Kishin mbetur pasardhësit e tyre, por krejtësisht të paaftë për të ringjallur idetë dhe programet e djathta, apo për të përfaqësuar denjësisht familjet e tyre të mëdha. Ardhja e ish-komunistit Sali Berisha në krye të PD-së, fillimisht u pa si “zgjidhje e duhur afatgjatë”, por sërish pasardhësit e të djathtës në Shqipëri, ishin gabuar. Ata u keqtrajtuan dhe u denigruan nga PD dhe Berisha, njëlloj sikurse bëri PKSH dhe Enveri me familjet e tyre. Sot në PD, nuk ka qoftë dhe 1 emër të djathtë.
Të gjithë ata, duke nisur nga Berisha, nuk përfaqësojnë fare të djathtën. Ata janë ish-komunistë, bij dhe farefis i tyre, apo dhe pinjollë të ish-sigurimsave. E majta, e mundi, dhe vazhdon ta mundë të djathtën. Berisha ishte, si një “mallkim” për ringjalljen e të djathtës në Shqipëri. Sot e djathta në Shqipëri, përfaqësohet nga miniparti pa asnjë peshë politike, si ajo e Dash Shehit, apo ndonjë tjetër. Misioni u kry. Duket sikur nuk ka gjasa, ringjallja e të djathtës në Shqipërinë postkomuniste prej 35 vitesh.
Ndoshta këtu duhet kërkuar zgjidhja e shumë problemeve dhe atyre “rënkimeve”, që politikës dhe shqiptarëve nuk po u ndahen edhe pas 3 dekada e gjysëm tranzicioni, si askund tjeter në Europën Postkomuniste.
