Nga Federico Rampini
Çfarë mendon udhëheqja kineze për Amerikën (ose, çfarë dëshiron që kinezët të mendojnë…)? Se është një “shtet i dështuar”. Një analizë e tmerrshme, madje fyese. Por kjo është pikërisht ajo që mund të lexohet në një gazetë qeveritare të Pekinit.
Falë raportimit të Bill Bishop dhe buletinit të tij të paçmuar Sinocism, ja një vështrim mbi gjuhën që përdorin udhëheqësit kinezë në lidhje me superfuqinë tjetër.
Komenti i gazetës Beijing Daily u botua ndërsa politikëbërësit kinezë përgatiteshin të hartonin plane ekonomike afatgjata mes konkurrencës në rritje me Uashingtonin. Ja një përmbledhje dhe fragmente:
“Ku është dinjiteti i një fuqie të madhe? Për dekada të tëra, Shtetet e Bashkuara e kanë ruajtur imazhin e tyre të shkëlqyer falë hegjemonisë globale, por tani kanë hyrë në një spirale në rënie”, pohon gazeta qeveritare (sqarimi është pothuajse i tepërt: në Republikën Popullore, të gjitha mediat kontrollohen nga qeveria, por ky është ndër organet më të akredituara).
“Aureola ka qenë gjithmonë një iluzion dhe miti ishte i brishtë. Për të përdorur fjalët e vetë Trump: Amerika, në shumë mënyra, është bërë një shtet i dështuar; po ‘vdes nga brenda’.” (Për të qenë të saktë, Trump foli në të vërtetë për një “komb në dështim” gjatë debatit të tij televiziv me Bidenin në fillim të verës 2024, duke e përshkruar Amerikën si një komb në dështim; “shtet i dështuar” është në vend të kësaj një term i përdorur për vendet e varfra ku institucionet janë të prishura dhe të paafta të ofrojnë ligj dhe rend, siguri dhe shërbime të tjera themelore).
Pavarësisht nëse e shikoni përmes një filtri apo jo, është e vështirë të kuptohet: si është bërë politika amerikane kaq e zhveshur nga dinjiteti? Krahasuar me teatrin politik që zhvillohet në skenë, a është realiteti amerikan edhe më i turpshëm? Vetëm shikoni Shtetet e Bashkuara që nga fillimi i vitit. Në fillim të vitit, zjarret e Los Angeles dogjën aureolën e Hollivudit.
Njerëzit zbuluan se mantra shumë e përsëritur amerikane e “barazisë për të gjithë” ishte vetëm një frazë boshe; dinamizmi i lavdëruar i sistemit amerikan u zbulua se ishte i dobët; dhe interesi personal politik kishte përparësi mbi jetën njerëzore. Që nga marsi, qeveria amerikane ka vënë në skenë një maskaradë: “Duke përdorur tarifat për të zhvatur të gjithë botën”.
Fytyra e saj lakmitare dhe kapriçioze është bërë e urryer. Vërejtja e Trump, “Shumë vende po nxitojnë të më puthin by**ën “, ekspozoi arrogancën dhe supozimin e tij – dhe uli më tej nivelin e vulgaritetit. Deri në mesin e vitit, spektakli i përçarjes Trump-Musk jo vetëm që tregoi se si “dueti i pushtetit dhe kapitalit” drejton politikën amerikane, por gjithashtu e bëri të qartë se “çdo njeri për veten e tij, interesat e para” është logjika themelore e politikës amerikane. Aureola është një mirazh; miti është i brishtë. Për të përdorur fjalët e Trump: në shumë mënyra, Shtetet e Bashkuara janë bërë një shtet i dështuar, “që po vdes nga brenda”.
Këtu përfundon fragmenti nga gazeta kineze. Për të kuptuar rëndësinë e tij, është e rëndësishme të dihet se propaganda kineze nuk ka qenë kurrë e mirë me Shtetet e Bashkuara. Ekspozimi i problemeve të saj, nga krimi te të shtënat masive, nga pabarazia te konfliktet politike, ka qenë gjithmonë një mënyrë për t’u thënë në mënyrë implicite kinezëve: mos u tundoni nga sirenat e demokracisë; është një sistem politik shumë më i keq se i yni . Këto përshkrime i janë dhënë popullit kinez për shumë vite; ato nuk janë specifike për epokën Trump.
Nëse pati një pikë kthese, kur gjuha e Pekinit u bë më e ashpër, ajo ishte viti 2008. Atë vit, me krizën e kredive hipotekare, falimentimin e Lehman, rënien e Wall Street dhe më pas recesionin e madh që u përhap nga Amerika në të gjithë Perëndimin dhe madje edhe në pjesë të tjera të botës (por jo në Kinë), nomenklatura komuniste pati një lloj “Epifanie”, zbulimin dramatik – të paktën nga pikëpamja e saj – të superioritetit të modelit të saj.
Pastaj, në vitin 2012, erdhi në pushtet Xi Jinping , një ultranacionalist i cili beson fuqimisht se Amerika është në rënie dhe Kina është në ngritje. Që atëherë, toni me të cilin media kineze e ka përshkruar “ferrin” amerikan është bërë edhe më i nxehtë. I sëmurë në mënyrë terminale, një qytetërim i sëmurë dhe në agoni, drejt kolapsit: këto janë tema të përsëritura për shumë vite kur nomenklatura komuniste kineze flet për Amerikën.
Kjo propagandë nuk ka domosdoshmërisht një ndikim të fortë te popullsia. Të paktën, jo te të gjithë. Në një takim të kohëve të fundit me studentë kinezë në Cornell, Universitetin Politeknik në Ishullin Roosevelt të Manhattanit, i dëgjova ata që kishin ndërmend të mos ktheheshin në shtëpi pas përfundimit të studimeve, por të gjenin punë në Amerikë: hendeku i pagave është shumë i lartë, ndërsa tregu kinez i punës po dobësohet dhe papunësia e të rinjve midis të diplomuarve të rinj është jashtëzakonisht e lartë.
Në këtë drejtim, më poshtë ofroj një përmbledhje të një raporti të Wall Street Journal nga Hannah Miao mbi të keqen e errët që po prek ekonominë kineze, e cila quhet “involucion”: Kina po përjeton një krizë të heshtur, por të thellë. Motori i rritjes së saj – konkurrenca – po shndërrohet në një kurth. Konkurrenca e tepërt, në vend që të stimulojë inovacionin dhe produktivitetin, po gërryen kufijtë e fitimit, po ulë pagat dhe po nxit një spirale deflacioniste.
Është “involucion”, një fjalë që është bërë e popullarizuar në mesin e të rinjve kinezë dhe tani përdoret edhe nga ekonomistët për të përshkruar një sistem ekonomik që po lodhet në një gjendje stanjacioni pa përparim. Termi “neijuan”, me origjinë nga antropologjia, fillimisht do të thoshte “zhvillim pa përparim”.
Në Kinë, kjo është bërë sinonim i një shoqërie të bllokuar në një konkurrencë sterile: shkolla, zyra, fabrika ku të gjithë vrapojnë më shpejt, por mbeten të ndenjur. Një gjendje psikologjike dhe sociale që pasqyron një mekanizëm themelor ekonomik: shumë ofertë, shumë pak kërkesë, çmime në rënie, fitime të avulluara. Në vitet e fundit, lidershipi i Xi Jinping i është përgjigjur rënies së tregut të pasurive të paluajtshme duke promovuar prodhimin si një levë për të luftuar krizën.
Kreditë, subvencionet dhe stimujt tatimorë janë përqendruar në sektorët e teknologjisë së lartë: makinat elektrike, panelet diellore, bateritë, robotika dhe gjysmëpërçuesit . Por ky “kejnesianizëm industrial” ka pasur një efekt të kundërt: kapacitet të tepërt prodhimi, duke gjeneruar luftëra çmimesh dhe deflacion. Sektori i automobilave krenohet me më shumë se njëqind prodhues të automjeteve elektrike. Konkurrenca është aq e ashpër sa shumë kompani po shesin nën kosto.
Gjigandi BYD, simbol i “mrekullisë elektrike” të Kinës, ofron modele për më pak se 8,000 dollarë. Vetëm 30% e koncesionarëve janë fitimprurës. Pjesa tjetër mbijeton duke ulur pagat, duke reduktuar stafin dhe duke shtrydhur çdo hallkë në zinxhirin e furnizimit. Rezultati është një paradoks: ndërsa Kina kërkon të arrijë lidership global në teknologjitë e së ardhmes, ekonomia e saj e brendshme është e bllokuar në një garë drejt fundit. Çmimet e konsumit mbeten në stanjacion, ndërsa çmimet e prodhimit kanë rënë për katër vjet rresht. Fuqia blerëse e familjeve ngec.
Punëtorët e rinj bëjnë shaka për një ritëm të ri pune: nga “996” i vjetër (nga ora 9 e mëngjesit deri në 9 të mbrëmjes për gjashtë ditë) kemi kaluar në “007” (gjithë ditën, çdo ditë). Prandaj, involucioni ka dy anë: ekonomike dhe sociale. Është çmimi i një modeli zhvillimi të bazuar në investime dhe prodhim, jo në konsum dhe të ardhura. Kina prodhon shumë, konsumon shumë pak. Obsesioni me vetëmjaftueshmërinë industriale – ëndrra e Xi-së për ta bërë Kinën të pavarur nga Perëndimi në teknologjitë e përparuara – nxit mbiprodhimin kronik që ul kërkesën dhe shtrydh pagat. Fenomeni nuk është i ri.
Një dekadë më parë, Pekinit i ishte dashur të adresonte problemin e mbifurnizimit me çelik dhe qymyr, duke mbyllur fabrikat “zombi” dhe duke vendosur kufizime prodhimi. Por më pas kriza preku ndërmarrjet shtetërore. Sot, ajo ndikon edhe në sektorin privat, në sektorë të tillë si elektronika, automjetet elektrike dhe shërbimet dixhitale .
Është një sëmundje sistemike, që nuk kufizohet më vetëm në një sektor. Implikimet gjeopolitike janë të rëndësishme. Industritë kineze, të shtypura nga kërkesa e dobët e brendshme, po kërkojnë mundësi për t’u përdorur jashtë vendit. Prandaj edhe vala e re e eksporteve me kosto të ulët shqetëson Shtetet e Bashkuara, Evropën dhe tregjet në zhvillim. Uashingtoni, i cili rigjallëroi tensionet tregtare nën administratën e dytë Trump, e sheh këtë dobësi si një monedhë negociuese: Kina ka më shumë për të humbur në një luftë tarifore. Ekonomistët bien dakord: derisa Pekini të zvogëlojë varësinë e tij nga investimet dhe prodhimi, spiralja deflacionare do të vazhdojë.
“Involucioni është njëkohësisht një virtyt dhe një dobësi e modelit kinez”, përmbledh Larry Hu i Macquarie . Një virtyt, sepse zbulon një kapacitet të jashtëzakonshëm prodhues. Një dobësi, sepse nuk është i qëndrueshëm në planin afatgjatë. Zgjidhjet e propozuara nga analistët ndërkombëtarë konvergojnë: konsumi duhet të stimulohet. Kjo do të thotë rivendosja e besimit të kursimtarëve, ringjallja e tregut të pasurive të paluajtshme, forcimi i mirëqenies, reformimi i sistemit tatimor dhe dhënia e më shumë hapësirës për shërbimet.
Fondi Monetar Ndërkombëtar po i kërkon Pekinit të “zhvendosë qendrën e gravitetit” të ekonomisë drejt kërkesës së brendshme, duke zvogëluar barrën e politikave industriale. Por tranzicioni është i vështirë. Partia Komuniste ka frikë se ulja e prodhimit mund të çojë në një kolaps të rritjes dhe papunësi masive. Prandaj po ecën me kujdes: udhëzime që ndalojnë shitjen nën kosto , stimuj për të ulur kapacitetin e prodhimit në sektorët e ngopur dhe kufizime për investimet e reja.
Disa shenja inkurajuese kanë dalë në muajt e fundit: deflacioni i çmimeve të prodhimit është lehtësuar dhe fitimet industriale u rritën me 20% në gusht. Megjithatë, rimëkëmbja mbetet e brishtë. Një editorial në People’s Daily pranoi vështirësitë, por i quajti ato “dhimbje rritjeje” në një transformim të pashmangshëm drejt një ekonomie teknologjike më të sofistikuar.
Me fjalë të tjera: Pekini nuk ka ndërmend të braktisë rrugën e industrializimit të përparuar, madje as me koston e zgjatjes së fazës së dhimbshme të involucionit. Shkurt, Kina e gjen veten në një udhëkryq: ose pranon të ngadalësojë për të ribalancuar modelin e saj ekonomik, ose do të vazhdojë të vrapojë kot, viktimë e vetë konkurrencës që dikur përfaqësonte forcën e saj. Involucioni nuk është vetëm një problem ekonomik. Është simboli i një qytetërimi që e ka shtyrë logjikën e performancës deri në kufi , deri në pikën e transformimit të saj në vetëdëmtim kolektiv.(Corriere della Sera – Përktheu Shqiptarja.com)
