Shqipëria vazhdon të luftojë me çështjet që burojnë nga të drejtat e pagarantuara të pronës. BE i ka ofruar Shqipërisë mbështetje në këtë fushë përmes një programi të posaçëm që kap vlerën prej 15.7 milionë euro.
Agjensia Shtetërore e Kadastrës sipas delegacionit të BE në Tiranë, kohët e fundit, kërkoi disa ndryshime të projektit, pasi qeveria ka vendosur ta ndërmarrë vetë, financimin e zhvillimit të sistemit IT për shërbimet digjitale apo digjitalizimin e titujve të pronësisë.
Autoritetet shqiptare nuk dhanë arsye mbi këtë qëndrim të ri kur u pyetën nga Zëri i Amerikës, ndërsa disa ekspertë thanë se kjo qasje e qeverisë ngre disa pikëpyetje, kur bëhet fjalë për një sektor që vijon të mbetet subjekt i korrupsionit.
Në Shqipëri problemet mbi çështjet ende të pazgjidhura të pronësisë kanë sjellë pengesa në zhvillimin ekonomik të vendit. Raporti i KE-së i vitit 2022 për Shqipërinë bëri thirrje për të shtuar përpjekjet për konsolidimin e të drejtave të pronësisë përmes regjistrimit dhe digjitalizimit të të dhënave kadastrale, ndërkohë që sipas tij, sektori mbetet subjekt i korrupsionit.
Përparimi në çështjen e të drejtës së pronësisë është pjesë e reformave për të përmbushur kriteret e anëtarësimit. BE i ka ofruar Shqipërisë mbështetje në këtë fushë nëpërmjet një programi të posaçëm për të Drejtat e Pronësisë të rënë dakord në marrëveshjet financuese IPA 2020 dhe IPA 2021.
Zëri i Amerikës ka mësuar se autoritetet shqiptare kohët e fundit kanë kërkuar t’i bëjnë disa ndryshime programit, që kap shumën prej 15.7 milionë Eurosh, i cili synon krijimin dhe zhvillimin i një sistemi qendror IT të integruar të menaxhimit të tokës, ndihmën për digjitalizimin e dokumenteve hapësinore dhe ligjore, harmonizimin e të dhënave të gabuara dhe riplanifikimin e proçeseve të biznesit, si dhe ofrimin e shërbimeve.
Zëri i Amerikës pyeti Agjensinë për Media dhe Informim si dhe Agjensinë Shtetërore të Kadastrës mbi arsyet e këtij qëndrimi të ri të qeverisë. Agjensia e Medias njoftoi se e kish përcjellë kërkesën në institucionin e Kadastrës, e cili nga ana e tij nuk ktheu përgjigje mbi këtë çështje.
Delegacioni i Bashkimit Europian në Tiranë i tha Zërit të Amerikës se Agjencia Shtetërore e Kadastrës, kohët e fundit kishte kërkuar ndryshimin dhe rishikimin e projektit, pasi qeveria, sipas zyrtarëve të BE, ka vendosur ta ndërmarrë vetë, financimin e zhvillimit të sistemit IT për shërbimet digjitale apo digjitalizimin e titujve të pronësisë.
Duket se fusha për të cilën qeveria shqiptare është angazhuar ta financojë vetë, përbën një pjesë me rëndësi të programit, prej 15.7 milion eurosh, të BE. I pyetur mbi arsyet e ndryshimit të qëndrimit të qeverisë shqiptare, delegacioni i BE-së në Tiranë nuk dha detaje të hollësishme, por sqaroi se qeveria shqiptare ka kërkuar që fondet përkatëse të BE-së të rialokohen në përputhje me rrethanat, duke shtuar se pret së shpejti një propozim specifik për këtë nga autoritetet shqiptare.
Delegacioni, sqaroi gjithashtu se fondet nuk parashikohen të transferohen drejtpërdrejt tek institucionet shqiptare apo buxheti i shtetit dhe se ndërhyrjet janë projektuar në koordinim me institucionet qeveritare përfituese. Sipas këtyre praktikave BE-ja prokuron drejtpërdrejt projekte individuale bazuar në ndërhyrjet e miratuara në mënyrë që të dërgojë ekspertë dhe të ndihmojë institucionet për të arritur rezultatet e parashikuara.
Deri më sot, BE-ja ka kontraktuar 3.21 milionë Euro nga ky program, nga të cilat 850.000 Euro janë paguar për veprime përgatitore, duke përfshirë metodologjinë teknike për digjitalizimin, si dhe mbështetje teknike për përgatitjen e projekteve madhore të planifikuara. Pra nëse i referohemi objektivit kryesor të programit ( “krijimi dhe zhvillimi i një sistemi qendror IT të integruar të menaxhimit të tokës, ndihma për digjitalizimin e dokumenteve hapësinore dhe ligjore, harmonizimi i të dhënave të gabuara dhe riplanifikimi i proçeseve të biznesit, si dhe ofrimi i shërbimeve”) zbatimi i tij është ende në hapat fillestare.
Autoritetet së fundi i kanë pranuar publikisht problemet e thella në institucionin e kadastrës. Pak kohë më parë, kur njoftoi se të gjitha shërbimet e tij për qytetarët, që prej 3 korrikut do të ofrohen online, kryeministri Edi Rama, e cilësoi “katastrofike” situatën në këtë institucion. “Padiskutim që aktori kryesor i gjithë kësaj historie të zymtë është korrupsioni. Sot është dita për t’i kërkuar një ndjesë shumë të madhe në emër të PS të gjithë atyre shqiptarëve që kanë kaluar në zinxhirin e torturave në kadastër. Dhe kjo ndjesë është ndjesa e kryetarit të një partie fajtore”– u shpreh kryeministri Edi Rama në një takim publik.
Por në këtë situatë të rëndë në Agjensinë Shtetërore të Kadastrës, që ka dëmtuar qytetarët ndër vite, disa ekspertë nuk gjejnë arsye serioze në qëndrimin e ri të qeverisë për të financuar vetë zhvillimin e sistemit IT për shërbimet digjitale, apo digjitalizimin e titujve të pronësisë, kur më herët ishte rënë dakort që të financoheshin nga BE. “Është në diskrecionin e qeverisë, të vendosë prioritete sa i takon kërkesave që bën në institucionet e BE dhe institucionet e tjera financiare ndërkombëtare, por nuk është serioze që prioritetet e vendosura të negociuara, të shqyrtuara në Kuvend, të miratuara dhe gati për financim të hiqen nga prioritetet dhe të kërkohet ku t’i sistemojë fondet për t’i shpenzuar, larg atyre indikatorëve të performancës të parashikuara në dokumentat bazë të projektit. Zëvendësimi i këtyre projekteve me financim nga buxheti i shtetit do të thotë të lihen mangët shkolla, spitale, rrugë, siguri, rend apo diplomaci. Cënohen interesat e një mase të madhe njerëzish në një kohë që janë të gjitha mundësitë për t’u shfrytëzuar fondet e paraAnëtarësimit”– u shpreh për Zërin e Amerikës Zef Preçi, Qendra Shqiptare për Kërkime Ekonomike.
Edhe për studiuesin, për qeverisjen dhe antikorrupsionin Gjergji Vurmo, vendimi i qeverisë për t’u tërhequr nga disa financime të BE lidhur me kadastrën është i çuditshëm. “Arsyet mund të jenë të ndryshme, nuk do doja t’i paragjykoja. Sigurisht arsyeja e parë, duke patur parasysh stadin në të cilin ndodhet Shqipëria, por edhe shumicën e praktikës së institucioneve të qeverisjes të bën të mendosh se ka një arsye që nuk lidhet me standardet e mirëqeverisjes. Alternativa është prokurimi i shpejtë që mund t’i përgjigjet një nevoje urgjente, por ngre pikëpyetje të mëdha sa i përket dyshimeve për korrupsion, dhe dyshimeve të ndryshme për thyerje integriteti”- argumentoi për Zërin e Amerikës Gjergji Vurmo, studiues për qeverisjen dhe antikorrupsionin.
Çështjet e pronësisë në Shqipëri janë të qenësishme në proçeset integruese të vendit dhe në përparimin ekonomik të tij në kushtet kur institucioni i Kadastrës Shqiptare vijon të mbetet subjekt i korrupsionit dhe përpjekjet e qeverive shqiptare në këto vite të tranzicionit për ta luftuar atë, kanë dështuar. Ndaj çdo ndihmë dhe financim nga institucionet ndërkombëtare në këtë drejtim, për ekspertët, duhet të vlerësohet me seriozitet nga qeveria shqiptare.
