Përfitimet familjare luajnë një rol kyç në luftën kundër varfërisë dhe promovimin e përfshirjes sociale.
Ato ndihmojnë në mbështetjen e ekonomive familjare dhe janë veçanërisht të rëndësishme në parandalimin e varfërisë tek fëmijët. Në të gjithë Europën, sistemet e sigurimeve shoqërore dhe përfitimet familjare ndryshojnë shumë. Një mënyrë për t’i krahasuar është duke parë se sa shpenzon çdo vend për person.
Në vitin 2022, vendet e BE-së shpenzuan mesatarisht 830 euro për person për përfitime familjare. Kjo është një rritje 47% nga 566 euro në vitin 2012.
Por si krahasohen këto përfitime në të gjithë Europën? Cilat vende shpenzojnë më shumë për të mbështetur familjet?
Në BE, shpenzimet për përfitime familjare për person në 2022 varionin nga 211 euro në Bullgari deri në
3,789 euro në Luksemburg, sipas Eurostat. Kur përfshihen vendet kandidate për anëtarësim në BE dhe
ato të Shoqatës Europiane të Tregtisë së Lirë (EFTA), Shqipëria ofroi nivelin më të ulët të përfitimeve
për person, me vetëm 48 euro, e ndjekur nga Turqia (57 euro) dhe Bosnja dhe Hercegovina (59 euro).
Ndarja Veri-Perëndim dhe Jug-Lindje në përfitimet familjare
Në përgjithësi, përfitimet familjare për person janë më të larta në Europën Veriore dhe Perëndimore,
dhe më të ulëta në Jug dhe Lindje.
Në përgjithësi, përfitimet familjare për person janë më të larta në Europën Veriore dhe Perëndimore,
dhe më të ulëta në Jug dhe Lindje.
Pas Luksemburgut, vendet nordike kryesojnë listën: Norvegjia (2,277 euro), Danimarka (1,878 euro),
Islanda (1,874 euro), Suedia (1,449 euro) dhe Finlanda (1,440 euro).
“Vendet nordike dhe Franca mbeten ndër shpenzuesit më të mëdhenj në total për përfitimet familjare,
edhe pse qasja e tyre mbështetet më shumë te shërbimet në natyrë si kujdesi për fëmijët, të cilat nuk
përfshihen plotësisht në masat e përfitimeve monetare për frymë”, tha Dr. Anne Daguerre nga
Universiteti i Bristolit.
Gjermania (1,616 euro), Zvicra (1,375 euro), Austria (1,340 euro) dhe Irlanda (1,026 euro) shpenzojnë
gjithashtu mbi 1,000 euro për person. Belgjika (976 euro) dhe Franca (867 euro) janë mbi mesataren e
BE-së, por nuk e kalojnë kufirin 1,000 euro.
Holanda ofron 670 euro për person në përfitime familjare, 160 euro më pak se mesatarja e BE-së. Italia
(524 euro) dhe Spanja (427 euro), të dyja pjesë e ekonomive të “Katër të Mëdhenjve” të BE-së,
mbeten poshtë.
Vendet kandidate për BE-në ofrojnë nivelet më të ulëta të përfitimeve familjare. Mali i Zi (131 euro) dhe
Serbia (117 euro) pasojnë Shqipërinë, Turqinë dhe Bosnjen, të cilat janë tre vendet e fundit në listë.
Prof. Grega Strban nga Universiteti i Ljubljanës shpreh kujdes kur krahason vendet: “Pyetja është nëse
të gjitha vendet i klasifikojnë përfitimet në të njëjtën mënyrë.” Ai theksoi se pas tyre qëndrojnë shumë konsiderata politike: “Disa fokusohen në mbështetjen për prindërit (ose kujdestarët e fëmijëve), të tjera për vetë fëmijët (dhe studentët). Disa janë universale, disa të targetuara. Disa lidhen me aftësinë e kufizuar ose asistencën sociale.”
Shqipëria në fund të listës së përfitimeve familjare
Sipas të dhënave të Eurostat, Shqipëria renditet e fundit ndër vendet e përfshira në analizë për nivelin
e përfitimeve familjare për frymë, me vetëm 48 euro në vitin 2022. Ky nivel është dukshëm më poshtë
se mesatarja e BE-së 830 euro dhe reflekton jo vetëm kufizimet ekonomike të vendit, por edhe
prioritetet e politikave sociale, ku mbështetja financiare për familjet dhe fëmijët mbetet shumë e ulët.
Kjo diferencë e madhe tregon nevojën për reforma të thella në sistemin e ndihmës sociale dhe
investime më të mëdha në politikat e mirëqenies familjare.
Më poshtë paraqitet grafiku i Eurostat, që tregon shpenzimet për përfitimet familjare për person në
vitet 2012 dhe 2022. Ai ilustron diferencën e madhe midis vendeve të Europës Veriore dhe
Perëndimore me ato të Jugut dhe Lindjes, me Shqipërinë në fund të renditjes.
Si kanë ndryshuar përfitimet familjare gjatë 10 viteve të fundit?
Nga 32 vende të analizuara, përfitimet familjare për person ranë në vetëm dy vende në terma
monetarë, ndërsa rritja ka qenë e ndryshme në vende të tjera gjatë dekadës së fundit. Në BE,
mesatarja u rrit nga 566 euro në vitin 2012 në 830 euro në vitin 2022, një rritje 47% ose 264 euro.
Ato ranë me 5% (-130 euro) në Norvegji dhe me 18% (-62 euro) në Qipro. Një pjesë e këtij ndryshimi
mund t’i atribuohet luhatjeve të kursit të këmbimit.
Në përqindje, Polonia raportoi një rritje të jashtëzakonshme prej 320%, e ndjekur nga Letonia (245%),
Rumania (227%) dhe Lituania (198%).
Përfitimet për person gjithashtu më shumë se u dyfishuan në Estoni (125%), Serbi (115%), Bullgari
(112%), Islandë (110%) dhe Kroaci (101%).
Rritja ishte nën 30% në Luksemburg, Austri, Finlandë, Hungari, Francë, Suedi, Danimarkë dhe Irlandë.
Shumica e këtyre vendeve tashmë ofronin përfitime të larta, përveç Hungarisë. Në terma monetarë, rritjet më të mëdha u regjistruan në Islandë (980 euro), Luksemburg (819 euro)
dhe Gjermani (558 euro).
Faktorët që nxisin ndryshimin në përfitimet familjare
“Shpenzimet për përfitimet familjare për person janë rritur ndjeshëm në të gjithë BE-në që nga viti
2012, por faktorët që e nxisin këtë rritje ndryshojnë shumë nga një vend në tjetrin,” tha Dr. Daguerre.
Ajo vuri në dukje se rritjet më të mëdha janë në vendet e Europës Qendrore dhe Lindore, veçanërisht
në Hungari dhe Poloni: “Në këto raste, rritja nxitet kryesisht nga politika selektive pro-lindshmërisë,
që synojnë rritjen e shkallës së lindshmërisë dhe mbështetjen e modeleve tradicionale familjare. Këto
strategji të fokusuara te pagesat monetare pasqyrojnë një zhvendosje më të gjerë drejt agjendave të
mirëqenies sociale më konservatore.”
Ajo shtoi gjithashtu se Italia nën qeverisjen e kryeministres Giorgia Meloni ka ndjekur një qasje të
ngjashme që nga viti 2022.
Rritja e përfitimeve familjare mund të reflektojë edhe prioritete të ndryshme. “Lituania, për shembull,
ka parë gjithashtu rritje të ndjeshme, por përmes futjes së një përfitimi universal për fëmijët në vitin
2018. Ky reformim u krijua kryesisht për të reduktuar varfërinë e fëmijëve dhe për të siguruar
mundësi më gjithëpërfshirëse, veçanërisht për familjet me të ardhura të ulëta që më parë ishin
përjashtuar nga sistemet e bazuara në taksa,” shpjegoi ajo.
Dr. Anne Daguerre theksoi se disa vende të Europës Jugore si Greqia dhe Qipro tregojnë stanjacion
ose rritje modeste të shpenzimeve, pavarësisht niveleve të ulëta të lindshmërisë.
Çfarë janë përfitimet familjare?
Përfitimet familjare janë “të gjitha përfitimet në natyrë ose në para që synojnë të mbulojnë
shpenzimet familjare sipas legjislacionit të sigurimeve shoqërore të një shteti anëtar”, sipas
Komisionit Europian.
Këto përfshijnë pagesat për prindërit dhe lejet e kujdesit për fëmijët, të cilat ndihmojnë në mbulimin e
kostove të rritjes së një fëmije dhe kompensojnë të ardhurat e humbura kur një prind ndërpret punën.
Pagesat për kujdesin ndaj fëmijëve për prindërit që punojnë gjithashtu bëjnë pjesë në këtë kategori./Monitor
