Pandemia nga Covid-19, aplikimi i testeve diagnostike në popullatë

Nga Alban Ylli

Testi standard qe perdoret aktualisht per konfirmimin e infeksionit nga SARS-Cov-2 arrin te identifikoje me siguri te pranueshme pranine e virusit ne mostrat e marra nga rruget e frymemarjes. Eshte nje test i cilesise shume te larte i bazuar ne biologjine molekulare. Gjithsesi, duhet pasur parasysh se edhe rezultati pozitiv ose negative i ketij testi duhet interpretuar ne kushtet e indvidit te testuar dhe kombinuar me fakte te tjera klinike ose epidemiologjike. Ky test gjithashtu nuk jep asnje informacion mbi imunitetin e personit te testuar. Ai mund te infektohet menjehere pas kryerjes se testit.

Testi tjeter per te cilin po diskutohet gjithnje e me shume eshte testi serologjik. Ai verifikon pranine e infektimit nga virusi ne menyre te terthorte, duke kapur antikorpet specifike qe qarkullojne ne gjakun e personave qe jane infektuar dhe qe kane prodhuar nje pergjigje imunitare. Ky lloj testi bazohet ne nje teknologji me te thjeshte, te konsoliduar  prej dekadash dhe me kosto me te lire. Me dhjetra institute kerkimore dhe kompani farmaceutike kane filluar prej disa javesh te prodhojne dhe te provojne testet specifike per SARS-Cov-2. Disa prej tyre kane arritur te marrin edhe aprovimin ne kushtet e emergjences nga agjensite e sigurise se barnave. Ne ndonje vend si ne Gjermani dhe ne SHBA kane filluar edhe te provojne aplikimin e ketyre testeve ne kategori te caktuara te popullates. Edhe ne France, Itali, Britanine e Madhe etj jane duke u pergatitur per t’i perdorur keto teste ne shkalle te gjere per verifikimin e mbrojtjes imunitare ne popullate.  Megjithate, validiteti i tyre ne kushte te caktuara te perdorimi, ende ngelet i debatueshem.

C’eshte validiteti i nje testi diagnistik dhe cfare ndikimi ka ai ne zgjedhjen e strategjise se perdorimit te tij apo ne interpretimin e rezultateve qe ai prodhon? Ne thelb, validiteti i nje testi eshte aftesia e tij per te klasifikuar drejt kundrejt realitetit individet lidhur me semundje apo infeksionin qe shpesh nuk jane te dukshem per mjekun. Validiteti matet duke e verifikuar rezultatet e testin ne fjale, ne nje grup personash, tek te cilet aplikohet ne te njejten kohe edhe nje test tjeter, standardi i arte.

Nese disa parametra te testit si sensitiviteti dhe specificiteti (aftesia per te klasifikuar sakte te semuret dhe te ata pa semundje) nuk ndryshojne ne popullata te ndryshme, disa parametra te tjere si vlera parashikuese (shansi qe nje person qe ka rezultuar pozitiv sipas testit, te jete vertet i semure apo infektuar), ndryshojne shume ne varesi te shpeshtesise se semundjes ne popullaten ky kryhet testi.

Specificiteti i raportuar i testeve serologjike per SARS-Cov-2 eshte shume i larte, rreth 99%; personat qe rezultojne negative jane me siguri pa antitrupa, dmth nuk jane prekur nga virusi (jo gjithmone e vertete sepse disa persona mund te kene probleme te imunitetit). Sensitiviteti, sidomos ne javet e para te infeksionit eshte raportuar i ulet.

Per interpretimin e rezultateve nje testi me sensitivitet 70% dhe specificitet 99%, duhet te kemi parasysh skenaret e meposhtem. Ne nje situate me incidence shume te ulet te pritshme te perhapjes se infeksionit (psh 1%), testi do te prodhonte rezultate shume te dyshimta per te t’u interpretuar ne nivel individual.

Ne tabelen 1, rezultatet hipotetike te testit dhe pranise reale te semundjes apo infeksionit jane dhene per 1000 persona, ne nje situate ku incidenca e pritshme e infeksionit eshte vetem 1%. Ne kushtet reale te vendit tone, vleresojme  se frekuenca reale e infeksionit nga Covid-19, te jete akoma me e ulet. ‘T’ eshte rezultati pozitiv ose negative i testit dhe ‘S’ eshte prania ose jo e semundjes ne realitet.

Realisht ne popullaten prej 1000 personash do te ishin vetem 10 te infektuar, por testi mund te rezultonte pozitiv ne 17 vete. Shansi qe nje person me rezultat pozitiv ne testim te ishte vertete i infektuar do te ishin vetem 41% (7 pozitive te vertete/17 pozitive sipas testit=0.41). Nje person me rezultat negativ do te ishte pothuaj me siguri i painfektuar (980 negative te vertete/983 negative sipas testit= pothuaj 100%).

Ne kushte reale kur do te kryenim vetem testin serologjik, do te kishim vetem rezultatet e kolones se fundit dhe do te na ngelej vetem te gjykonim se nje pjese e rezultateve pozitive jane fallco pozitive, pa e ditur realisht se sa. Per te zgjidhur dilemen do te na duhej te aplikonim nje test tjeter (standardin) tek te gjithe pozitivet per te verfikuar se sa prej tyre jane vertet te infektuar, por serish do te na duhej te benim interpretime lidhur me infeksionin dhe imunitetit.

Tabela 1. Rezultate e testit T me sensitivitet 70% dhe specificitet 99% ne nje popullate prej 1000 personash, ku incidence e infeksionit/semundjes S eshte 1%.

 Vlera Parashikuese Pozitive e testit =0.41 ose 41%,

Vlera Parashikuese Negative e testit = pothuaj 1.00 ose 100%

Situata ndryshon shume ne kushtet kur incidenca e pritshme e infeksionit/semundjes ne popullate eshte e larte (situata ne vendin tone ne kushtet klinike, kontaktet e gjurmimit epidemiologjik, personeli shendetsor).

Ne Tabelen 2, jepen rezultatet e testit dhe situate reale e semundjes per te njetin test me validitetin e pershkruar me larte, por te aplikuar ne nje popullate (serish prej 1000 personash) ku incidenca reale duhet te jete 10%.

Ne kete rast, testi do te identifikonte si pozitive 79 persona, prej te cileve 70 jane vertet te infektuar. Shansi qe nje person pozitiv sipas testit te jete vertet i infektuar ,ne kete rast do te ishte 89% (siguri shume e madhe). Vlera parashikuese negative do te vijonte te ishte shume e madhe (97%).

Tabela 2. Rezultate e testit T me sensitivitet 70% dhe specificitet 99% ne nje popullate prej 1000 personash, ku incidence e infeksionit/semundjes S eshte 10%.

 Vlera Parashikuese Pozitive e testit = 0.89 ose 89%,

Vlera Parashikuese Negative e testit = 0.97 ose 97%

Skenari i mesiperm na ndihmon te kuptojme se i njejti test mund te jape rezultate te ndryshme ne popullata me nivele te ndryshme te pranise se infeksionit.

Perdorimi testeve diagnostike dhe sidomos atyre serologjike ne popullaten e pergjithshme ku risku i semundjes eshte pergjithesisht i ulet, duhet bere me shume kujdes dhe duke verifikuar paraprakisht validitetin e tij.

Preferohet aplikimi i testeve te tilla ne grupe te popullates ku risku eshte krahasimisht i larte (ne kushte klinike, tek personat e kontaktit, personeli shendetesor etj).