Nuk është një grip sezonal. Sëmundja që po prek Francën, e cila e shtyu Wall Street Journal ta shkruante Parisin si “i sëmuri i ri i Evropës”, nuk kufizohet vetëm në krizën politike të vazhdueshme dhe borxhin publik në rritje që e shkaktoi atë.
Për dy ditë, duke pritur paraqitjen e tij para Asamblesë Kombëtare më 8 shtator për një votëbesim, Kryeministri François Bayrou ka pritur partitë politike në Hôtel Matignon për t’i bindur ato të shpëtojnë qeverinë e tij, por procesioni i zymtë i ngjan një lamtumire të fundit një njeriu të dënuar me vdekje.
Socialistët e kanë përshkruar vendimin e tyre për të votuar mosbesimin ndaj tij si “të pakthyeshëm”. E djathta dhe e majta ekstreme gjithashtu do të votojnë kundër tij. Kështu, me dorëheqjen e tij që po afrohet, do të jetë në dorë të vetë Emmanuel Macron të mbështesë vendin me një qeveri alternative ose me një votë.
Dy vjet para përfundimit të mandatit të tij, ai duket të jetë një President i Republikës me një profil të brendshëm të tkurrur, me vlerësimin e popullaritetit të tij që ka rënë në 20%.
Duket si një përjetësi që nga maji i vitit 2017, kur Macron i sapozgjedhur festoi hyrjen e tij në Pallatin Elize duke marshuar triumfalisht përpara Piramidës së Luvrit nën tingujt pro-evropianë të “Odës së Gëzimit”.
Atë ditë, kreu i shtetit 39 vjeçar i premtoi vendit një “Revolucion”, i cili, për t’u realizuar, do të kërkonte zgjidhjen e tre nyjeve, të njëjtat nyje që, të pazgjidhura, shpjegojnë në mënyrë të përsosur gjendjen e keqe socioekonomike të Francës sot: ndryshimin e praktikës politike, reformimin e vendit dhe forcimin e Evropës.
Çështja e parë ishte transformimi i politikës dhe shoqërisë franceze, duke kapërcyer zakonin e konfrontimit më tepër se të dialogut, për të kapërcyer përçarjet dhe për të gjetur kompromis.
Macron e quajti partinë e tij En Marche pikërisht për të lënë mënjanë “botën e vjetër” dhe për të çuar përpara “en même temps” (në të njëjtën kohë) propozimet më të mira të së majtës dhe të djathtës.
Megjithatë, i akuzuar se që në fillim favorizonte një politikë të ofertës për të nxitur rritjen, ai humbi shpejt mbështetjen e një segmenti të elektoratit progresiv, të indinjuar nga lehtësimet e taksave të korporatave, eliminimi i taksës mbi pasuritë e mëdha dhe taksa e sheshtë prej 30% mbi fitimet kapitale.
Duke vepruar kështu, ai dështoi të zbatonte reformat ekonomike të shumëpritura të vendit përmes dialogut me partnerët socialë, çështja e dytë kyçe. Për më shumë se 50 vjet, Franca ka grumbulluar një deficit publik dhe pothuajse kurrë nuk ka paraqitur një projektligj pozitiv buxhetor.
Vendi ka një sistem bujar të sigurimeve shoqërore dhe një administratë të fortë, me të cilën francezët janë aq të lidhur sa çdo propozim reforme është i vështirë, veçanërisht nëse perceptohet si i shpërndarë në mënyrë të pabarabartë midis klasave shoqërore, si në vitin 2023, kur rritja e moshës së pensionit nga 62 në 64 vjeç shkaktoi një mobilizim masiv.
Në të njëjtën kohë, lehtësimet tatimore të Macron për bizneset kanë ulur të ardhurat shtetërore, duke rritur borxhin.
Ky borxh, për shkak të shpenzimeve sociale dhe uljes së taksave, shpërtheu së pari me krizën e jelekëve të verdhë (e cila u zbut në dhjetor 2018 me 10 miliardë euro të vendosura në tryezë), pastaj me masat e kërkuara pas pandemisë Covid (17 pikë të PBB-së) dhe së fundmi me luftën në Ukrainë, e cila kërkoi shpenzime të mëtejshme për të mbrojtur bizneset dhe konsumatorët nga rritja e çmimeve të gazit dhe naftës.
Kështu, Franca tani e gjen veten me një borxh prej mbi 3.34 trilion eurosh (114% e PBB-së), 1.3 trilion euro më shumë se në vitin 2017.
“Për 20 vjet, borxhi francez është rritur me 12 milionë euro çdo orë”, vuri në dukje Kryeministri Bayrou disa ditë më parë, duke propozuar 44 miliardë euro kursime deri në vitin 2026.
Pothuajse të gjitha forcat politike tani e njohin urgjencën e adresimit të çështjes së borxhit, por ato nuk pajtohen për shkallën e përpjekjeve të nevojshme dhe fushat që duhen synuar.
Socialistët, në veçanti, kanë frikë se masat e tepërta shtrënguese do të pengojnë rritjen dhe po kërkojnë që taksapaguesit dhe bizneset më të pasura të paguajnë më shumë.
Sidoqoftë, një marrëveshje e lehtë në Parlament nuk është në horizont dhe kjo paqëndrueshmëri politike po nxit mosbesimin e investitorëve, gjithnjë e më skeptikë ndaj aftësisë së autoriteteve franceze për ta rikthyer deficitin publik në një rrugë të qëndrueshme.
Çështja e tretë është Evropa. Në vitin 2017, duke kaluar oborrin e Luvrit, Macron i sapozgjedhur theksoi nevojën që Franca të punojë drejt përfundimit të projektit evropian dhe pohimit të sovranitetit të komunitetit. Në vitet e fundit, pak udhëheqës politikë të BE-së i kanë kushtuar aq shumë përpjekje më të madhe integrimit sa presidenti francez.
Por, siç theksuan së fundmi raportet e Enrico Letta dhe Mario Draghi, vija e finishit është ende larg, dhe gjendja e keqe e Parisit është gjithashtu një simptomë e mangësive të Bashkimit Evropian aktual: në veçanti, mungesa e investimeve masive të përbashkëta dhe mungesa e harmonizimit të taksave.
Në fakt, vendet anëtare konkurrojnë për të tërhequr taksapaguesit dhe bizneset më të pasura, duke rezultuar në një ulje të ndjeshme të të ardhurave të përgjithshme tatimore të shteteve anëtare.
Nga Portugalia, e cila për 15 vjet është përpjekur të joshë pensionistët evropianë me përjashtime tatimore, te Holanda dhe Irlanda, të cilat po u bëjnë me sy kompanive multinacionale me taksa preferenciale.
Nga Italia, e cila, siç vuri në dukje Bayrou, futi një taksë të sheshtë prej 200 mijë eurosh për të joshur milionerët, te vetë Macron, i cili në vitin 2017 hoqi taksën mbi asetet e mëdha, pjesërisht me shpresën për të kanalizuar botën financiare që po largohej nga Londra pas Brexit në Paris dhe për të bindur investitorët francezë të qëndrojnë.
Mbështetës i një Evrope sovrane, e cila ende nuk ekziston, dhe President i Republikës Franceze, e cila ka humbur pjesën më të madhe të sovranitetit të saj, Macron, ashtu si të tjerë para tij, nuk ka arritur të adresojë krizën e identitetit të bashkëqytetarëve të tij, të destabilizuar nga pamja e një France gjithnjë e më të vogël në një botë gjithnjë e më kërcënuese.
Ai dështoi ta bënte këtë, edhe pse, përpara Luvrit dhe në sfondin e Himnit të Evropës, kishte identifikuar tre çështjet thelbësore. Sëmundja franceze nuk është një grip sezonal, dhe kurat e vogla financiare ose alkimia politike nuk do të mjaftojnë.
Nga Eric Jozsef për La Stampa
