Nga Lorenc Vangjeli
Në letër kishte pak alternativa për atë do të ndodhte. Kushtetuta është fare lakonike në rolin që i jep Presidentit të Republikës. Propozimi i kryeministrit për emrin e një bashkëpunëtori të tij të ri në qeveri e kërkon firmën e kreut të shtetit vetëm si një akt formal. Pothuaj ceremonial. Pa qenë kurrsesi “Kola që luan derën”, dera e presidentit hapet vetëm për ceremoninë e betimit të ministrit të ri. Këtë gjë e dinte edhe Rama që propozoi. Edhe Nishani që duhej të dekretonte. Mes të dyve është parlamenti që çmon me votë kandidaturën e kryeminsitrit. Kaq! Kaq thotë kushtetuta. Këtë thotë edhe tradita e kaq viteve – pothuaj 20 të tillë – gjatë të cilëve janë dekretuar me dhjetra e dhjetra ministra në mes të një mandati qeverisës. Duke firmosur dekretin e shkarkim/emërimit të ministrit të brendshëm, presidenti bëri vetëm detyrën e tij.
Gjithë këtë informacion të thjeshtë Presidenti i Republikës e dinte mjaft mirë. Por kësaj here historia u trajtua ndryshe për disa rrethana të veçanta. Duke nisur me situatën e komplikuar politike të krijuar dhe duke vijuar me kohën në zgrip që po shenjon fundin e një mandati qeverisës, i cili gjithashtu përkon me fundin e mandatit presidencial. Shtuar këtu dhe një ndjeshmëri pothuaj artificiale që u krijua menjëherë mbas emrit të Fatmir Xhafajt dhe shpresave të opozitës për të ngritur një krizë të re mbi themelet e krizës së qëndrueshme që është duke u hapur ditë pas dite në bulevard dhe në katert e sipërme të politikës shqiptare. Ndryshe nga sa u prit, ndryshe nga shpresat që e panë zotin Nishani në rolin e një kamikazi që do të vetëshpërthehej në derën e Ramës, Presidenti i Republikës veproi drejt. Bëri mirë që firmosi dekretin dhe u shpjegua keq se pse e bëri një gjë të tillë!
Çfarë do të ndodhte nëse Presidenti nuk firmoste? Dhe e bënte në dy mënyra të ndryshme. Fillimisht refuzonte dekretimin, për “arsyet e tij morale”, siç u shpreh vetë dhe po për arsye morale përdorte si strehë institucionin e dorëheqjes. Në këtë mënyrë, Nishani do të ishte heroi i çadrës dhe guri i parë serioz dhe zyrtar i krizës politike. Në ditët e fundit të tij të qëndrimit në zyrë nuk do të kishte shumë çfarë të humbiste në plan personal, por mund të fitonte shumë në shtëpinë e tij të vjetër poltiike. Me një akt të vetëm politik, Nishani mund të shndërrohej në kundërreferencën e kryetarit të ri të Partisë Demokratike dhe në një ofertë e dytë pas Bashës në parti.
Terreni që do të linte pas do të ishte gërmadha që mbetet mbas bombardimit kamikaz. Shumica politike do të ishte në vështirësi konkrete institucionale dhe politike. Do të duhej të qëveriste fillimisht me zëvendësministër digasterin më të rëndësishëm në vend – një vendim i Gjykatës kushtetuese i 15 vjetëve më parë e lejon një gj ëtë tillë – dhe do të niste garën për të gjetur me urgjencë presidentin e ri. Të gjitha këto veprime, duke qenë në epilog të mandatit, do të skaktonin me siguri një efekt domino në një sërë veprimesh të tjera politike që do të ishin të pamundura të parashikoheshin. Edhe për shkak se shumë nga veprimet dhe reagimet e politikës në vend nuk para kanë ndonjë bazë të fortë logjike.
Akti i mosfirmosjes së dekretit Xhafaj do ta çonte presidentin në kushtet e shpërdorimit të detyrës. Gjë që në një republikë normale do të duhej të sillte shkarkimin e presidentit, nëse dy të tretat e kuvendit do të mendonin njëlloj me votën e tyre kundër. Një vullnet që më pas duhej kaluar dhe në filtrin e Gjykatës Kushtetuese. Por edhe Shqipëria nuk është ende një republikë normale, edhe koha nuk do të ishte e mjaftueshme që të ndodhte ky zinxhir shkak/pasojë ngjarjesh. Edhe pse për shumë e shumë arsye, në këtë fotografi të parlamentit të sotëm, dy të tretat e tij prej 94 votash, janë shumë vështirë, për të mos thënë të pamundura që të krijohen.
Ky skenar ra. Ai nuk u realizua edhe për një arsye të thjeshtë. As presidenti nuk e besonte atë çfarë tha për rastin Xhafaj. Duke folur në rrafsh teorik, duke nxjerrë në publik vlerësimet e tij për kandidaturën e ministrit rtë brendshëm, Nishani thjesht gaboi. Ai nuk foli për moralin nga një pozicion moral, por nga një rreshtim politik. Dhe në këtë mënyrë foli keq dhe gabim.
Thika e ngulur në shpinën e tjetrit, si rregull nuk dhemb kurrë! Nishani si politikan që veproi ndryshe nga sa foli, mund ta kuptonte një gjë të tillë vetëm në rrethana të ngjashme. Për shembull, nëse dikush nesër do ta komentonte atë si një ish-komunist ushtarak, domethënë, si pjesa më e kuqe e ish-sistemit, që ishte dashur të përdorte kallashnikovin e tij rus kundër studentëve properëndimorë të viteve 90’. Për shembull, një ish-koleg i tij, në politikë, Peza, do të dëshmonte se e kishte parë pedagogun e hershëm me automatik në dorë për të mbrojtur bustin e Enver Hoxhës. Mbas Pezës, të njëjtën deklaratë e bënte publikisht edhe Ndroqi, edhe Cakrani, edhe Tepelena.
Tre dëshmitarë varin dhe një të pafajshëm. Dhe pavarësisht mbrojtjes morale që do t’i bënte vetës dhe mbrojtjes institucionale që do t’i bënin ata që mendojnë ndryshe nga Peza/Ndroqi/Cakrani/Tepelena apo fundja dhe të vërtetës vetë, Nishani do të kishte humbur shumë në plan moral. Dhe do të përfundonte jo thjesht duke fajësuar “Fake News”-in e ri, por duke provuar në lëkurë epërsinë e vjetër të gënjeshtrës mbi të vërtetën: “Sa të veshë këpucët e dyta, e para ka arritur në finish”!
“Halle-halle kjo dynja, halli hallit nuk i ngjan”, tha po të dielën Edi Rama. Kurrë ndonjëherë nuk ka qenë kaq i vërtetë kryeministri në këtë kohë të egër, kur gënjeshtra është bërë ves dhe e vërteta është një virtyt që troket gjithmonë në derën e gabuar.
