Teksa zbardhi agimi në aeroportin “Stansted” të Londrës të enjten e kaluar, një duzinë furgonësh sigurie të “Home Office” nxituan drejt një avioni të kontraktuar nga qeveria që priste në pistë në një vend të qetë pranë gardhit rrethues.
Në secilin nga 12 furgonat ishte ulur një emigrant i vetëm shqiptar, i cili kishte disa ditë në Britani, pasi kishte marrë përsipër kalimin me gomone trafikantësh nga Franca në bregun e Kentit.
Kështu e nis shkrimin për emigrantët shqiptarë media britanike “Daily Mail” e cila ka udhëtuar drejt Tiranës për të folur me dy të rinj shqiptarë.
Të nëntë burrat dhe tre gratë po ktheheshin me shpejtësi në shtëpi me një fluturim për në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, në një triumf të padyshimtë për Sekretaren e Brendshme të atëhershme Suella Braverman.
Ishte hera e parë që qeveria britanike, duke luftuar numrin rekord të emigrantëve që kaluan me gomone këtë vit, kishte arritur atë që u kishte premtuar prej kohësh votuesve konservatorë: deportime të menjëhershme të emigrantëve që futen në Mbretërinë e Bashkuar ilegalisht nga deti.
Në mesin e atyre që dolën nga furgonët e Home Office dhe hipën në avionin për në Rinas mëngjesin e 13 tetorit ishin një elektricist 27-vjeçar i quajtur Elton dhe Lodjani, një ndërtues 19-vjeçar. Të dy kishin mbërritur thuasje të zhveshur në Dover tre ditë më parë pasi gati u mbytën kur gomonia e tyre e stërmbushur nga Dunkirk mbeti pa karburant.
Daily Mail i ka ndjekur deri në Tiranë për të dëgjuar historinë e jashtëzakonshme se si dy të rinjtë u dërguan në shtëpi falë një skeme pilot të “deportimit të menjëhershëm”, e cila ishte parashikuar (deri në dorëheqjen javën e kaluar të zonjës Braverman) të bëhej praktikë e zakonshme.
Eltoni dhe Lodjani janë vetëm dy nga 10,000 shqiptarët që kaluan Kanalin e “La Manshit” këtë vit, por ndërsa përhapet fjala për trajtimin e tyre nga sistemi britanik i emigracionit, shumë të tjerë mund të pengohen ta bëjnë udhëtimin nga Shqipëria, në Francë e më pas me gomone për në ishull.
Në fund të fundit, të dy djemtë kanë hequr mijëra paund nga xhepi pasi secili u ka paguar trafikantëve 4000 £ për një vend në një gomone, në atë që rezultoi të ishte një udhëtim i pafrytshëm përtej Kanalit.
Eltoni, i cili flet mirë anglisht dhe thotë se e ka studiuar në universitet, fillimisht vendosi të shkonte në Britani pasi humbi punën në Tiranë.
“Shefi im tha se po shkurtonte stafin”, shpjegoi ai kur Mail e gjurmoi në Tiranë.
Ai bleu një biletë për udhëtimin treditor me autobus për në Francën veriore dhe mori rrugën për në Dunkirk, ku një trafikant kurd i kishte premtuar se do ta hipte në një varkë për në Angli në një marrëveshje të rregulluar nga kushëriri i Eltonit në Mbretërinë e Bashkuar.
Në Dunkirk, ai flinte në rrugë derisa mori një telefonatë duke i thënë se kalimi i tij do të kryhej. E shtuna, më 8 tetor, zbardhi dritë dhe diell dhe ai shkoi në një pikë takimi në një kamp emigrantësh katër milje larg qytetit ku 100 njerëz prisnin të udhëtonin në Mbretërinë e Bashkuar.
Nga kampi, ata u dërguan nga një udhërrëfyes trafikantësh për në një qendër tregtare, përpara se të urdhëroheshin për në shërbimin e autobusit publik falas për në Loon-Plage, një plazh midis Dunkirk dhe Calais që përdoret në mënyrë rutinore për nisjen e varkave në Britani.
Në Tiranë këtë javë, Eltoni kujtoi se si, në fund të rrugës së autobusit, guida i çoi në një pyll gjysmë ore në këmbë nga Loon-Plage. Ata u fshehën poshtë pemëve derisa morën një telefonatë që i njoftonte se varka ishte gati.
“Kemi pritur gjithë natën, ishte shumë ftohtë”, thotë ai.
Ndërkohë, edhe Lodjani ngjashëm me Eltonin qëndroi në pyll duke pritur gomonen. Më 4 tetor, katër ditë më parë, ai kishte blerë një biletë autobusi 250 paund nga Tirana për në Dunkirk.
Pas një nate në një hotel të lirë, ai ishte drejtuar gjithashtu nga trafikanti i tij (një kurd i paguar me para nga të afërmit e Lodjanit në Mbretërinë e Bashkuar) për të hipur në një autobus për në Loon-Plage.
“Të gjithë miqtë e mi kishin shkuar në Angli dhe unë doja të bashkohesha me ta”, thotë ai.
“Kam punuar në ndërtim që kur isha 14 vjeç. Fitoja 7 paund në ditë. Synimi im në Britaninë e Madhe ishte të ndihmoja prindërit e mi, të cilët fitojnë pak para në një fabrikë veshjesh në Tiranë, dhe t’i bëja ata krenarë për mua”, shton më tej i riu.
Kështu ata ishin gati të lundronin për në Britani me një varkë të rrezikshme prej gome. Pikërisht pasditen e së dielës së 9 tetorit u erdhi thirrja që ata dhe 65 emigrantë të tjerë të mblidheshin në plazh në përgatitje për kalimin e tyre.
Trafikantët i udhëzuan klientët e tyre të përdornin një kunj vendndodhjeje në një hartë që ua dërguan në celularët e tyre për të gjetur gomonen, të fshehur në rërë, të cilën do t’u duhej ta montonin, ta frynin, ta vendosnin me një motor jashtë dhe ta nisnin vetë.
“U nisëm drejt Anglisë në orën 17:30”, thotë Eltoni. “Në bord ishin 11 shqiptarë të tjerë, si dhe disa familje kurde indiane dhe irakiane me 13 fëmijë. Ishte e mbipopulluar me 67 veta, por çfarë mund të bënim?”, rrëfen ai.
Varka – me një trafikant kurd në krye – arriti në ujërat angleze brenda tre orësh. Pikërisht atëherë motorit të jashtëm i mbaroi benzina, duke e lënë anijen të përpëlitej në dallgët e mëdha të Kanalit.
Emigrantët e goditur nga paniku bënë menjëherë telefonata celulare në linjën e urgjencës në Britani, ashtu siç janë udhëzuar të bëjnë nga trafikantët dhe organizatat bamirëse me bazë në Francë që ndihmojnë emigrantët. Fëmijët bërtisnin dhe nënat qanin ndërsa gomonia mbushej me ujë.
Lodjani, i cili nuk di të notojë dhe nuk i ishte dhënë një jelek shpëtimi nga trafikantët, ishte i sigurt se do të mbytej.
Më pas, 15 minuta pas thirrjes së urgjencës, një anije e Forcave Kufitare u shfaq pranë tyre. I mori ata në bord dhe u kthye në Dover, duke ndaluar dy herë rrugës për të shpëtuar emigrantët nga dy varka të tjera, përpara se të mbërrinte në port katër orë më vonë.
“Ishin 240 në varkën e Forcave Kufitare”, thotë Eltoni. “Vështirë se mund të përshtateshim”.
Vetëm atë të dielë, 25 varka trafikantësh me 1065 të rritur dhe fëmijë u dërguan në bregun e Kentit, duke dërrmuar stafin e Home Office teksa përpiqeshin të gjenin strehim për ta.
Pasi arritën në tokë, Eltoni dhe Lodjani, të cilët ishin takuar në varkë, u përpunuan nga sistemi i imigracionit. Secilit emigrant iu dha një rrip dore plastik me dy numra mbi të: i pari që tregonte se në cilën varkë kishin udhëtuar (861 për Eltonin dhe Lodjanin sepse e tyre ishte anija e 861-të që arriti në Britani këtë vit) dhe një numër personal: i Eltonit ishte 17 dhe Lodjanit 54.
Në orët në vijim, ata u kontrolluan me zhveshje, iu dhanë tuta gri të shtetit dhe pantofla, ndërsa rrobat dhe pasuritë e tyre personale, duke përfshirë orët dhe telefonat celularë, u konfiskuan dhe u vendosën në qese plastike blu.
Pasaportat e tyre u vendosën në një dosje me zinxhir të bardhë, me numrin e tyre personal dhe u morën për shqyrtim nga zyrtarët. Pas një nate duke u përpjekur për të fjetur në dysheme në zonën e mbajtjes së emigrantëve të portit Dover, ata u kontrolluan përsëri përpara se t’u thuhej të rrinin në radhë me qindra emigrantë të tjerë për autobusët për në qendrën kryesore të përpunimit 80 minuta larg me makinë në ish-kamp të Marinës britanike në Manston.
Manston strehon të paktën 3,000 emigrantë, trefishi i kapacitetit të tij zyrtar, për shkak të numrit në rritje. Sindikatat e Forcave Kufitare janë ankuar se mbipopullimi e ka bërë qëndrën josanitare dhe Home Office konfirmoi javën e kaluar se infeksioni i difterisë me baktere potencialisht vdekjeprurëse ka shpërthyer.
Atje, ata u dërguan në një palestër të madhe së bashku me 300 emigrantë të tjerë nga porti i Doverit për t’iu marrë gjurmët e gishtave.
“Ishte aq e mbushur me njerëz, vetëm me një korridor të ngushtë ku duhej të shtrydheshe nëpër njerëz për të arritur në tualet. Na dhanë nga një batanije, pa dyshek apo jastëk. U shtrimë në dyshemenë e fortë prej druri, por nuk mund të flinim”, thotë Eltoni.
Gjatë dy ditëve të ardhshme, dy të rinjtë u zhvendosën nga dhoma në dhomë dhe nga tenda në tendë në bazë. Por mesditën e së mërkurës, 12 tetor, Eltoni, Lodjan dhe dhjetë shqiptarë të tjerë, u veçuan nga zyrtarët dhe u thanë të uleshin në karrige në një cep të ndërtesës.
Më pas ata u thirrën individualisht për një intervistë me një zyrtare femër të Forcave Kufitare, e cila i pyeti secilin: “Pse keni udhëtuar për në Mbretërinë e Bashkuar?”.
Eltoni tregon: “I thashë se isha vetëm në Shqipëri pa familje. Thashë se nëna ime kishte vdekur 12 vjet më parë dhe nuk e mësova kurrë identitetin e babait tim. Zyrtari bëri dhjetë pyetje në 15 minuta. Isha jashtëzakonisht i lodhur. Unë nuk kërkova azil, as ajo nuk ma përmendi opsionin. Në fund ajo më tha të kthehesha në vendin tim”.
Lodjani u intervistua nga një oficer mashkull i Forcave Kufitare në moshë të mesme. “I thashë se doja të vija në Mbretërinë e Bashkuar për një jetë më të mirë dhe kisha të afërm që jetonin në Barking, Londër, të cilët do të më bënin të punoja si ndërtues. Nuk thashë se doja të kërkoja azil dhe ai nuk më pyeti nëse doja”, thotë ai.
12 prej tyre qëndruan në pritje në cep të godinës deri në orën 22:00, pasi qendra e përpunimit ishte mbyllur. “Njerëz të tjerë ishin larguar me autobus për në hotele”, thotë Eltoni.
“Ne ishim të gjithë vetëm dhe unë po dyshoja. Kur kërkuam një avokat, askush nuk u përgjigj. Kur pyetëm se ku kishin shkuar të gjithë të tjerët, një grua zyrtare e Forcave Kufitare më tha: ‘Të gjithë janë të ndryshëm këtu, nuk jeni të gjithë njësoj”, shton ai.
Për shkak se dy shqiptarët nuk kishin kërkuar azil, sipas skemës së re pilote të Home Office, ata u konsideruan përgjegjës për dëbim të menjëhershëm. Skema synon të ndalojë emigrantët ekonomikë shqiptarë që pretendojnë se po ikin nga lufta ose persekutimi për të fituar qëndrimin në Britani, kur nuk ka pasur asnjë konflikt në Ballkan për 25 vjet.
Ishte vonë natën e së mërkurës, tre ditë pas mbërritjes së tyre në Dover, kur shqiptarët u dërguan një nga një në atë që ata e përshkruajnë si ‘dhomë kontrolli’.
“Ishin dy roje pas një karrige dhe zyrtari i Forcave Kufitare ishte ulur në të. Më dha një copë letër me fjalë të shtypura në anglisht dhe një vulë me pamje zyrtare sipër”, thotë Eltoni.
Ishte një njoftim deportimi i Home Office, i cili thoshte – jo se shqiptarët e kuptonin në atë kohë – “Tani kemi dhënë udhëzime për largimin tuaj nga MB me një fluturim për në Tiranë në orën 7:45 nesër, 13 tetor”.
Jashtë ndërtesës në Manston, 12 furgona sigurie të pajisur me kamera ÇTV po prisnin tashmë në radhë për të nisur udhëtimin e tyre për në Tiranë. Secili prej emigrantëve u fut në një nga automjetet me tre roje në krah.
Lodjani kujton: “Kur i pyeta se ku po shkonim, rojet gënjenin duke thënë se po shkonim me makinë për në një intervistë tjetër. Më thanë të fle. Udhëtimi do të zgjaste dy orë e gjysmë. Kur thashë se kisha frikë se mos më kthenin në Shqipëri, më thanë se nuk do të kthehesha atje. U zgjova për të dëgjuar rojet në furgon tim duke thënë: “Jemi në aeroport”. E dija se diçka e keqe po ndodhte”.
Në Stansted, 12 shqiptarët u dërguan nga rojet e tyre nga furgonat në aeroplan, ku gjetën 18 pasagjerë të tjerë. Këta ishin kriminelë të dënuar që ktheheshin në Tiranë pas vuajtjes së dënimit në Mbretërinë e Bashkuar.
Eltoni thotë: “Ishte një aeroplan i madh me një kuvertë të sipërme ku Lodjani dhe unë u ulëm. Unë mendoj se ishte një jumbo, me vend për 300 njerëz, por kishte vetëm 30 pasagjerë”.
Shtatë femra të ekuipazhit të kabinës, me kostume inteligjente dhe duke folur spanjisht, ishin gjithashtu të pranishme. Sapo avioni u nis (në kohë), u shërbyen shqiptarëve të dëbuar salsiçe dhe çokollata të ngrohta. Ishte ushqimi i parë i mirë që Eltoni dhe Lodjani thonë se kishin ngrënë që kur u larguan nga Franca me një varkë.
36 rojet e Home Office nga automjetet e sigurisë Manston ishin gjithashtu në bord. Dhe ata nuk e kishin mbaruar punën e tyre.
Kur avioni u ul në aeroportin “Nënë Tereza” të Tiranës dy orë e gjysmë më vonë, rojet marshuan emigrantët shqiptarë drejt derës, për t’u përshëndetur nga oficerët vendas të zbatimit të ligjit.
Ata i çuan në një stacion të posaçëm të policisë së aeroportit, i financuar nga britanikët, i dedikuar për përpunimin e kriminelëve shqiptarë të kthyer. Atje emigrantëve iu kthyen pasaportat e tyre, të cilat ishin konfiskuar në Dover, dhe çantat e tyre blu me rrobat, ende të lagura nga deti.
Pasaportat ishin vulosur me një njoftim nga qeveria shqiptare që ndalonte kalimin e secilit prej tyre në zonën Shengen të Evropës për tre vitet e ardhshme, një kufizim që efektivisht ndalon Eltonin dhe Lodjanin të udhëtojnë përsëri në Mbretërinë e Bashkuar.
Edhe pse këta të rinj (të cilët duken punëtorë të denjë) nuk do të duan ta zbatojnë këtë masë, nëse Home Office arrin të zgjerojë operacionin e saj të largimit të shpejtë, emigrantët e mundshëm do të arrijnë të kuptojnë se Mbretëria e Bashkuar nuk është ëndrra e lehtë për t’u realizuar që ka qenë.
Për një kohë të gjatë, një problem që ka shqetësuar britanikët e zakonshëm dhe ka pllakosur qeveritë e njëpasnjëshme për dekada mund të zgjidhet më në fund.
/e.d
