Përmes një ankese në Gjykatën Kushtetuese, Veliaj e konsideron shkarkimin e tij si kryebashkiak si të papajtueshëm me Kushtetutën, një akt që sipas juristëve i fut në ngërç planet e qeverisë për të bërë zgjedhje të reja për zëvendësimin e tij në Bashkinë e Tiranës.
Siç e kishte paralajmëruar nga qelia ku po pret gjykimin për akuzat e korrupsionit dhe pastrimit të parave, Erion Veliaj paditi të hënën në Gjykatën Kushtetuese vendimin e shkarkimit të tij, duke futur në ngërç planet e Partisë Socialiste për zgjedhjet në Bashkinë e Tiranës.
Në kërkesën dërguar Gjykatës Kushtetuese, Veliaj kërkon shfuqizimin e vendimit të qeverisë me argumentin se bie në kundërshtim me parimet kushtetuese për një proces të drejtë dhe të bazuar në ligj. Veliaj gjithashtu pretendon se “shkarkimi i një kryetari bashkie bëhet vetëm për shkelje të rënda të Kushtetutës ose të ligjeve”.
Veliaj u shkarkua nga Këshilli i Ministrave, pas një votimi në Këshillin Bashkiak të Tiranës më 23 shtator, ku përfaqësuesit e majtë dhe të djathtë bashkuan votat për shkarkimin e tij si kryetar i Bashkisë së Tiranës. Por sipas nenit 115 të Kushtetutës, vendimi i Këshillit të Ministrave pezullohet deri në një vendim të Gjykatës Kushtetuese mbi ankimin e Veliajt.
Juristi Jordan Daci sugjeron se ankimimi në Gjykantën Kushtetuese e pezullon vendimin e qeverisë dhe Veliaj ligjërisht vijon të jetë kryetar i Bashkisë së Tiranës deri në hyrjen në fuqi të vendimit të kësaj gjykate për çështjen në fjalë.
“Automatikisht pezullohet akti i shkarkimit,” tha Daci, duke e quajtur vendimin e qeverisë në kundërshtim me dispozitat kushtetuese.
“Këshilli i Ministrave nuk është një noter i propozimit të Këshillit Bashkiak, por ka detyrim të analizojë kriteret për shkarkim dhe duhet të respektohet procedura ligjore për çdo shkarkim të kryebashkiakëve, si e drejta për t’u dëgjuar, verifikimi i shkeljeve të rënda ligjore,” shtoi ai.
Kryeministri Edi Rama udhëzoi këshilltarët socialistë që të ndërmerrnin procedurën e shkarkimit të Veliajt me justifikimin e një emergjence për drejtimin e bashkisë dhe shpalli si kandidaturë pasuese, Olgerta Manastirliun.
Kryeministria nuk iu përgjigj kërkesës së BIRN deri në publikimin e këtij shkrimi nëse lëvizja e Veliajt pezullonte planet e tyre për zgjedhje të reja.
E pyetur nga BIRN, Presidenca tha se nuk është njoftuar zyrtarisht për vakancën në bashkinë e Tiranës. Ndërsa Komisioni Qendror i Zgjedhjeve bëri të ditur se në çdo rast ai vihet në lëvizje nga një dekret i Presidentit për shpalljen e datës së zgjedhjeve të reja të pjesshme.
Veliaj hyri në politikë pas disa vitesh aktivizmi, duke themeluar G-99, një parti që nuk arriti të fitojë mbështetje në zgjedhjet e vitit 2009. Më pas iu bashkua Partisë Socialiste kur kjo e fundit ishte në opozitë. Ai u bë ministër në vitin 2013 dhe kryetar i Bashkisë së Tiranës në vitin 2015 — çmimi më i madh në politikën shqiptare që mund të ëndërrojë një politikan i ri — një pozicion i fuqishëm, i lakmuar dhe me pak mekanizma kontrolli.
Gjatë një dekade në pushtet në Tiranë, ai përjetoi momente të vështira, përfshirë disa hetime ku prokurorët nuk arritën të gjenin prova për korrupsion apo abuzim me pushtetin.
Pozicioni i Veliajt në Partinë Socialiste si pasardhës i mundshëm i Ramës u forcua pas rënies në vitin 2017 të Saimir Tahirit, një prej rivalëve të tij kryesorë.
Ndërkohë, në korrik 2023, një email komprometues mbërriti në postën elektronike të Prokurorisë së Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK), që përmbante informacion implikues.
Veliaj u arrestua më 10 shkurt, pasi Prokuroria e Posaçme deklaroi se kishte zbuluar një skemë korrupsioni ku bashkia e drejtuar prej tij dhe biznesmenë që fitonin tendera në bashki ushqenin me para një rrjet kompanish dhe organizatash jo-fitimprurëse të drejtuara nga bashkëshortja e Veliajt, Ajola Xoxa. Pas arrestimit, Veliaj u mbrojt fillimisht nga Rama dhe Partia Socialiste, por 7 muaj më pas, me iniciativë të Ramës, u inicua procedura e shkarkimit të tij në Këshillin Bashkiak.
Neni 115
1.Organi i zgjedhur drejtpërdrejt i njësisë qeverisëse vendore mund të shpërndahet ose të shkarkohet nga Këshilli i Ministrave për shkelje të rënda të Kushtetutës ose të ligjeve ;
2.Organi i shpërndarë ose i shkarkuar mund të ankohet në Gjykatën Kushtetuese brenda 15 ditëve, dhe në këtë rast vendimi i Këshillit të Ministrave pezullohet;
3.Në rastin e mosushtrimit të së drejtës së ankimit brenda 15 ditëve, ose në rastin e lënies në fuqi të vendimit të Këshillit të Ministrave nga Gjykata Kushtetuese, Presidenti i Republikës cakton datën e zgjedhjeve në njësinë vendore përkatëse”./BIRN
