Një kujtim i vjetër, një aromë e njohur, një melodi e harruar… ndonjëherë mjafton një detaj i vogël për të na kthyer vite pas në kohë. Tani, shkenca ka një shpjegim të qartë për këtë fenomen të njohur, duke sugjeruar se kujtimet e harruara mund të mos jenë aq të pakthyeshme sa kemi menduar deri më tani.
Sipas disa studimeve të reja, kujtesa është shumë më elastike dhe e ndërlidhur me kontekstin në të cilin është krijuar. Aromat, tingujt, emocionet dhe situatat që përjetojmë në momentin e formimit të një kujtimi mund të luajnë një rol të madh në rikthimin e tij, edhe pas një kohe të gjatë.
Udhëtimi mendor në kohë si çelës për kujtesën
Një nga studimet më të rëndësishme që konfirmon këtë teori është publikuar së fundmi në revistën shkencore Proceedings of the National Academy of Sciences. Studiuesit gjermanë analizuan efektin që ka “udhëtimi mendor në kohë” në rikthimin dhe ruajtjen e kujtimeve, duke përfshirë 1,216 pjesëmarrës në dy eksperimente të kujtesës.
Në eksperimentin e parë, pjesëmarrësit duhej të mësonin përmendësh një listë fjalësh, ndërsa në të dytin, ata lexuan një tekst. Më pas, grupet u ndanë në dy kategori: disa duhej të rikujtonin informacionin pa ndihmën e ndonjë konteksti, ndërsa të tjerët u udhëzuan të “kthenin mendërisht” në momentin kur ishin përfshirë për herë të parë në mësim. pra të kujtonin emocionet, mendimet dhe rrethanat e asaj kohe.
Kujtesa e pjesëmarrësve u testua pas 4 orësh, 24 orësh ose 7 ditësh.
Çfarë treguan rezultatet?
Rezultatet ishin mbresëlënëse. Pjesëmarrësit që përjetuan “kthim mendor në kohë” rikujtuan më mirë informacionin, sikur të ishin duke e përjetuar për herë të dytë momentin. Ndikimi më i madh u vu re kur rikujtimi me kontekst u bë pas 4 ose 24 orësh. Sa më shumë kohë kalonte, aq më pak funksiononte kjo metodë, por gjithsesi, ndikimi ishte i matshëm.
Kjo gjetje sfidon bindjen tradicionale se ringjallja e kontekstit është thjesht një ndihmë e përkohshme. Në fakt, studimi sugjeron se rikthimi i kontekstit jo vetëm që rikthen kujtimet në sipërfaqe, por ndikon edhe në mënyrën si ato ruhen dhe harrohen më vonë.
Kujtesa si mitologji: Sizifi modern
Studiuesit krahasojnë këtë proces me mitin e Sizifit, heroit mitologjik që shtynte përjetësisht një shkëmb në një kodër, vetëm për ta parë atë të rrokullisej sërish poshtë. Në mënyrë të ngjashme, kujtimet mund të “ringjallen” përkohësisht përmes rikujtimit me kontekst, por pa përforcim të mëtejshëm, ato fillojnë sërish të zbehen.
Megjithatë, ndryshe nga Sizifi, ne kemi mundësinë të ndërhyjmë në këtë cikël dhe të forcojmë kujtesën në mënyrë të qëndrueshme, për sa kohë e rikthejmë në mënyrën e duhur.
Një dritë shprese për kujtimet e humbura
Ky studim hap një dritare të re për të kuptuar mënyrën se si funksionon kujtesa dhe çfarë mund të bëjmë për ta mbajtur atë të gjallë. Ai ofron shpresë se edhe kujtimet që dukeshin të humbura mund të rikthehen, përforcohen dhe ruajnë ngjyrat e origjinalit, për sa kohë dimë si t’i qasemi.
Për të gjithë ata që luftojnë me “harresën”, ndoshta gjithçka që duhet të bëni është të riktheheni, jo vetëm me mendje, por edhe me zemër në vendin ku gjithçka nisi.
