Prestigjiozja “The Guardian”, i ka kushtuar një artikull ishullit shqiptar të Sazanit, pasi këtu do të investohet nga Jared Kushner, ky dhëndri i Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump.
“The Guardian” shkruan se vendasit këtu e cilësojnë Sazanin si “Ishulli i Trump-ëve”, referuar faktit se këtu do të investohet nga Kushner, bashkëshorti i vajzës së presidentit amerikan, Ivanka Trump.
“Një ishull i vogël pranë brigjeve të Shqipërisë, është Jurasik. Me fierna, lavender gjigande, rozmarinë dhe dafina, rriten në qendër të tij. Pamja nga maja, me perëndimet e diellit dramatike, është marramendëse”, shkruan”, The Guardian.
Por çfarë ka thënë Ivanka Trump për Sazanin?
“Po punoj me burrin tim, kemi këtë ishull prej 1,400 akrash në Mesdhe dhe po sjellim arkitektët më të mirë dhe markat më të mira. Do të jetë e jashtëzakonshme. Kur e kontaktova Kushnerin në telefon po atë muaj, dallova një entuziazëm të madh për Sazanin, të cilin ai dukej se e konsideronte si një thesar. Ai tha se planifikon “të krijojë resortin ideal ku do të doja të isha me familjen dhe miqtë e mi”.
Përpara se ta vizitoja ishullin, mrekullohesha nga ideja e përshkimit të shtigjeve të tij prej rreth 64 kilometrash, ngjitjes në malet e mbuluara me pyje tropikale dhe eksplorimit të rrugëve të thella ujore me emra të tillë si Gjiri i Parajsës, Gryka e Ferrit, Gjiri i Djallit dhe Plazhi i Admiralit. Doja ta shihja përpara se shprehja “Do të shkoj në Sazan” të bëhej prerogativë e të pasurve.
Kur arrita atje, në një ditë të kthjellët korriku 2024, zbulova se ishulli nuk të lejon të humbësh: është i mbuluar me tabela që përshkruajnë kafka dhe kocka të kryqëzuara, duke paralajmëruar për mina tokësore. Guida ime, Arbër Celaj, një komandant toger në marinën shqiptare, më ndaloi të shkoja shumë larg. Ai nuk donte të merrte ndonjë masë nga eprorët e tij”, ka thënë Trump, shkruan “The Guardian”.
Sipas Ivanka Trump, për shkak se u mrekullua nga natyra e virgjër e ishullit, kontaktoi menjëherë bashkëshortin e saj për të bërë çmos që Sazani të ishte një pjesë e tyre.
“Sazani shtrihet midis detit Adriatik dhe detit Jon, i pozicionuar strategjikisht në hyrje të gjirit të Vlorës, në ngushticën e Otrantos që ndan Italinë nga Shqipëria. Por, siç shpjegoi Celaj, “Klima e Sazanit nuk është mesdhetare – është subtropikale. Mund ta shihni nga bimësia. Biodiversiteti është i çmendur.” Në të vërtetë, shkurret dukeshin sikur kishin dalë nga kompjuteri i Spielbergut, duke i dhënë jetë një xhungle me pemë gjigante frashëri, shkoza, pisha detare dhe lisa holm.
I paaftë të largohesha nga shtegu i rrahur, u mjaftova me pamjen e qilimave me fierna të rrallë dhe luginave me bar të gjatë që zbrisnin drejt ujërave ngjyrë bruz. Ishte sikur të qëndroja në agim të kohës, duke parë peizazhin të krijohej. Kushner mbeti gjithashtu pa fjalë kur e pa për herë të parë në vitin 2021, ai më tha: “U habita shumë që diçka e tillë ekzistonte në mes të Mesdheut dhe nuk ishte zhvilluar.” Miratimi paraprak nga qeveria shqiptare për projektin e Kushner erdhi më 30 dhjetor 2024.
Fola për herë të fundit me Kushnerin dhe bashkëpunëtorin e tij Asher Abehsera, CEO-n dhe bashkëthemeluesin me Kushner të Affinity Global Development, në korrik 2024. Jonathan Gasthalter, zëdhënësi i Affinity Partners, një firmë me seli në Miami që i përket Kushnerit dhe menaxhon 4.6 miliardë dollarë asete, nuk iu përgjigj emaileve dhe mesazheve të shumta me tekst që kërkonin komente nga Kushner ose Abehsera mbi përditësimet e projektit të pasurive të paluajtshme”, tha vajza e presidentit Trump.
Lidhja me kohën e komunizmit u bë dhe nga vajza e presidentit amerikan, duke folur kështu për bunkerët.
“Me shumë gjasa, mjedisi i Sazanit i detyrohet shumë komunizmit. Gjatë epokës komuniste, nga viti 1946 deri në vitin 1991, Shqipëria njihej si Koreja e Veriut e Evropës dhe Sazani u bë simbol i izolimit ekstrem: një fortesë ushtarake e paarritshme që diktatori Enver Hoxha, i cili kishte frikë se vendi do të binte pre e një superfuqie, e imagjinonte se mund t’i ndihmonte ata të mbroheshin nga një sulm nga NATO ose anëtarët e Paktit të Varshavës.
Për dekada të tëra, ushtarët e stacionuar në ishull pritën një sulm të tillë, duke skanuar horizontin, duke dëgjuar për nëndetësen që herët a vonë do të dilte nga thellësitë e Adriatikut. Në ishull kishte një bazë ushtarake, me ambiente banimi, një teatër, një shkollë dhe një spital. Deri në vitet 1970, rreth 150 familje ushtarake jetonin në ishull pa kontakt me kontinentin. “Por ata ishin të privilegjuar. Ata kishin ushqim, veshmbathje, arsim, pajisje shtëpiake”, më tha Celaj. Pritja përfundoi vetëm me rënien e regjimit në vitin 1991.
Duke ecur përgjatë një shtegu me guidën time, hasëm në disa strehimore dhe tunele kundër bombave të projektuara për të ruajtur furnizime dhe municione ose për të shërbyer si vende strehimi në rast të një lufte guerile kundër pushtuesve perandorakë. Celaj më tha se ka rreth 10 milje tunele, tani kryesisht të banuara nga lakuriqë nate, nepërka dhe lepuj të egër. Në Sazan ka rreth 3,600 bunkerë, kërpudha betoni të blinduara që dalin nga bimësia ose të vendosura në maja malesh si pika vrojtimi kundër aeroplanmbajtësve fantazmë amerikanë ose fregatave sovjetike. Disa do të ruhen dhe do të integrohen në projektin e ri të pasurive të paluajtshme“, cilëson ajo, raporton “The Guardian”.
Sazani, qeveria dhe turizmi
Merita iu atrubuan dhe kryeministrit të Shqipërisë, Edi Ramës, lidhur me mundësinë e zhvillimit të këtij ishulli nga Kushner dhe Trump. Komente pozitive pati për Ramën dhe për zhvillimin e turizmit në Shqipëri.
Sipas Kushner, Rama ka qenë “një partner i shkëlqyer” dhe mendon shumë përpara.
“Qeveria e ka parë qartë se kjo mund të jetë diçka e mirë”, u shpreh Kushner tek bashkëshortja e tij. “Ata po ndërtojnë një aeroport pikërisht atje [në zonën e Vlorës].”
Kushner, i cili shërbeu si këshilltar i lartë i Trump nga viti 2017 deri në vitin 2021, mohoi të ketë përdorur pozicionin e tij për të çuar përpara ndonjë plan për zhvillimin e Sazanit kur folëm në korrik 2024.
“Nuk e kam takuar kurrë kryeministrin Rama kur isha në qeveri. Por edhe nëse e kam takuar, nuk është konflikt interesi. Njerëzit që shërbejnë në qeveri, ndërtojnë marrëdhënie të ndryshme“, është shprehur Kushner më herët. Kushner deklaroi se interesi për Shqipërinë “po rritet jashtëzakonisht shumë” si rezultat i marrëveshjeve të pasurive të paluajtshme të kompanisë së tij.
Negociatat me Affinity për shitjen e Sazanit u mbajtën sekret. Banorët dhe parlamentarët nuk ishin në dijeni të marrëveshjes prej 1.4 miliardë dollarësh derisa ajo u botua në gazeta.
Mirela Kumbaro, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit e Shqipërisë, mbrojti vendimin e Ramës për të arritur një marrëveshje me kompaninë e Kushnerit, e cila u kritikua ashpër nga opozita.
“Nuk mund të konkurrojmë me Italinë, Kroacinë dhe Greqinë në industrinë e turizmit masiv. Nuk kemi infrastrukturë apo përvojë të mjaftueshme. Duhet të përqendrohemi te cilësia. Te vlera mbi vëllimin. Më shumë fitime dhe më pak probleme”, u shpreh Kumbaro për çiftin Kushner-Trump.
