Nga Thoma Gëllçi
Në një moment që do të mbetet në histori si një nga ato vendime që askush nuk kërkon, por gjithsesi do të merren, presidenti Donald Trump, në këto ditë të lavdishme të mandatit të tij të dytë, do të firmosë një urdhër ekzekutiv për të shpallur anglishten si gjuhën zyrtare të Shteteve të Bashkuara. Për një vend që ka debatuar për gjithçka, nga forma e petullave deri te veshjet e Mickey Mouse në Disneyland, fakti që kjo çështje nuk ka ndezur një luftë civile është i çuditshëm.
Por, siç thoshte një burrë i mençur, apo ndoshta një nga gjyshet veneciane të fshatit tonë: “Kur askush nuk ankohet, ose je duke bërë gjithçka siç duhet, ose askush nuk ka marrë vesh akoma çfarë po ndodh.” Por në rastin e Donald Trump, mungesa e debateve për këtë gjë shpjegohet me atë që amerikanët dhe bota nuk dinë se përse të diskutojnë më parë: që nga shpallja e Ukrainës shtet agresor e deri te shpallja e Kanadasë si shteti i 51-të i Amerikës.
Kështu që nuk kanë pasur kohë të merren me problemin e gjuhës. Amerika nuk ka pasur kurrë një gjuhë zyrtare, jo sepse mungonte anglishtja, por sepse askush nuk kishte marrë mundimin ta shpallte të tillë.
Historikisht, SHBA ka preferuar të flasë shumë gjuhë dhe të mos ketë një të vetme zyrtare, kryesisht sepse amerikanët e kanë pasur gjithmonë të vështirë të bien dakord për gjëra të thjeshta. Që në shekullin e 18-të, një grup gjermanësh të vendosur në Pensilvani propozoi ta bënin gjuhën e tyre zyrtare, por Kongresi refuzoi, ndoshta nga frika se amerikanët do të duhej të mësonin si të shqiptonin fjalë me 15 bashkëtingëllore radhazi.
Në dy shekujt e fundit, vendi është mbushur me emigrantë nga çdo cep i planetit, të cilët kanë sjellë jo vetëm kulturën e tyre, por edhe një aftësi të pabesueshme për të shpikur mënyra të reja për të mos u marrë vesh me njëri-tjetrin. Për shembull, një njujorkez, një teksan dhe një bostonian e flasin anglishten aq ndryshe, sa që mund të bëjnë një eksperiment social interesant: Mblidhini në një dhomë dhe prisni të kuptojnë njëri-tjetrin. Ka shumë gjasa që një prej tyre të përfundojë duke komunikuar me gjeste.
Pse duhet Amerika të shpallë anglishten zyrtare? Mbështetësit thonë se kjo do të kursejë miliona dollarë në përkthime për dokumentet qeveritare. Kjo është një ide brilante, përveç faktit që shumica e amerikanëve nuk lexojnë as dokumentet që janë në anglisht. Pra, kursimi do të vijë nga fakti që askush nuk do t’i lexojë në asnjë gjuhë. Përveç kësaj, thuhet se ky vendim do të inkurajojë emigrantët të mësojnë anglishten më shpejt. Por, le të jemi realistë: Në një vend ku shumica e vendasve ende përpiqen të kuptojnë si funksionon “your” dhe “you’re”, detyrimi për të mësuar anglisht mund të jetë një akt i pastër sadizmi.
Nga ana tjetër, kritikët argumentojnë se ky është një hap i panevojshëm, për të mos thënë një vendim që nuk do të ndryshojë asgjë, përveç ndoshta disa tabelave në institucionet qeveritare. Për më tepër, ata kujtojnë se mbi 67 milionë njerëz në SHBA flasin një gjuhë tjetër në shtëpi, dhe ky vendim mund të perceptohet si një përpjekje për të injoruar këtë realitet. Për shembull, në Havai, ku havaianishtja është një gjuhë zyrtare, njerëzit mund të ndihen të bezdisur nga fakti që dikush në Uashington po vendos se çfarë gjuhe duhet të flasin. Dhe në Kaliforni, ku spanjishtja është po aq e zakonshme sa edhe burritot, ky vendim mund të jetë po aq efektiv sa të vendosësh një shenjë “Mos pini ujë” pas një ecjeje të lodhshme në vapë. Lere pastaj kur të vendoset anglishtja me detyrim në Porto Riko.
A do të ndryshojë ky vendim realitetin e përditshëm? Jo shumë. Njerëzit do të vazhdojnë të flasin siç kanë folur gjithmonë, administrata do të vazhdojë të shtypë dokumente që askush nuk i lexon, dhe amerikanët do të vazhdojnë të debatojnë për gjëra më të rëndësishme, si për shembull, a duhet të quhen “French fries” apo “Freedom fries”? Në fund të fundit, SHBA është ndërtuar mbi idenë se mund të bësh ç’të duash, për sa kohë që nuk shqetëson askënd tjetër (dhe paguan taksat). Dhe nëse një ditë amerikanët vendosin që edhe komunikimi me shenja është më i lehtë, atëherë edhe ky urdhër ekzekutiv do të mbetet një relike historike, e vendosur në raftin e gjërave që u miratuan dhe pastaj u harruan – si ndalimi i alkoolit, riemërtimi i Gjirit të Meksikës si Gjiri i Amerikës ose ideja që shkrimi i dorës të mos vazhdonte të mësohej në shkolla.
Por kjo nuk do të mbarojë këtu. Një senator republikan, i entuziazmuar nga kjo ide, i shkroi presidentit Trump:
Zoti President, e dimë që anglishtja duhet të jetë gjuha e vetme dhe zyrtare e Amerikës MADHESHTORE™️! Por, s’ka kuptim ta quajmë “anglisht”, sepse – ç’turp – vjen nga Anglia! Dhe, siç e dimë të gjithë, ne nuk kemi nevojë për mbeturina të vjetra koloniale. Kështu që ja disa emra alternativë për gjuhën tonë të preferuar:
1. Gjuha Amerikane e Madhe dhe e Bukur (GAMAB) – Çdo fjali duhet të përfundojë me “Believe me!” ose “Huge!”.
2. Trumpishtja – Çdo fjalor do të ketë vetëm tri fjalë: “Tremendous”, “Fake News” dhe “You’re Fired!”.
3. Gjuha e Lirisë – Sepse çdo gjë bëhet më patriotike kur shton “Liri” në të (shiko: “Freedom Fries”).
4. Gjuha e Patriotëve – Kush nuk e flet, shpallet komunist dhe dërgohet në ndonjë ishull misterioz (ose thjesht në CNN).
5. Gjuha e Votave të Llogaritura Siç Duhet – Vetëm votat në këtë gjuhë do të konsiderohen të vlefshme.
Zoti President, vetëm zgjidhni një nga këto, dhe Amerika do të bëhet më MADHESHTORE se kurrë! Believe me!
Ndërsa një plak i moçëm në Helmës të Kolonjës, kur dëgjoi gjithë këtë zallamahi, tha një shprehje që nuk e kuptuam nëse kishte lidhje me këtë situatë: “Hedh budallai një gur në lumë dhe një mijë të mençur nuk e nxjerrin dot.”
