Zyrtarët amerikanë dhe ukrainas kanë bërë përparim të konsiderueshëm në një plan të përditësuar paqeje për t’i dhënë fund luftës, raportoi të hënën Financial Times, duke cituar zëvendësministrin e parë të Jashtëm të Ukrainës, Serhiy Kyslytsia.
Të dyja palët zhvilluan bisedime në Gjenevë, të cilat ishin “intensive, por produktive” dhe “i lanë të dyja palët të kënaqura”, sipas zyrtarit ukrainas. Megjithatë, ka ende fusha mosmarrëveshjesh.
Në raportin e saj, gazeta pohon se nga 28 pikat e planit origjinal, i cili shkaktoi shumë reagime në të dyja anët e Atlantikut, por kryesisht në Evropë, marrëveshja e re përfshin 19 pika.
Një nga ndryshimet kryesore midis planeve është se ky fillimisht lë pezull çështjet më të ndjeshme politike, të cilat do të vendosen nga presidentët e dy shteteve.
Pas konsultimeve të gjata, të cilat rrezikonin të dështonin para se të fillonin, delegacionet amerikane dhe ukrainase ranë dakord për disa pika, por lanë të hapura çështjet më të mprehta – siç është çështja e territoreve dhe marrëdhëniet midis NATO-s, Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara – të cilat do të duhet të vendosen nga Presidenti i SHBA-së Donald Trump dhe Presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelensky.
Pala ukrainase e bëri të qartë se “nuk kishte mandat” për të marrë vendime për çështjet e sovranitetit territorial – veçanërisht për lëshimin e mundshëm të territoreve, siç nënkuptonte plani origjinal – i cili, sipas Kushtetutës së Ukrainës, do të kërkonte një referendum.
Siç theksoi Kyslytsia, drafti i ri “ka pak të bëjë” me rrjedhjen e mëparshme që kishte shkaktuar zemërim në Kiev: “Shumë pak ka mbetur nga versioni origjinal”.
“Ne kemi krijuar një kornizë të fortë konvergjence dhe në disa pika mund të bëjmë kompromis”, tha ai. “Pjesa tjetër do të kërkojë vendime udhëheqëse”. Të dyja palët tani do t’i çojnë draftet përfundimtare në Uashington dhe Kiev për t’i informuar presidentët.
Sipas tij, administrata Trump pritet më pas të kontaktojë Moskën, me qëllim avancimin e bisedimeve. Kopjet e planit që iu dorëzuan udhëheqjeve të delegacioneve të të dy vendeve ishin të vetmet që lanë sallën.
Kyslitsia deklaroi se amerikanët ishin të vëmendshëm, të gatshëm të dëgjonin qëndrimin ukrainas dhe të hapur ndaj propozimeve. “Pothuajse gjithçka që propozuam u pranua”, vuri në dukje ai.
Plani fillestar prej 28 pikash u hartua pa dijeninë e palës ukrainase.
Delegacioni ukrainas u drejtua nga kreu i zyrës së Zelensky-t, Andriy Yermak, dhe sekretari i Këshillit të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare, Rustem Umerov, ndërsa Kyslitsia ishte në krah të tyre së bashku me zyrtarë ushtarakë dhe të inteligjencës.
Delegacioni amerikan përfshinte Sekretarin e Shtetit Marco Rubio, Sekretarin e Ushtrisë Dan Driscoll, të dërguarin special për Rusinë Steve Witkoff dhe dhëndrin e presidentit, Jared Kushner, prania e të cilit fillimisht e habiti stafin ukrainas.
Atmosferë e tensionuar para se të fillonin bisedimet
Megjithatë, bisedimet ishin gati të shpërthenin para se të fillonin. Atmosfera të dielën në mëngjes në Gjenevë ishte “shumë e tensionuar”, tha ai, pasi amerikanët u irrituan nga rrjedhjet e informacionit në media para takimit dhe nga debati publik mbi planin fillestar. U deshën gati dy orë bisedime midis Yermak dhe Rubio për të ulur tensionin dhe për ta rikthyer procesin në rrugën e duhur.
Pala ukrainase pa shenja pozitive tek stafi amerikan që dukej i gatshëm të tërhiqte dispozitën për kufizimin prej 600,000 trupash në ushtrinë ukrainase. “Ata ranë dakord që numri i ushtarëve që ishte në rrjedhje, nuk është më në tryezë”, tha ai. “Ushtria do të vazhdojë të shqyrtojë marrëveshjet”.
Në të njëjtën kohë, propozimi për një amnisti të përgjithshme për krime të mundshme lufte u rishikua për t’iu përgjigjur plagëve të atyre që vuajtën nga lufta, siç tha Kyslytsia.
Një takim i veçantë u ndoq më vonë nga aleatët evropianë – përfaqësues nga Britania, Franca, Gjermania, Italia dhe institucionet e BE-së. Përpara takimit me amerikanët, Ukraina kishte zhvilluar tashmë konsultime private me këshilltarët evropianë të sigurisë kombëtare për të gjetur një vijë të përbashkët dhe për të identifikuar prioritetet.
Duhet theksuar se ka diskutime rreth një vizite të mundshme të Volodymyr Zelensky në Uashington këtë javë për të nënshkruar një marrëveshje. Megjithatë, disa në mjedisin e tij po e paralajmërojnë atë të qëndrojë në Kiev, për të shmangur tensionet e reja me presidentin amerikan, në një mënyrë që mund të minojë progresin e arritur.
Kremlini, nga ana e tij, tha të hënën se nuk kishte marrë ose nuk ishte informuar për planin SHBA-Ukrainë.
Plani evropian
Më herët sot, u zbuluan elementë të kundërpropozimit evropian ndaj planit të paqes të SHBA-së.
Evropa hedh poshtë mundësinë e heqjes dorë nga territoret ukrainase që aktualisht nuk janë nën pushtimin rus, duke theksuar se negociatat për një shkëmbim tokash duhet të fillojnë nga vija aktuale e kontaktit ushtarak. Përveç kësaj, Ukraina do të duhej të mbante 800,000 ushtarë në kohë paqeje, 200,000 më shumë sesa parashikon plani i SHBA-së.
Agjencia thekson, megjithatë, se propozimet fillestare të SHBA-së në lidhje me fondet ruse të ngrira në BE janë “modifikuar ndjeshëm”. Dje, kancelari Friedrich Merz e përshkroi si “të papranueshëm” propozimin për një investim prej 100 miliardë dollarësh nga Evropa në rindërtimin e Ukrainës nën kontrollin e SHBA-së, nga i cili SHBA-të do të merrnin më pas 50% të fitimeve. Evropianët argumentojnë se Ukraina duhet të marrë gjithashtu garanci sigurie në përputhje me Nenin 5 të NATO -s, dhe se pranimi i vendit në Aleancë do të kërkonte mendimin unanim të të gjithë anëtarëve.
Reuters sqaron se aktualisht nuk ka konsensus për këtë pikë, por pranimi i Ukrainës në NATO nuk është refuzuar përfundimisht. Megjithatë, raportohet se NATO nuk do të mbajë forca të përhershme në Ukrainë, ndërsa, siç thekson agjencia Bloomberg, SHBA-të do të kompensohen për garancitë e sigurisë që do të ofrojnë dhe sanksionet kundër Rusisë do të hiqen gradualisht.
Agjencia gjermane e lajmeve dpa raporton gjithashtu për këtë çështje se evropianët po bëjnë thirrje që të refuzohet një amnisti e përgjithshme për krimet e luftës dhe se propozimi i SHBA-së për një afat 100-ditor për zgjedhjet në Ukrainë nuk duhet të zbatohet.
“Vijat e kuqe” të BE-së në negociata
Vërehet se Bashkimi Evropian vendosi tre vija të kuqe në negociatat që u zhvilluan të dielën.
Së pari, “kufijtë e Ukrainës nuk mund të ndryshohen me forcë”, tha Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen ndërsa zyrtarët e lartë amerikanë dhe evropianë zhvilluan bisedime në Gjenevë të Zvicrës.
“Së dyti , si një komb sovran, nuk mund të ketë kufizime mbi forcat e armatosura të Ukrainës që do ta bënin vendin të prekshëm ndaj sulmeve të ardhshme dhe, për rrjedhojë, do të minonin sigurinë evropiane”, shtoi Von der Leyen.
“Së treti, roli qendror i Bashkimit Evropian në sigurimin e paqes për Ukrainën duhet të reflektohet plotësisht. Ukraina duhet të ketë lirinë dhe të drejtën sovrane për të zgjedhur fatin e saj. Ata kanë zgjedhur një fat evropian”, përfundoi shefi i BE-së, duke shtuar se kjo fillon me rindërtimin e Ukrainës dhe integrimin e saj në tregun e vetëm dhe bazën industriale të mbrojtjes të Evropës.
