Nga THOMA GËLLÇI
Studiuesit shpesh shkruajnë për komunitete të ndryshme, por të paktë janë ata që i dëgjojnë, i kuptojnë dhe i përfaqësojnë me ndershmëri. Frances Trix, e cila u nda nga jeta së fundmi, ishte një prej tyre. Me një karrierë të shquar në antropologjinë gjuhësore dhe studimet mbi Islamin në Ballkan, ajo nuk ishte thjesht një akademike, por një urë mes botës shqiptare dhe Perëndimit.
E lindur dhe e arsimuar në Shtetet e Bashkuara, Frances Trix ndoqi një rrugë të pazakontë për një studiues perëndimor: ajo nuk u mjaftua me analizat e ftohta akademike, por u zhyt thellë në realitetin e komuniteteve shqiptare, si në vendet e tyre të origjinës – Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni e Veriut – ashtu edhe në diasporë. Ajo u bë një zë i fuqishëm për historinë, identitetin dhe shpirtin e shqiptarëve myslimanë, duke i përfaqësuar me dinjitet dhe vërtetësi në botën akademike.
Një autoritet mbi Bektashizmin dhe migracionin shqiptar
Frances Trix ishte një nga studiueset më të shquara të Bektashizmit, duke analizuar ndikimin e kësaj tradite mistike në identitetin shqiptar. Ajo hulumtoi gjithashtu migrimet e detyruara të myslimanëve nga Ballkani gjatë shekujve XIX dhe XX, duke dokumentuar transformimin e diasporës shqiptare.
Librat dhe studimet e saj kanë ndihmuar në pasqyrimin e historisë së shqiptarëve në disa këndvështrime të rëndësishme. Ndër veprat e saj kryesore përfshihen:
1. “The Albanians in Michigan” (2001) – Një analizë mbi komunitetin shqiptar në Michigan, duke theksuar sfidat dhe sukseset e tyre në integrimin në SHBA.
2. “Urban Muslim Migrants in Istanbul: Identity and Trauma among Balkan Immigrants” (2016) – Një studim i detajuar mbi identitetin dhe përvojat e emigrantëve myslimanë nga Ballkani në Stamboll.
3. “The Sufi Journey of Baba Rexheb” – Një portret i thelluar mbi Baba Rexhebin, një prej figurave më të rëndësishme të Bektashizmit në diasporë, duke ndriçuar përpjekjet e tij për ruajtjen e kësaj tradite.
Një studiues që e jetoi historinë, jo vetëm e analizoi
Ndryshe nga shumë akademikë që i shohin komunitetet që studiojnë përmes distancës teorike, Frances Trix i jetoi dhe i kuptoi shqiptarët nga afër. Me një ndjeshmëri të rrallë, ajo dëgjoi rrëfimet e tyre, analizoi sfidat dhe dokumentoi historinë e tyre me përkushtim.
Humbja e saj është një boshllëk i madh, por puna që ajo la pas do të vazhdojë të frymëzojë studiues, historianë dhe të gjithë ata që kërkojnë të kuptojnë më mirë shqiptarët dhe rolin e tyre në historinë e Ballkanit. Librat dhe studimet e saj do të mbeten si një trashëgimi e vyer, duke na kujtuar se kërkimi akademik nuk është vetëm çështje faktesh, por edhe ndjeshmërie, pasioni dhe përkushtimi për të zbuluar të vërtetën.
Si gëdhiu pallati sot zoti kujdestar ?
Në rregull roja i turnit të tretë ? A erdhi në orar roja i turnit të parë ? Kontrollo rojen e turnit të dytë, se është festë andej nga ju dhe mos pi uiski e të vjen karroqe në punë.
Po hidrauliku a mbaroi punë në katin e 7-të se u rridhte VC-ja ?
Ashensorëve u a bëre kontrollin se mos të gjen ndonjë e pabërë ?
Sa për politikën, bën mirë mos të kruhesh se iku vafti yt, e nuku të pjerdh më kush, e për më tepër për statusin që ke si ish….
Shendetin ruaj. Mo u merr më me Shqipërinë se këtej të fusin gjishtin akoma edhe më thellë.
Selam kush të.pyesë.