Armëpushimi midis Izraelit dhe Iranit mund t’i ketë heshtur raketat për momentin, por ka nxitur një vetëanalizë strategjike në Ankara.
Si dëshmitare e konfliktit, Turqia ka qenë thellësisht e shqetësuar për rrezikun e një shpërthimi rajonal, duke nxitur një rivlerësim urgjent të politikës së saj të jashtme dhe prioriteteve të mbrojtjes.
“Fatkeqësisht, gjenocidi në Gaza dhe konflikti me Iranin po i afrohen me shpejtësi një pike pa kthim. Kjo çmenduri duhet të ndalet sa më shpejt të jetë e mundur”, deklaroi Presidenti Rexhep Tajip Erdogan më 20 qershor, duke paralajmëruar për pasojat që ai tha se mund të destabilizonin jo vetëm rajonin, por edhe Evropën dhe Azinë “për shumë vite që do të vijnë”.
Në korridoret e pushtetit turk, një pyetje implicite po përsëritet vazhdimisht, me dobësimin e pushtetit rajonal të Iranit dhe ambiciet në rritje të Izraelit: çfarë ndodh nëse Turqia është e radhës në listë?
Përballë këtyre kërcënimeve, Rexhep Tajip Erdogan këmbënguli në imperativin e autonomisë strategjike.
“Ne do të vazhdojmë me durim, vendosmëri, këmbëngulje dhe hapa të sigurt derisa të arrijmë qëllimin tonë për pavarësi të plotë në industrinë e mbrojtjes”.
Ankaraja, Midis Paqësimit Rajonal dhe Rivalitetit Izraelit
“Prioriteti i Turqisë është stabiliteti i menjëhershëm në kufijtë e saj”, tha Hürcan Aslı Aksoy, drejtoreshë e Qendrës për Studime të Aplikuara të Turqisë në Berlin.
“Një fluks refugjatësh do të krijonte një burim të ri paqëndrueshmërie. Kjo është arsyeja pse ushtria turke ka përforcuar praninë e saj në kufirin me Iranin”.
Rexhep Tajip Erdogan foli dy herë me Donald Trump, më 14 dhe 15 qershor, përpara se të takohej me Presidentin iranian Masoud Pezeshkian.
Pasuan edhe telefonata të tjera me udhëheqësit rajonalë, me qëllimin e deklaruar për të çaktivizuar një krizë rajonale.
Sipas raporteve nga Middle East Eye më 16 qershor, Shtetet e Bashkuara e informuan Ankaranë për sulmet e afërta izraelite vetëm disa orë para se ato të nisnin.
Ky paralajmërim i minutës së fundit thuhet se i lejoi Turqisë të moderonte përgjigjen e saj dhe të shmangte një konfrontim të drejtpërdrejtë, edhe pse tensionet midis Ankarasë dhe Tel Avivit ishin rigjallëruar së fundmi në teatrin sirian.
Në Ankara, nervozizmi po rritet për shkak të agresionit ushtarak në rritje të perceptuar nga Izraeli.
Ministri i Jashtëm turk Hakan Fidan nuk i kurseu fjalët në një takim të Organizatës së Bashkëpunimit Islamik (OIC) në Stamboll më 21 qershor. “Izraeli po e shtyn rajonin në prag të katastrofës totale duke sulmuar Iranin, fqinjin tonë. Nuk ka një problem palestinez, libanez, sirian, jemenas apo iranian – ekziston qartë një problem izraelit”.
Ky shqetësim nuk është i ri, por ka marrë një ton më strategjik që nga publikimi i raportit të Komisionit Nagel në janar 2025.
Ky komitet izraelit, i ngarkuar me vlerësimin e nevojave të sigurisë së vendit, e identifikoi Turqinë si një kërcënim strategjik në rritje, madje duke tejkaluar Iranin në disa aspekte, duke shkuar aq larg sa të rekomandojë një ndërtim të shpejtë të aftësive ushtarake izraelite në pritje të një përballjeje të mundshme të drejtpërdrejtë me Ankaranë.
“Ky rrëfim gjen jehonë në qarqe të caktuara në Ankara, i nxitur nga bindja se Izraeli po i afrohet gradualisht mjedisit strategjik të Turqisë, veçanërisht përmes operacioneve të tij ushtarake në Siri pas rënies së regjimit të Asadit”, vëren Alper Coşkun.
Parandalimi, Autonomia dhe Bast te Trumpi
Ndërsa Ankaraja ka arritur të ruajë distancën nga konflikti, ajo megjithatë ka vëzhguar me kureshtje shpejtësinë me të cilën Izraeli neutralizoi mbrojtjen e Iranit.
Kjo shfaqje force ekspozoi dobësinë e një strategjie iraniane të bazuar për vite me radhë në akumulimin e raketave balistike, pa mbrojtje kundërajrore.
Presidenti turk nxori një përfundim të qartë: siguria e Turqisë, tashmë një fuqi e madhe rajonale, varet nga një industri e fuqishme kombëtare e mbrojtjes – dhe nga një marrëdhënie e ngushtë me Uashingtonin, veçanërisht me Donald Trumpin, dy elementë në të cilët Ankaraja ka investuar tashmë burime të konsiderueshme.
“Erdogan kohët e fundit vlerësoi reagimin e Trumpit, duke shpjeguar se sa herë që kishte nevojë ta kontaktonte, ai merrte një përgjigje brenda 24 orëve”, raporton Coşkun.
“Kjo aksesueshmëri është thelbësore për Erdoganin, i cili e sheh Trumpin si një bashkëbisedues me të cilin mund të negociojë”.
Kjo është një marrëdhënie paradoksale, pasi në vitin 2019, ishte Trump ai që vendosi sanksione, duke përjashtuar Turqinë nga programi F-35 për shkak të blerjes së sistemit mbrojtës rus S-400.
Por që nga kthimi i tij në Shtëpinë e Bardhë, presidenti amerikan ka sugjeruar se mund ta ndryshojë këtë vendim.
“Diskutuam çështjen e F-35. Paguam midis 1.3 dhe 1.4 miliardë dollarë për këto aeroplanë. Pashë që zoti Trump synon të na i dorëzojë ato”, tha Erdogan më 26 qershor, pas kthimit të tij nga një samit i NATO-s në Hagë.
Por tashmë, ushtria e dytë më e madhe e NATO-s, Turqia, nuk mbështetet më vetëm te partnerët e saj.
“Vështirësitë e përsëritura në blerjen e sistemeve të armëve nga aleatët, veçanërisht Shtetet e Bashkuara, kanë përshpejtuar zhvillimin e aftësive kombëtare, duke përfshirë një sistem mbrojtjeje ajrore të frymëzuar nga modeli izraelit”, thekson Coşkun.
Në gusht 2024, Erdogan zbuloi projektin “Kupola e Çelikut”, një mburojë kombëtare mbrojtëse nga raketat që integron teknologji të ndryshme turke dhe përdor inteligjencën artificiale për të zbuluar dhe neutralizuar kërcënimet.
“Qëllimi ynë është pavarësia e plotë në industrinë e mbrojtjes”, riafirmoi ai javën e kaluar në Këshillin e Ministrave.
“Ne po përgatisim prodhimin për të sjellë rezervat tona të raketave me rreze të mesme dhe të gjatë në një nivel që garanton një pengesë të besueshme”.
Në qarqet turke të sigurisë, ideja e pengesës bërthamore po fillon gjithashtu të fitojë terren.
“Pyetja po bëhet, por se sa larg është e përgatitur të shkojë Ankaraja mbetet e pasigurt”, vëren Dr. Aksoy.
“Si anëtare e NATO-s, Turqia pret armë bërthamore amerikane. Ajo gjithashtu po zhvillon energji bërthamore civile me ndihmën ruse. Por ajo mbetet nënshkruese e Traktatit të Mospërhapjes Bërthamore”.
Megjithatë, në një rajon të prekur nga paqëndrueshmëria dhe ndërsa aleancat tradicionale duket se po shkërmoqen, Turqia synon të ndjekë kursin e vet.
