Një vizitë e ministrit izraelit të ekstremit të djathtë, Itamar Ben-Gvir, në kompleksin e xhamisë Al-Aqsa në Jeruzalem ka shkaktuar tensione të larta. Ajo shihet si provokim nga besimtarët myslimanë.
Në fakt, në të gjitha nismat dhe negociatat për një zgjidhje përfundimtare dhe paqësore midis Izraelit dhe Palestinës, statusi i Jeruzalemit ka rezultuar çështja më e vështirë për t’u zgjidhur, veçanërisht pas Marrëveshjeve të Oslos.
Xhamia Al-Aqsa/Al-Haram al-Sharif (Shenjtorja e Nderuar) është bërë pengesa kryesore në këtë ngërç, e cila vazhdon të thellohet për shkak të shkeljeve të përsëritura dhe të vazhdueshme nga ana e Izraelit ndaj status quo-së në Jeruzalem.
Pse është e rëndësishme Al-Aqsa për botën islame?
Al-Haram al-Sharif ndodhet në Qytetin e Vjetër të Jeruzalemit dhe është vendi i tretë më i shenjtë në Islam, pas Mekës dhe Medinës në Arabinë Saudite.
Kompleksi mbulon një sipërfaqe prej 144 mijë metrash katrorë dhe përfshin Xhaminë Qibli të Al-Aqsa-s, Kupolën e Gurtë (Dome of the Rock) dhe të gjitha ndërtesat, oborret dhe hapësirat përreth, përfshirë edhe pronat e fondacionit islamik që lidhen me Al-Aqsan.
Myslimanët besojnë se profeti Muhamed u transportua në një udhëtim të mrekullueshëm nga Xhamia e Madhe e Mekës në vendin ku sot ndodhet Al-Aqsa dhe nga aty u ngjit në qiell, një ngjarje e rëndësishme në kalendarin islamik, e njohur si Isra’ dhe Mi’raj.
Kupola e Gurtë, pjesë e kompleksit të Al-Aqsas, u ndërtua në vitin 691 pas Krishtit dhe është një nga strukturat më të vjetra islame të ruajtura. Ajo përmban Shkëmbin e Nderuar, i njohur gjithashtu si Shkëmbi i Thyer, që ka një vrimë të vogël që çon në një dhomë nëntokësore të quajtur Pusi i Shpirtrave, ku sipas besimit islam dëgjohen shpirtrat që presin Ditën e Gjykimit.
Çfarë rëndësie ka për judaizmin?
Në judaizëm, ky vend njihet si Mali i Tempullit dhe konsiderohet si vendi më i shenjtë. Sipas traditës hebraike, aty u ndërtuan Tempulli i Parë dhe Tempulli i Dytë, dhe besohet se Tempulli i Tretë do të rindërtohet në këtë vend në ardhjen e Mesiasit.
Ligji tradicional hebre ndalon ngritjen e hebrenjve në këtë vend për të shmangur shkeljen e tokës së shenjtë. Megjithatë, disa organizata fetare sioniste, të mbështetura nga figura të njohura politike izraelite, kërkojnë rindërtimin e menjëhershëm të tempullit dhe të drejtat e lutjes hebraike në këtë zonë.
Rezoluta e UNESCO-s dhe reagimet
Në vitin 2016, Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO) miratoi një rezolutë të rëndësishme lidhur me Xhaminë Al-Aqsa, duke dënuar ashpër agresionin dhe masat ilegale të Izraelit ndaj fondacionit dhe personelit të tij, duke kërkuar rivendosjen e qasjes së myslimanëve në vendin e shenjtë dhe respektimin e status quo-së.
Rezoluta shkaktoi zemërim në Izrael, kryesisht për shkak të përdorimit të terminologjisë që e përmendte vendin vetëm me emrin e tij islamik dhe e konsideronte atë një vend ekskluzivisht mysliman.
Historia dhe baza ligjore e status quo-së
Që nga shekulli i 19-të, kompleksi i Al-Aqsas është rregulluar nga një marrëveshje status quo, një modus vivendi që parandalon konflikte midis palëve të ndryshme.
Administrimi i Al-Aqsas i përket institucionit mysliman, Jeruzalem Islamic Ëaqf, që është nën kujdesin e Mbretërisë së Jordanisë, çka është njohur dhe konfirmuar nga komuniteti ndërkombëtar, përfshirë OKB-në, UNESCO-n, Lidhjen Arabe, Bashkimin Evropian, Rusinë dhe Shtetet e Bashkuara.
Në vitin 1852, Perandoria Osmane nxori një dekret që rregullonte posedimin dhe ndarjen e vendeve të shenjta në Jeruzalem, duke ndaluar ndryshimet në statusin e tyre. Kjo u njoh ndërkombëtarisht në Traktatin e Berlinit në 1878, i cili theksonte se asnjë ndryshim nuk mund të bëhet në status quo-në e vendeve të shenjta.
Shkeljet dhe tensionet pas krijimit të Izraelit
Në vitin 1929, gjatë Mandatit Britanik në Palestinë, ndodhi shkelja e parë e status quo-së, kur një grup hebrenjsh sionistë luteshin pranë Murit të Perëndimit (al-Buraq Ëall), gjë që shkaktoi përplasje të dhunshme dhe viktima.
Pas Luftës së 1967-s, Izraeli pushtoi Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës dhe deklaroi sovranitet mbi Jeruzalemin Lindor, duke shkelur ligjin ndërkombëtar dhe duke vendosur administratën e tij në zonë.
Në vitin 1980, ligji i miratuar nga Izraeli që shpalli Jeruzalemin kryeqytet të bashkuar të shtetit të Izraelit u dënua ashpër nga komuniteti ndërkombëtar dhe Këshilli i Sigurimit i OKB-së.
Megjithatë, Izraeli e pranoi status quo-në si kornizë ligjore për administrimin e Al-Aqsas, por në praktikë e ka shkelur vazhdimisht atë, duke kontrolluar hyrjet, shkatërruar një lagje për të krijuar Sheshin Perëndimor dhe duke vendosur prezencë ushtarake në vend.
Përmbajtja dhe shkeljet e status quo-së
Status quo-ja përfshin rregulla të qarta për qasjen, lëvizjen, lutjet dhe aktivitetet në kompleksin e Al-Aqsas. Çdo ndryshim i njëanshëm nga njëra palë është shkelje dhe rrezikon shkallëzimin e dhunës në rajon.
Pas vitit 2000, gjendja u rëndua me hyrjen provokuese të liderit izraelit Ariel Sharon në kompleksin e Al-Aqsas, e cila nxiti Intifadën e Dytë me mijëra viktima. Në vitin 2003, Izraeli riktheu qasjen për hebrenjtë dhe jo-myslimanët në mënyrë të njëanshme, duke thyer marrëveshjet e mëparshme.
Qasja dhe liria e lëvizjes janë shtuar me kufizime të shumta për myslimanët palestinezë, ndërsa hebrenjtë lejohet të hyjnë në mënyrë ekskluzive në pjesën e kompleksit, një shkelje e rëndë e status quo-së dhe të lirive fetare.
Lutjet hebraike në kompleks janë rritur, duke shqetësuar myslimanët dhe duke nxitur frikën për një plan ndarje të vendit. Gjithashtu, Izraeli ka kryer gërmime dhe punime të paautorizuara në kompleks, duke shkaktuar shqetësime ndërkombëtare.
