Nga Ben Andoni
Të duket një sfidë e bukur që përkthyesja e këtij libri ka vendosur t’i japë titullit të librit këtë emër poetik, por aman të duket gati si çartje që ajo është marrë me një libër të tillë gjigand. E themi kështu sepse në shqip romani i Goliarda Sapienza-s ka përfunduar me 650 faqe. Titulli është më i bukur në shqip sesa në origjinal. E lavdërueshme por edhe disi sfilitëse përpjekja e PEGI-t për të sjellë një libër të tillë. Romani mbase nuk hyn në listën e librave që duhet të vinte nevojshëm për shijet e publikut tonë të çoroditur, por aman është një vepër, që ata të cilët janë të lidhur me botën italike duhet ta kenë si ëndërr për ta lexuar. PEGI dhe Baro ua kanë dhënë këtë mundësi.
Falë një parathënie dhe pasthënie kemi mundësinë të kuptojmë shumë për fatin e librit. Sesi u botua pas vdekjes së autores nga i shoqi, një aktor i varfër si edhe e shoqja Sapienza. Po pse vallë e trandi shoqërinë italiane dhe si filloi kreshendoja e këtij romani? Këto i mëson kur e shfleton librin…
Modesta, personazhi kryesor i librit, që drejton edhe rrëfimin në vetën e parë, por rrëfimtari kalon edhe në vetën e tretë, na jep në sfond një pamje të shoqërisë italiane të gjysmës së parë të shekullit XX. Është afër mendsh që libri të ketë vështirësi prej gjatësisë së masës dhe ngjarjeve të një epoke që është disi e largët për ne dhe ende dyshojmë nëse do ketë lexues të shumtë në Shqipëri, veçse ka një grup njerëzish që libra të tillë i përpijnë, mu ata njerëzit e antikuariatit të leximit. Në fakt, në Itali dhe në Francë, kur libri është prezantuar nga gjuetarët e vërtetë pati shitje marramendëse.
Gjetja më e bukur e autores është futja e një detaji ndihës të kompozicionit, pasi libri ndjek një kronikë kohore të përcaktuar. Modesta ka lindur më 1 janar 1900. Më konvencionalisht nuk bëhet. Siciliania e varfër përshkon gati e vetme disi edhe rrugën e Italisë përmes mini-historive të saj. Përkthyesja e vendos regjistrin e përkthimit në një toskërishte lokale, që e njeh mrekullisht, por edhe që e përdor me instinkt, duke përfshirë një leksik interesant që kap të gjitha trevat e jugut. Është zgjidhja e saj, por nuk dimë sesi shkon dialekti i Sicilisë me këtë lloj regjistri, veçse eksperienca e gjatë e autores në përkthime audio nuk të jep shumë mundësi kundërshtimi.
Modesta, personazhi kryesor, e ndjek rrugën e ngritjes në roman shumë thjeshtë, duke nisur nga një shtëpi e varfër, pastaj në një manastir, më vonë në një kështjellë, ndërkohë që do njohë shpesh dashurinë dhe seksin (këto shpesh në libër të ngatërrojnë, po të lexosh pa sens) dhe një galeri të tërë të dashurish, adhuruesish, prej nga nuk mungojnë edhe gratë (çfarë skandali për atë kohë), të rinj, pleq, bijtë e tyre etj. Thelbi është se Modesta mbetet me veten gjithnjë dhe instikti i saj shkon tutje. Përmes një erotizmi të kontrolluar dhe hera-herës pak të çuditshëm ajo përcjell atë që përbën linjën e vërtetë të romanit, që duhet thënë se është ngritja dinamike e saj në sensin e lirisë.
Libri ndahet në katër pjesë, të cilat autorja jonë na i përcjell përmes pikëpamjes së dinamikës së saj për seksin, intelektualizmin, jetën etj. Modesta vetë e fillon shumë shpejt jetën seksuale, por në peripeci nga më të hidhurat deri më të bukurat, me personazhe edhe më të mëdhenj, përfundon në manastir, përcillet në një familje të pasur etj.
Në pallatin Brandiforti, Modesta gjen Beatriçen, një femër të mrekullueshme, me të cilën ngre një trekëndësh dashurie të jashtëzakonshëm. Detajet e kujdesshme mund të ndjehen po të lexosh atë që duket se autorja e administron mirë.
Ditari, që shfaqet në një moment në libër, një element i këndshëm i kompozicionit, të ndihmon të vësh rregull në lexim sepse Beatriçe e tregon të gjithë historinë por tashmë në një këndvështrim tjetër, atë që lidhet vetëm me këndvështrimin e saj. Mund të quhet mjeshtëri e autores që për hir të së vërtetës nuk besohet se ka pasur ndonjë përvojë të madhe veç kulturës. “Domethënë, ti mohon thelbin shpirtëror të dashurisë? Mohon ngjizjen e saj të vetvetishme dhe faktin që sa më shumë lind vetiu, aq më e dëlire, më e kulluar, më e mrekullueshme është?”, na thotë diku.
Çdo person në libër të duket se ofron një mundësi për një pasion të mundshëm, por e këndshme nga Sapienza është sjellja e Modesta-s në të gjithë lirinë e saj. “Në do të dish, s’kam gjetur asgjë të ngjashme me lirinë e materializmit. Dhe ika nga sytë këmbët, po, ika, se s’kisha ndërmend të bija pre e një gracke tjetër, ndoshta më e keqe se ajo e kishës, të cilës mezi i shpëtova…”. Shumë interesant duhet të konsiderohet ndërthurja e dialogëve të shkurtër nga fundi, por të gjitha që tregojnë qenien e cila jeton me gjithçka të vetes së vet.
Nuk mund të thuhet se libri ka ndonjë kompozicion të veçantë, kurse gjatësia e lodh disi lexuesin, por libri shijohet në masë, për ata që dinë të lexojnë. Gjeografia e PEGI-t pushtohet edhe me një libër interesant. (Javanews)
Titulli: “Muza e haresë”
Autor: Goliarda Sapienza
Gjinia: Roman
Botues:PEGI
Përkthyes: Aida Baro
Faqe:650
Çmimi 1.200Lek
