Avokati i njohur, Edmond Petraj ka dhënë një intervistë të detajuar për gazetën “SOT” mbi situatën politike dhe ligjore në Shqipëri, duke analizuar zhvillimet që përfshijnë figurat kyçe si Sali Berisha dhe Ilir Meta. Ai ka komentuar mbi mundësinë që Apeli i GJKKO-së të ndryshojë masën ndaj Berishës, si dhe dështimin e protestave të organizuara nga ai. Petraj gjithashtu ka shpjeguar pasigurinë e të ardhmes politike të Ilir Metës, duke theksuar se proceset gjyqësore mund të dëmtojnë karrierën e tij. Në fund, ai ka folur edhe për punën e SPAK-ut dhe pritshmëritë për vitin 2025, duke theksuar se drejtësia mund të jetë kyçe për të ardhmen e Shqipërisë.
– Avokat Petraj, a besoni se Apeli i GJKKO-së do të kthejë Sali Berishën në “arrest shtëpie”? Si e vlerësoni ecurinë e procesit ndaj tij?
Deri më tani, është e paqartë nëse provat e deritanishme janë të mjaftueshme për një masë më të ashpër sigurie. Presioni politik dhe ndërkombëtar është se procesi ndaj Berishës shpesh perceptohet si një çështje më shumë politike sesa thjesht ligjore. Nëse ka presion ndërkombëtar ose një përpjekje për të dhënë një mesazh simbolik për luftën kundër korrupsionit, vendimi i Apelit mund të influencohet nga kjo frymë. Por kjo rezulton se impakti publik dhe social vjen nëse do të kemi një vendim për ta vendosur Berishën në arrest shtëpie mund të sjellë polarizim të mëtejshëm në Shqipëri, veçanërisht duke marrë parasysh që mbështetësit e tij e shohin këtë proces si të motivuar politikisht.
Por vlerësimi i ecurisë së procesit është se deri tani, ky proces ka qenë i ngadaltë dhe shpesh i përcjellë me shumë zhurmë politike dhe propagandë nga të gjitha palët. Kritikët argumentojnë se mungesa e transparencës dhe fokusimi më shumë në akuza të përgjithshme se sa në prova konkrete përbëjnë pika të dobëta për të pasur një gjykim të drejtë dhe të plotë. Nëse Apeli vendos të ashpërsojë masën ndaj Berishës, kjo do të sinjalizonte një qëndrim më të vendosur të institucioneve të drejtësisë. Por, nëse masat mbeten të lehta, kjo mund të forcojë perceptimin publik se procesi është kryesisht një lojë politike pa substancë ligjore të fortë.
– Si e shikoni faktin që protestat e Sali Berishës nuk po arrijnë të mobilizojnë njerëzit? Çfarë do të thotë kjo për të ardhmen e tij politike?
Fakti që protestat e organizuara nga Sali Berisha nuk po arrijnë të mobilizojnë një masë të gjerë njerëzish tregon një dobësim të ndikimit të tij politik dhe një ndryshim të dukshëm në perceptimin publik ndaj tij. Kjo situatë mund të analizohet nga disa këndvështrime të ndryshme e para është humbja e mbështetjes popullore. Lodhje nga liderët e vjetër ku një pjesë e madhe e shqiptarëve duket se janë lodhur nga liderët tradicionalë, duke kërkuar fytyra dhe alternativa të reja. Përplasjet e brendshme në opozitë ku përçarja tepër e madhe brenda Partisë Demokratike ka qenë një faktor i madh.
Pjesa më e moderuar e mbështetësve duket se ka marrë distancë nga Berisha dhe është më e prirur të ndjekë figura të tjera si Enkelejd Alibeaj ose kandidatë të rinj të mundshëm. E dyta vjen se ndikimi i akuzave dhe shpallja “non-grata” për akuzat për korrupsion dhe shpallja “non grata” nga SHBA kanë dëmtuar rëndë imazhin e Berishës, duke bërë që shumë njerëz ta shohin atë si një simbol të së kaluarës problematike. Edhe ata që mund të ndajnë bindjet e tij politike duket se hezitojnë të rreshtohen hapur pas tij, duke pasur frikë nga stigmatizimi. E treta është se ka pësuar një rënie të efektshmërisë së protestave si mjet politik ku protestat e organizuara nga opozita shpesh janë perceptuar si rituale të përsëritura dhe pa rezultate konkrete. Ky perceptim ka bërë që qytetarët të jenë më të rezervuar për t’u angazhuar në to.
Mobilizimi kërkon një kauzë të fuqishme dhe lidership të besueshëm, dy elemente që duken të zbehta në retorikën aktuale të Berishës. Nëse vazhdojmë më tej mund të themi se çfarë nënkupton kjo për të ardhmen politike të Berishës.. (?) Është një izolim progresiv apo Berisha rrezikon të mbetet një figurë margjinale në skenën politike, i mbështetur nga një bërthamë e vogël dhe besnike, por pa potencial për të zgjeruar ndikimin. Duket se ka një zbehje e trashëgimisë politike, nëse nuk arrin të rikthehet me një strategji të re ose tërheqje dinjitoze, ka gjasa që trashëgimia politike e tij të dëmtohet më tej.
Plus për të mos shkuar më tej për një hapësirë për liderë të rinj ku dobësimi i Berishës mund të krijojë terren për liderë të rinj në opozitë, të cilët mund të përfitojnë nga boshllëku i krijuar dhe të ofrojnë një alternativë më të freskët. Në fund, fakti që protestat e Berishës po humbasin fuqinë sugjeron një periudhë të re për opozitën dhe politikën shqiptare. Shqiptarët duken gjithnjë e më të prirur për të kërkuar zgjidhje të reja dhe për t’u larguar nga liderët e sprovuar, duke i hapur rrugën një brezi të ri politik.
– Çfarë parashikoni për të ardhmen politike të Ilir Metës? Mendoni se ai mund të ketë një rikthim apo do të përballet me probleme më serioze?
Përballja me drejtësinë dhe një vendim gjyqësor kundër Ilir Metës do të ishte praktikisht fundi i karrierës së tij politike. Edhe thjesht vazhdimi i proceseve hetimore e kufizon veprimtarinë e tij si lider. Përfundimisht ish-presidenti Meta është mes dy rrugëve sepse Ilir Meta ndodhet në një pikë kritike të karrierës së tij.
Nëse arrin të shmangë problemet juridike dhe të krijojë një strategji të re politike, mund të tentojë një rikthim të kufizuar. Por nëse proceset gjyqësore avancojnë dhe ai vazhdon të shihet si një simbol i sistemit të vjetër politik, atëherë të ardhmen e tij e pret një zbehje graduale, që mund të çojë në tërheqje nga politika aktive. Faleminderit!
-Çfarë pritshmërish keni për punën e SPAK-ut gjatë vitit 2025? A mendoni se politikanët e korruptuar do të përballen më në fund me drejtësinë?
Pritshmëritë për punën e SPAK-ut gjatë vitit 2025 janë të ndara mes optimizmit të matur dhe skepticizmit të bazuar në përvojat e kaluara. SPAK ka filluar të ndërmarrë disa hapa të rëndësishëm gjatë viteve të fundit, veçanërisht ndaj zyrtarëve të nivelit të lartë, por përballja përfundimtare me korrupsionin e rrënjosur ende mbetet një sfidë madhore. Disa arsye për pritshmëri pozitive janë se presioni ndërkombëtar: Partnerët strategjikë, si SHBA dhe BE, po monitorojnë nga afër reformën në drejtësi dhe presin rezultate konkrete, veçanërisht përpara zgjedhjeve të 2025-ës. Kjo presion mund të inkurajojë veprime më të guximshme nga SPAK.
Por ka edhe raste të mëdha në proces, çështje si ato ndaj Ilir Metës, Monika Kryemadhit, Belinda Ballukut dhe të tjerë, tashmë janë nën hetim. Një përparim i dukshëm në këto raste mund të shërbejë si një pikë kthesë në perceptimin publik për drejtësinë. Pikë tjetër është se kemi reforma institucionale ku strukturat mbështetëse, si Gjykata Kushtetuese dhe Gjykata e Lartë, janë tani më funksionale, çka mund të ndihmojë në ndjekjen e rasteve pa vonesa të pajustifikuara. Nga ana tjetër, skepticizmi bazohet në këto faktorë ku herë pas here ka retorika nga kapja e institucioneve. Ndërkohë sistemi gjyqësor dhe prokurorial vazhdon të jetë i ndikuar nga politika, dhe kjo mund të kufizojë punën e SPAK-ut.
Tjetër element shumë i fortë është ndikimi mediatik dhe publik. Nga ku zhurma politike dhe mediatike shpesh herë e pengon drejtësinë, duke transformuar proceset ligjore në beteja propagandistike. Kultura e mosndëshkimi është se shumë qytetarë mendojnë se korrupsioni është rrënjosur aq thellë, saqë zyrtarët e fuqishëm arrijnë t’i shmangen gjithmonë drejtësisë. Nëse SPAK arrin të përmbushë pritshmëritë dhe të çojë përpara procese të rëndësishme, duke mos u ndikuar nga presionet politike, kjo mund të ndryshojë rrënjësisht besimin e publikut në sistemin e drejtësisë. Megjithatë, nëse SPAK dështon të sjellë rezultate të prekshme, do të forcohet perceptimi se reforma në drejtësi ka qenë më shumë një lojë politike sesa një mjet për ndryshim real.
– Çfarë mesazhi do t’u përcillnit qytetarëve për vitin e ardhshëm, duke marrë parasysh situatën politike dhe zhvillimet juridike?
Mesazhi për qytetarët, duke marrë parasysh situatën aktuale politike dhe zhvillimet juridike, do të ishte një thirrje për qëndrueshmëri, ndërgjegjësim dhe pjesëmarrje aktive në ndërtimin e një të ardhmeje më të drejtë dhe më të mirë për vendin. Lind pyetja nëse besoni te drejtësia… (?) , por kërkojmë edhe transparencë nga ku reforma në drejtësi është një proces që ka bërë disa hapa përpara, por suksesi i saj nuk varet vetëm nga institucionet, por edhe nga vigjilenca e qytetarëve. Kërkoni llogaridhënie nga të gjitha institucionet dhe bëhuni zëri që mban pushtetin përgjegjës. Kjo na bën të mos lejojmë që zhgënjimi të kthehet në pasivitet dhe se është normale të ndihemi të lodhur nga premtimet boshe dhe korrupsioni i vazhdueshëm, por pasiviteti vetëm sa e forcon këtë situatë. Merrja pjesë në jetën demokratike – me votën tonë, me organizime qytetare dhe me denoncime të padrejtësive bëjmë të ruajmë besimin tek ndryshimi gradual.
Ndryshimi i vërtetë kërkon kohë dhe përpjekje kolektive. Edhe pse drejtësia mund të duket e ngadaltë, është e rëndësishme që të mos humbet besimi se korrupsioni mund të luftohet, dhe institucionet mund të bëhen më të ndershme dhe funksionale. Një element tjetër është se a mbajnë përgjegjësi politikanët që na përfaqësojnë në sepse viti 2025 është i rëndësishëm politikisht. Votoni për ata që ofrojnë programe reale, jo vetëm fjalime populiste. Mos mbështesni liderë që kanë tradhtuar besimin tuaj apo janë përfshirë në korrupsion. Në kohë sfidash, bashkëpunimi dhe solidariteti janë më të rëndësishëm se kurrë. Mbështesni nismat pozitive dhe forconi komunitetin tuaj, sepse ndryshimi nis nga baza. Një Shqipëri më e mirë nuk vjen si dhuratë, por ndërtohet nga përpjekjet dhe guximi për të luftuar padrejtësitë. Vitin e ardhshëm, le të jetë një vit për angazhimin qytetar dhe për vendosjen e themeleve të një të ardhmeje më të ndritur për të gjithë.
Intervistoi: Rigels Seliman
