Topi zanor, apo arma zanore, siç e quajnë, e dyshuar se është përdorur gjatë protestave në Beograd më 15 mars, është përdorur edhe gjatë Revolucionit Rumun, tha në një intervistë për DW ish-kryeprokurori ushtarak rumun, Catalin Ranko Pitu.
Ai ka punuar gjashtë vjet në një hetim mbi Revolucionin Rumun të Dhjetorit 1989, i cili çoi në rënien e diktatorit Nicolae Çaushesku. Pitu pohon për Deutsche Wellen se e njëjta teknologji u përdor në një tubim të madh të Çausheskut më 21 dhjetor në Bukuresht, ku diktatori rumun donte të bindte qytetarët për “korrektësinë e politikave të tij” dhe se demonstruesit, të cilët protestuan në Timisoara, “nuk i duan të mirën Rumanisë”.
“Gjatë këtij mitingu, ushtarë rumunë nga një njësi e specializuar e luftës psikologjike ndërhynë me një magnetofon, i cili lëshonte frekuenca të ulëta zanore dhe kjo bëri që tubimi të çorganizohej”, thotë Pitu për DW.
Ky moment shënoi fillimin e Revolucionit Rumun edhe në Bukuresht. Vetëm një ditë më vonë, Çaushesku humbi pushtetin dhe më 25 dhjetor u ekzekutua. Gjatë revolucionit, 1.200 njerëz u vranë dhe rreth 4000 u plagosën rëndë.
“Teknologjia ka avancuar, por parimi është i njëjtë”
Pitu foli me qindra dëshmitarë dhe ekspertë në fushën e teknologjisë ushtarake gjatë hetimit të tij. Përshkrimi i kaosit të shkaktuar nga valët zanore, siç thotë ai, të kujton skena nga Beogradi.
“Qindra njerëzndjenë dhimbje fizike dhe ishin në një gjendje paniku total për disa minuta”, thotë Pitu. Qytetarët serbëqë folën për DW dëshmuan se fillimisht dëgjuan një zhurmë të shkurtër dhe të pazakontë, patën një ndjenjë dridhjeje që shkaktoi ndjenjën e një rreziku të afërt, gjë që i alarmoi ata dhe i bëri të largoheshin në panik.
Megjithëse teknologjia ka përparuar shumë në 35 vitet e fundit, Pitu thotë se parimi i përdorimit ka mbetur i njëjtë: përdoret si pjesë e “luftës psikologjike”.
“Për mendimin tim, ajo që ndodhi së fundmi në Beograd mund të shpjegohet me përdorimin e teknologjisë së manipulimit duke ekspozuar masat ndaj valëve të veçanta të këtij zëri,” thotë Pitu.
Njohja erdhi 30 vjet më vonë
E vërteta se kush përdori sistemin zanor kundërprotestuesve rumunë në vitin 1989 doli në dritë vetëm 30 vjet më vonë. Gjatë hetimit, Pitu foli me ushtarë nga një njësi speciale e luftës psikologjike, të cilët pranuan se kishin përdorur një teknikë që përfshinte manipulimin e turmës përmes zërit.
Por ai nuk ishte në gjendje të dëshmojë se nga erdhi urdhri për përdorimin. “Por është logjike që urdhri ka ardhur nga vetë kreu i ushtrisë rumune, sepse ishte një lloj manipulimi i jashtëzakonshëm, jo kushdo mund ta kishte bërë këtë”, thotë Pitu.
Ai është i bindur se edhe në Serbi një urdhër i tillë duhej të vinte nga autoritetet. “Duhet të jetë qeveria – qoftë ushtria apo Ministria e Punëve të Brendshme, sepse jo kushdo mund ta ketë atë teknologji. Qytetarët e Serbisë nuk mund ta kenë këtë teknologji. Nuk është aq e lehtë,” thotë ish-kryeprokurori rumun.
Nuk ka prova?
Qeveria serbe fillimisht e mohoi se posedonte armë të tilla. Dy ditë më vonë, deputetja e opozitës, Marinika Tepiq publikoi një dokument që tregonte se Ministria e Brendshme kishte marrë dy lloje topash zanorë. Ajo tregoi edhe një fotografi ku shihet një pajisje e tillë e montuar në një xhip të xhandarmërisë serbe.
Ministri i Brendshëm Ivica Daçiq më pas pranoi se Ministria e Brendshme posedon të ashtuquajturat sisteme LRAD, por mohoi se ato janë përdorur.
“Këto sisteme janë të vendosura në kuti në magazinat tona”, tha Daçiq.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq shtoi se “gjëra të ndryshme” janë blerë, por nuk janë përdorur kurrë. “Nëse vërtetohet se janë përdorur gëra të tilla, unë më nuk do të jam president”, tha ai.
“Jo, askush nuk e përdori. Dhe askush nuk e ka përdorur askund. Nuk më keni treguar asnjë provë. Dhe nuk keni asnjë provë, sepse nuk mund të gjeni prova për diçka që nuk ekziston”, tha Vuçiq.
A mund të hapet një rast me dëshmitë e qytetarëve dhe pranimin e shtetit se ai posedon një top zanor – por pa ndonjë dëshmi për përdorimin e vetë pajisjes? Prokurori rumun Katalin Ranko Pitu beson se kjo është e mundur.
Hetimet komplekse
“Por pas kësaj pike, hetimi duhet të jetë shumë më kompleks,” thotë Pitou. “Për të filluar, mjafton të flasësh me njerëzit dhe të sigurohesh që manipulimi ishte diçka reale. Dhe siç shihet në televizion, ishte i vërtetë. Sepse nuk mund të vraposh në anën e majtë dhe të djathtë të një rruge menjëherë pa një lloj manipulimi”, thotë Pitu.
Megjithatë, ai nuk dëshiron të paragjykojë nëse vetë përdorimi mund të jetë edhe një vepër penale, duke qenë se askush nuk është lënduar rëndë. Kjo, thotë ai, varet edhe nga fakti nëse përdorimi i këtyre sistemeve është i rregulluar me ligj.
Në Rumani përdorimi i një sistemi zanor për të manipuluar masat është bërë pjesë e të ashtuquajturës “Dosja mbi Revolucionin” që synon të sjellë para drejtësisë figurat kryesore të ngjarjeve të dhjetorit 1989. Po kjo ka ndodhur vetëm për faktin se ajo ishte një pikë kthese në Revolucionin ku humbën jetën 1.200 njerëz”, shpjegon Pitu.
Por edhe 35 vjet më vonë, shumë familje të viktimave në Rumani janë ende në pritje të drejtësisë. Çështja është ende në gjykatë./ DW
