Nga Shpëtim Luku
SPAK mund të jetë një nga institucionet me më shumë pritshmëri nga publiku shqiptar. Mbi 3 dekada keqqeverisje, vjedhje e plaçkitje pa ndëshkim e bënin reformën në drejtësi domosdoshmëri. Zhvillimet e ditëve të fundit ku Gjin Gjoni, Adriatik Llalla apo Arjan Ndoi e të tjerë ish pjesëtarë të sistemit juridik shqiptar shfaqen të veshur me petk politik e kthen “no comment” diskutimin e mëtejshëm rreth nevojës uluritëse që egzistonte për një reformë në drejtësi. Tani çështja shtrohet nëse i ka përligjur apo jo kjo reformë pritshmëritë e qytetarëve? Dhe në veçanti SPAK.
Fatkeqësisht deri tani organet e drejtësisë janë zhgënjyese dhe më shkëlqyesi në këtë zhgënjim është pikërisht SPAK.
Ai duket si një institucion që po shpërdoron akuzën. Ai duket si një institucion ku mjaft prokurorë të tij nuk kanë as logjikë njerëzore, lëre pastaj logjikën profesionale. SPAK duket një institucion ku prokurorë të tij në mjaft raste janë të paaftë të veprojnë me paanshmëri e drejtësi. Në një vend ku janë vjedhur sistematikisht miliarda euro, SPAK ka për krenari të punës së tij dënimin e ish kryebashkiakut të Lushnjes për shkelje në tendera, vlera e të cilit ishte diku tek 200-300 mijë euro. Dënimin e ish kryebashkiakut të Bulqizës pse ky ka huazuar eskavatorin e bashkisë për një rregullim rruge. Dënimin e ish kryebashkiakut të Himarës për një tjetërsim prone, hetimin për ish kryebashkiakun e Shkodrës, Bardh Spahija për një shkarkim nga puna të një drejtori, hetimin dhe paraburgosjen e 24 punonjësve të Universitetit Bujqësor të Tiranës për një tender disa qindra mijë euro etj. Për të mos folur pastaj për arrestimin e kryebashkiakut të Tiranës, i cili nuk është asgjë tjetër veçse një metodë feçoriste.
Një nga specialistët kryesorë të kriminalistikës para viteve 90 tregonte dikur se si ish ministri i Brendshëm Feçor Shehu futi praktikën e arrestimit pa prova, duke “arsyetuar” se ato, pra provat gjenden rrugës. Dmth sajoheshin rrugës nëpërmjet torturave, dëshmitarëve të manipuluar e metodave të tjera. Edhe SPAK duket qartë që ka vepruar sipas kësaj metode. Ndërsa shqyrtohej në apel kërkesa e Erion Veliaj për lehtësimin e masës së sigurisë, dy prokurorët e SPAK pretenduan për prova të reja, ndërkohë që këto të ashtuquajtura prova ishin siguruar nëpërmjet përgjimeve të tij në burg. Çdokush me logjikë elementare del në përfundimin që arrestimi i kryebashkiakut të kryeqytetit qenka bërë pa prova, përderisa ishte e nevojshme të gjendeshin prova të reja, ndërsa ai ishte i arrestuar.
Por kjo mani e SPAK për masën ekstreme të sigurisë ka patur viktimat e saj. Ish Drejtori i Përgjithshëm i RTSH u shpall i pafajshëm nga ana e Gjykatës së Strasburgut edhe pse bëri rreth 18 muaj burg. Dhe si ai ka edhe të tjerë, çka thekson nevojën që prokurorët dhe gjyqtarët duhet të lënë menjanë “shkathtësinë e kasapit” e të veprojnë me saktësi kirurgu duke u ngritur në nivelin e kërkuar prej juristi profesionist. Sepse parimi i drejtësisë është “më mirë 100 të fajshëm jashtë se sa 1 i pafajshëm brenda”.
Të vetëdijshëm se sytë e publikut janë tek SPAK, drejtuesit e tij duket se deri tani kanë vrapuar të krijojnë një bilanc suksesi nëpërmjet hetimit të çështjeve të vogla e të lehta. Por numri i vogël i prokurorëve nuk i jep luksin SPAK-ut të veprojë pa prioritete, pasi e ka të pamundur të rendë pas çdo abuzimi “qindarkash”. Pa u zbardhur çështja e të vrarëve të 21 janarit, një krim shtetëror i bërë live në bulevard apo tragjedia e Gërdecit nuk mund të ketë bilanc pozitiv të SPAK-ut. Nëse nuk godet majën e krimeve, çdo gjë tjeter është thjeshtë manovër për ti ardhur drejtësisë rrotull, pa e goditur asnjëherë në shenjë (në ballë).
Koha ecën dhe përpara SPAK-ut shfaqen disa sfida, të cilat ai duhet t’i përballojë në mënyrë që ai të mos humbë përfundimisht besueshmërinë e publikut shqiptar që aq shumë dëshiron ndëshkimin e personave të korruptuar e superkorruptuar. Njëra prej këtyre sfidave është eleminimi i perceptimit të tij si institucion selektiv. Nëse nuk heton të gjithë në mënyrë të barabartë, por fokusohet vetëm tek disa individë ose grupe të caktuara apo ndryshe me disa tregohet luan e me disa pulë ai do të humbasë legjitimitetin dhe do të konsiderohet një mjet politik, e jo një instrument i drejtësisë.
Sfida tjetër e madhe e SPAK-ut është arritja e dënimeve përfundimtare të forta. Sikurse thamë edhe më lart, e gjithë historia e qeverisjes së Shqipërisë ka qenë histori vjedhjesh dhe ato nuk ka se si të mos jenë në fokusin dhe prioritetet e prokurorëve. Mirëpo po qe se për çështje të nxehta nuk bëhen hetime apo bëhen hetime që zvarriten pambarimisht, por që nuk përfundojnë me dënime të forta, atëhere SPAK do rezultojë në sytë e publikut një institucion i paaftë për të çuar përpara luftën ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Pritshmëri të madhe ka publiku karshi SPAK edhe sa i takon konfiskimit të pasurive të paligjshme.
Nëse nuk arrin të sekuestrojë dhe konfiskojë realisht pasuritë e përfituara nga korrupsioni dhe krimi, SPAK rrezikon të konsiderohet si një institucion i pafuqishëm.
Qytetarët janë të etur të shohin rezultate konkrete, të ndjeshme e të prekshme në uljen e korrupsionit. Mungesa e tyre do t’a ekspozojë SPAK-un si një tjetër institucion jofunksional në një sistem drejtësie që nuk funksionon i gjithi si duhet. Shpresojmë të mos vijë koha që SPAK të etiketohet si një institucion që pati pritshmëri të mëdha nga publiku, por që nuk arriti të sjellë ndryshimin e rëndësishëm.
