Shefja e BE për Politikën e Jashtme, Federica Mogherini, ka lëshuar kritika të ashpra për Shqipërinë në një shkrim analitik të sajin për rajonin e Ballkanit, shkrim i cili është publikuar në faqen zyrtare të Këshillit të Evropës.
Teksa ndalet në analizimin e situatës në Shqipëri, Mogherini vë theksin te problemi i drogës. Sipas Mogherinit, trafiku i drogës dhe apstrmi i parave të pista lulëzojnë në Shqipëri.
Shefja e politikës së jashtme në BE shkon edhe më tej kur shkruan se “Në vend që t’i përgjigjet këtyre dështimeve të qeverisjes, Edi Rama, kryeministri shqiptar, kohët e fundit e ka bërë më keq, duke rritur spektrin e Shqipërisë së Madhe, duke ushqyer frikën e separatizmit shqiptar në Maqedoninë fqinje”.
Shkrimi i plotë i Mogherinit:
“Ballkani nuk është aq emocionues sa dikur. Dhuna në shkallë të gjerë bëri rajonin e Ballkanit shqetësim kryesor të politikës evropiane në vitet 1990, ky shqetësim nuk është më një tipar i politikës ballkanike.
Ky është progres, natyrisht. Por mungesa e dhunës nuk do të thotë mungesë e problemeve. Dobësia e vazhdueshme ekonomike, rritja e frustrimit publik me udhëheqësit dhe tensionet etnike kanë krijuar një përzierje të paqëndrueshme nën sipërfaqen e qetë.
Ndërsa vëmendja e Evropës ndaj këtyre çështjeve u lëkund, aktorët e jashtëm – më së shumti Rusia, por edhe Turqia dhe Kina, filluan të pohonin veten. Nëse Bashkimi Evropian dëshiron të ruajë stabilitetin dhe ndikimin në oborrin e vet të trazuar, do të duhet të ri-angazhohet me Ballkanin”, tha Mogerini.
“Anëtarësimi në BE duhet të mbetet një pjesë e rëndësishme e angazhimit evropian. Por duke pasur parasysh problemet akute në rajon dhe ritmin e ngadaltë të zgjerimit, BE duhet të marrë hapa të menjëhershëm dhe konkretë që mund të sjellin një ndryshim për publikun lokal dhe të ndryshojnë dinamikat negative në rajon.
Kjo duhet të përfshijë rritjen e investimeve të saj në ekonomitë e Ballkanit, përmirësimin e ndihmës teknike të qeverive të Ballkanit dhe, më e rëndësishmja, mbajtjen e liderëve të Ballkanit në standarde më të larta politike.
Paqja ka sjellë një rritje të moderuar dhe uljen e varfërisë në Ballkanin Perëndimor. Por korrupsioni dhe papunësia, veçanërisht papunësia e të rinjve, që varion nga 39 % në Malin e Zi në 54 % në Bosnje-Herzegovinë, mbetet një plagë e vazhdueshme.
Jo rastësisht, pakënaqësia me politikën dhe politikat është gjithashtu në rritje – 71 % e qytetarëve në rajon nuk kanë besim në efektivitetin dhe paanshmërinë e gjyqësorit. E gjithë kjo do të thotë që njerëzit kanë shpresa shumë të ulëta për të ardhmen e tyre. 43 % e shtetasve të Ballkanit Perëndimor kanë menduar të emigrojnë diku tjetër”, shprehet Mogerini.
Shqipëria
“Përtej sfidave të ngjashme ekonomike, të gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor ndajnë tensionet etnike të ndezura, megjithëse secila ka specifikat e veta. Shqipëria ka ndarje të thella politike në të cilat politikat dhe marrëdhëniet e klaneve ndërthuren në një rrjetë hakmarrjeje dhe korrupsioni. Trafikimi i drogës dhe pastrimi i parave lulëzojnë në këtë mjedis.
Në vend që t’i përgjigjet këtyre dështimeve të qeverisjes, Edi Rama, kryeministri shqiptar, kohët e fundit e ka bërë më keq duke rritur spektrin e Shqipërisë së Madhe, duke ushqyer frikën e separatizmit shqiptar në Maqedoninë fqinje.
Bosnje-Hercegovina
“Bosnja-Hercegovina ende vuan nga stanjacioni dhe grindja pas përfundimit të luftës. Ndarjet në Bosnje -Herzegovinë midis tre grupeve etnike është rritur në dhjetë vitet e fundit. Pak prej institucioneve shtetërore funksionojnë siç duhet (në mënyrë multietnike)”, tregon Mogherini.
“Për shembull, Banka Qendrore ka tre liderë konkurrues dhe ushtria ka gjasa të prishet përgjatë vijave etnike në rast krize. Bast i BE-së që ndërtimi i institucioneve mund të krijojë një shtet multietnik, është nxitur nga politika etnike. Besnikëria etnike ka dalë të jetë më e fortë se çdo institucion i ndërtuar jashtë vendit“.
Kosova
“Kosova po përpiqet të krijojë një qeverisje të mirë, ndërkohë që përballet me tensionet e ripërtërishme me Serbinë. Kryeministri i mëparshëm i Kosovës dhe heroi i luftës, Ramush Haradinaj, u përpoqën dy herë në gjykatën e krimeve të luftës të Hagës, madje kërcënoheshin nëse pretendonin një të tretën e territorit të Serbisë. Prishtina ka arritur gjithashtu të ndizte tensionet me Malin e Zi gjatë përcaktimit të kufirit“.
Maqedonia
“Në Maqedoni, kriza e brendshme politike ka shkaktuar tensionet ndëretnike, madje edhe dhunën. Përleshjet e përsëritura nuk janë të afta, por kriza më e madhe vazhdon. Udhëheqësit si ish-kryeministri Nikola Gruevski vazhdojnë të luajnë “kartën etnike” për përfitime politike, gjë që rrezikon ndezjen e dhunës.
Mali i Zi arriti të bashkohet me NATO, të shpëtojë nga një përpjekje e dukshme e grushtit të ndihmuar nga Rusia. Por është ende në fillim të procesit të reformës së BE dhe ka nevojë për të stabilizuar financat e saj publike”, thekson Mogherini.
Serbia
“Së fundi, zyrtarët nga Serbia janë po aq të gatshme për të provokuar tensionet rajonale. Ministri i Jashtëm serb Ivica Daçiç kohët e fundit vuri në dukje se Serbia kurrë nuk duhet ta ketë njohur Maqedoninë nën emrin e saj aktual.
Vërejtje të tjera serbe ngulën ngushtë akuzat në politikën e brendshme maqedonase që përshkruajnë udhëheqësin maqedonas Zoran Zaev dhe koalicionin e tij të ri si një hap drejt shkatërrimit të Maqedonisë dhe krijimit të një Shqipërie të Madhe”.
Sfida e anëtarësimit të Ballkanit në BE
Për shkak të legjitimitetit të BE-së, ballafaqimi me Ballkanin ka pasur një ndikim të dobët. Vetëm 39 % e publikut në rajon vazhdojnë të shohin anëtarësimin në BE si një gjë të mirë për ekonomitë e tyre. Më keq, udhëheqësit e Ballkanit tani shohin të gjithë procesin e pranimit cinikisht. Një politikan e përshkroi integriminduke thënë: ‘Ne gënjejmë BE se jemi serioz në lidhje me reformimin dhe ata na gënjenin se ata janë seriozë në lidhje me pranimin’.
Dikush mund të kuptojë cinizmin e tyre. Publiku evropian duket se kundërshton shtimin e anëtarëve të rinj në BE dhe mjaft të gatshëm t’u tregojë qeverive të tyre kështu. Ajo merr vetëm një grup politik të papërshkrueshëm evropian dhe një qeveri të prekshme për futjen e silurëve në tërësi”, u shpreh Mogerini.
“Në mungesë të një procesi efektiv të pranimit, kërkimi për stabilitetin në periferi të Evropës ka motivuar udhëheqësit e BE-së që të shndërrojnë një sy qorr ndaj kërcënimit të opozitës dhe autoritarizmit të zvarritur. Siç kemi shkruar në një përmbledhje të politikës së ECFR të vitit 2016, “Kontrolli i pavarur i këtyre të paprekshëmve dhe shqyrtimi gjyqësor, duke përdorur një retorikë të fuqishme të populizmit dhe nacionalizmit, dhe duke nxitur polarizimin e këtyre shoqërive”.
Raportet e vendeve të Freedom House në Transit dhe renditjet e demokracisë për vitin 2016 tregojnë se pothuajse të gjitha vendet në rajon përjetuan një rënie në rezultatet e demokracisë së tyre.
Rënia më e madhe ishte në Maqedoni, e cila mbeti e mbytur në një krizë politike dhe demokratike për shumicën e vitit 2016. E nxehtë ishte Serbia, kryesisht për shkak të parregullsive në zhvillimin e zgjedhjeve parlamentare të vitit 2016 dhe një rënie të përgjithshme në qeverisjen demokratike.
Një “stabilizim” i tillë, siç dihet në rajon, përforcon problemet themelore të Ballkanit Perëndimor. Ajo nxit korrupsionin, nxit rininë dhe e shtyn rajonin larg BE-së.
Trajtimi i sfidave ekonomike është një rrugë e qartë për të dhënë rezultate konkrete. Integrimi në infrastrukturë, transport, energji janë të gjitha në axhendën e procesit ekzistues të Berlinit që synon të rifreskojë procesin e pranimit. Në të vërtetë, ka mbështetje të fortë publike në vendet e Ballkanit Perëndimor për më shumë bashkëpunim rajonal.
Kjo nismë e udhëhequr nga Gjermania duhet të çojë në krijimin e një fondi të infrastrukturës, por çdo përpjekje serioze do t’u kërkonte vendeve anëtare të dyfishojnë fondet në dispozicion“, shpjegon Mogerini.
“Por sfida e vërtetë do të jetë politike. BE nuk duhet të lejojë liderët si Gruevski të qëndrojnë në pushtet kaq gjatë, në çdo vend kandidat. Me kalimin e kohës, ata dëmtojnë kontrollet dhe balancat dhe bien ndesh me parimet themelore të qeverisjes demokratike.
Kjo do të thotë se BE-ja duhet të jetë më shumë politike dhe më ndërhyrës, por vetë institucionet e BE-së nuk kanë traditë në marrjen e kësaj rruge të vështirë. U desh intervenimi i SHBA për të zgjidhur krizën e fundit në Maqedoni, edhe pse zyrtarë të ndryshëm të lartë të BE kishin vizituar Shkupin përpara delegacionit të SHBA. Pra, shtetet anëtare duhet të marrin drejtimin.
Vende si Holanda që kanë një histori të gjatë të punës mbi sundimin e ligjit dhe çështjet e të drejtave të njeriut duhet të marrin një qëndrim më të spikatur. Dhe madje edhe pas Brexit, Britania e Madhe mund të përfshihet në bisedat lidhur me sigurinë.
Liria e medias dhe legjislacioni i OJQ-ve janë fusha të tjera të ndjeshme ku shtetet e veçanta anëtare (si Franca apo Spanja) mund të luajnë një rol të rëndësishëm. Investimi në konsultime teknike me qeveritë se si të riorganizohen sektorët jetësorë publikë, si shëndeti dhe arsimi, gjithashtu do të sjellin kthime të mëdha”, tha Mogerini.
