Nga Elaine Godfrey- The Atlantic
Lista e njerëzve që nuk do të dëshironit të jeni aktualisht: Një manjat rus sallamesh, një ekzekutiv i industrisë ruse të gazit, kryeredaktor i një tabloidi rus, një drejtor i kantierit rus, kreu i një resorti ski rus, një rus, zyrtar i aviacionit, ose një manjat hekurudhor rus. Kushdo që i përgjigjet një përshkrimi të tillë ndoshta nuk duhet të qëndrojë pranë dritareve të hapura, pothuajse në çdo vend, pothuajse në çdo kontinent.
Gjatë fundjavës, Pavel Antov, drejtuesi i lartpërmendur i mishit, një njeri që thuhet se kishte shprehur një mungesë të rrezikshme entuziazmi për luftën e Vladimir Putin kundër Ukrainës, u gjet i vdekur në një hotel në Indi, vetëm dy ditë pasi vdiq një nga shoqëruesit e tij të udhëtimit rus, në të njëjtin hotel. Antov u raportua se kishte rënë për vdekje nga dritarja e një hoteli. Milioneri i mishit dhe miku i tij gjithashtu i vdekur janë shtesat më të fundit në një listë makabre të njerëzve që i janë nënshtruar sindromës së vdekjes së papritur ruse, një fenomen që ka marrë jetën e një numri jashtëzakonisht të madh biznesmenësh, burokratësh, oligarkësh dhe gazetarësh. Katalogu nga këto vdekje – që përfshin mbrojtjet e supozuara, helmime të dyshuara, sulme të dyshimta në zemër dhe vetëvrasje të supozuara – është e jashtëzakonshme për shumëllojshmërinë e vdekjeve të panatyrshme që përfshihen brenda, si dhe për gjatësinë e saj të romanit rus.
Rreth dy duzina rusë të shquar kanë vdekur në vitin 2022 në mënyra misterioze, disa në mënyrë të tmerrshme. Trupat e drejtuesve të industrisë së gazit Leonid Shulman dhe Alexander Tyulakov u gjetën me shënime vetëvrasëse në fillim të vitit. Më pas, brenda një muaji, tre drejtues të tjerë rusë – Vasily Melnikov, Vladislav Avayev dhe Sergey Protosenya – u gjetën të vdekur, në dukje vrasje-vetëvrasje, me gratë dhe fëmijët e tyre. Në maj, autoritetet ruse gjetën trupin e pronarit të resortit të Soçit, Andrei Krukovsky, në fund të një shkëmbi; një javë më vonë, Aleksandr Subbotin, një menaxher i një kompanie ruse të gazit, vdiq në një shtëpi që i përkiste një shamani të Moskës, pasi dyshohet se u helmua me helm zhaba.
Lista vazhdon. Në korrik, drejtuesi i energjisë Yuri Voronov u gjet duke lundruar në pishinën e tij periferike të Shën Petersburgut me një plagë plumbi në kokë. Mendoni Gatsby nga Neva. Në gusht, kritiku i Putinit, i lindur në Letoni, Dan Rapoport, me sa duket ra nga dritarja e apartamentit të tij në Uashington, DC, një milje larg Shtëpisë së Bardhë – pikërisht përpara se Ravil Maganov, kryetari i një kompanie ruse nafte, të binte gjashtë kate nga një dritare. në Moskë. Më parë këtë muaj, drejtori i një kompanie IT Grigory Kochenov rrëzoi një ballkon. Dhjetë ditë më parë, në rivierën franceze, një manjat rus i pasurive të patundshme u rrëzua fatalisht nga një shkallë .
Të gjitha këto vdekje kanë ndodhur këtë vit.
Dikush mund të argumentojë se, duke pasur parasysh jetëgjatësinë jashtëzakonisht të ulët të Rusisë dhe shkallën e pakontrolluar të alkoolizmit, të paktën disa nga këto vdekje ishin natyrore ose aksidentale. Vetëm për shkak se jeni rus nuk do të thotë që nuk mund të bini aksidentalisht nga një dritare e katit të sipërm. Ndonjëherë, njerëzit vrasin veten dhe shkalla e vetëvrasjeve midis burrave rusë është një nga më të lartat e regjistruara në botë. Për Edward Luttwak, një historian dhe ekspert i strategjisë ushtarake, kjo është të paktën një pjesë e asaj që po ndodh: një shpërthim masiv dëshpërimi midis elitës së lidhur dhe të privilegjuar të Rusisë. “Imagjinoni se çfarë ndodh me një vend të globalizuar kur sanksionet fillojnë,” më tha ai. “Disa prej tyre do të bëjnë vetëvrasje.” Por përhapja e plotë e këtyre vdekjeve të parakohshme kërkon një vështrim më të afërt.
Në fund të fundit, kjo është ajo që bën Kremlini. Ka precedent për këtë fenomen. Në vitin 2020, agjentët rusë helmuan – por nuk arritën të vrisnin – kritikun e Putinit Alexei Navalny me një agjent nervor ; një dekadë më parë, ata patën sukses në një përpjekje të ngjashme ndaj dezertorit të shërbimeve ruse të sigurisë Alexander Litvinenko. Në vitin 2004, kur Viktor Jushçenko kandidoi kundër një kundërshtari të mbështetur nga Kremlini për presidencën e Ukrainës, ai u helmua me dioksinë dhe u la i shpërfytyruar. Tridhjetë vjet më parë, shërbimi sekret bullgar, siç thuhet me ndihmën e KGB-së sovjetike, vrau disidentin Georgi Markov duke e goditur me thikë në urën Waterloo në Londër me një majë ombrellë të veshur me ricin. Agjentët rusë shpesh “kthehen tek më ekzotiku”, më tha Luttwak. “Njerëzit që bëjnë atentate për qëllime komerciale i shikojnë [metodat e tyre] dhe qeshin.”
Vetëvrasjet janë më të vështira për t’u deshifruar. Për oligarkët që kanë dështuar të tregojnë besnikëri të mjaftueshme ndaj Putinit, vetëvrasja e nxitur nuk është një skenar i pabesueshëm. “Nuk është e pazakontë të thuhet: ‘Ne mund të vijmë tek ju ose ju mund të bëni gjënë burrërore dhe të bëni vetëvrasje, të hiqni veten nga tabela e shahut. Të paktën ju do të keni agjencinë e zhbërjes suaj‘”, më tha Michael Weiss, një gazetar dhe autor i një libri të ardhshëm mbi GRU, agjencia ruse e inteligjencës ushtarake. A ra vërtet Antov nga dritarja e tij në Indi? A u shty nga një agjent i Kremlinit? Apo mori një telefonatë që kërcënoi familjen e tij dhe e bëri të ndiente se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të kërcente? “Të gjitha këto gjëra janë të mundshme,” më tha Weiss.
Në vrasjen gotike të Kremlinit, imagjinata është çelësi.
Mbrojtja ka qenë një metodë e preferuar e largimit të kundërshtarëve politikë që në ditët e para të ndërtesave shumëkatëshe, por në epokën moderne, Rusia e ka monopolizuar praktikën. Ashtu si dalja kulmore e Toskës nga betejat e Castel Sant’Angelo, vdekja nga rënia nga një lartësi e madhe ka një aspekt performativ, madje edhe moral.
Në rusisht, ky biznes i atentatit njihet si mokroye delo, ose “punë e lagësht”. Ndonjëherë, qëllimi kryesor është t’u dërgojmë një mesazh të tjerëve: Ne do të të vrasim ty dhe familjen tënde nëse je i pabesë. Ndonjëherë, qëllimi është thjesht të hiqni një individ të mundimshëm.
Disa vjet pasi sinjalizuesi rus Alexander Perepilichny vdiq ndërsa vraponte jashtë Londrës në vitin 2012, të paktën një autopsi zbuloi mbetje kimike në stomakun e tij të lidhur me xhelsemin e bimës së rrallë dhe shumë toksike. “Këto janë të dhëna të provave që rusët duan t’i përdorin,” më tha Weiss.
Një kartë telefonike, nëse dëshironi. “Ata duan që ne të dimë se ishte vrasje, por ata nuk duan që ne të arrijmë përfundimisht se ishte vrasje.”
Robert Service: Kthehu në BRSS
Helmimi e ka atë paqartësi. Është fjalë për fjalë e fshehtë, e fshehur, ndonjëherë e vështirë për t’u zbuluar. Mbrojtja është pak më pak e paqartë. Po, mund të jetë një aksident. Por është shumë më e lehtë të arrihet në përfundimin se ishte vrasje – një atentat i hapur.
“Gjërat që imitojnë shkaqet natyrore të vdekjes si një atak në zemër ose një goditje në tru, rusët mund të jenë mjaft të mirë për ta bërë këtë,” tha Weiss. Vdekjet variojnë në shfaqjen e tyre, por të gjitha janë pjesë e së njëjtës skemë gjithëpërfshirëse: për të përjetësuar idenë se shteti rus është një oktapod vdekjeprurës, i plotfuqishëm, tentakulat e të cilit mund të kërkojnë dhe kapin çdo disident, kudo. Siç e kishte ekskluziviteti i Bond-it, bota nuk mjafton.
Lufta në Ukrainë nuk është universalisht e popullarizuar në mesin e elitës në pushtet të Rusisë. Që nga fillimi i konfliktit, sanksionet ndaj oligarkëve dhe biznesmenëve kanë kufizuar stilet e tyre të jetesës së shthurur dhe peripatetike. Kuptohet se disa janë të pakënaqur për këtë. Elitat ruse të nivelit të lartë ndihen sikur Putini “e ka kthyer në thelb orën mbrapsht”, tha Weiss, në ditët e këqija të izolimit të Luftës së Ftohtë.
Vargu i vdekjeve të këtij viti – kaq të pacipë në numrin dhe metodën e tyre sa të sugjerojnë mungesën e shqetësimit për mohimin e besueshëm, apo edhe të pabesueshëm – është me shumë mundësi mënyra e Putinit për të paralajmëruar elitat ruse se ai është ai oktapodi vdekjeprurës. Në fund të fundit, qëllimi i eliminimit të kritikëve nuk është domosdoshmërisht eliminimi i kritikave. Është për t’i kujtuar kritikëve – me sa më shumë dhunti të jetë e mundur – se cili mund të jetë çmimi i të shprehurit të asaj kritike./m.j
