Nga Ardian Vehbiu
Vera e vitit 1991 më gjeti në Napoli; sapo kisha mbaruar vitin e parë si lektor në katedrën e Gjuhës dhe të letërsisë shqipe në Institutin Oriental. Nuk njihja askënd kur kisha mbërritur në qytet, por më pat ndihmuar kolegu im i greqishtes, Jani, për të gjetur një shtëpi modeste në Pianura, lagje popullore jo dhe fare larg qendrës, ku – siç do të merrja vesh më pas – jetonin shumë studentë nga Greqia.
U miqësuam shumë me Janin; aq sa, kur erdhi koha që ky të largohej, në qershor, për pushimet verore, më tha nëse mund ta mbanim, për 2-3 muaj, kanarinën e tij; meqë për ne as që bëhej fjalë të ktheheshim në Shqipëri në atë kohë. Nuk kishim pasur ndonjëherë kanarinë, as zog tjetër; por me sa më shpjegoi Jani, e vetmja gjë që duhej të bënim, ishte t’i jepnim ujë dhe ushqim të freskët çdo ditë, dhe t’ia ndërronim herë pas here gazetën në dyshemenë e kafazit. Na e sollën më në fund kanarinën, që kish emër madhështor: PARASKEVAS. Nga Shqipëria, kisha njohur plot Parashqevi, por versionin mashkullor të emrit nuk e kisha dëgjuar deri atëherë – kështu që me atë rast mësova diçka edhe në onomastikë.
Brenda pak ditësh, Paraskevasi u bë pjesë e familjes, edhe pse nuk e prisja që të ishte aq i heshtur. Jani na kish siguruar se “herë pas here edhe këndon”, gjë që nuk ndodhi. Çfarë ndodhi, përkundrazi, ishte që, dikur nga fundi i korrikut, me të mbërthyer vapa, të shkretit zog filluan papritur t’i dridhen leqet e këmbëve – aq sa mezi rrinte në listelën e vet. Për të ngrënë, hante; për të pirë ujë, pinte; por këmbët dukej sikur do ta lëshonin. Çfarë të bënim? Kishim vetëm pak muaj në Napoli dhe nuk na shkonte mendja ta çonim zogun te veterineri; ende nuk kishte Google, ku të hulumtonim për simptomat. Por sakaq na u kall edhe ankthi se mos na linte Paraskevasi… Në atë kohë as telefoni nuk ishte aq i kollajshëm, dhe gjithsesi Janin nuk e kisha idenë si mund ta gjeja, në Greqi, dhe aq më pak do të guxoja t’i thoja tjetrit “Alo, hajde o vëlla se po të vdes zogu”. Pa folur për përgjegjësinë (“unë ta lashë në besë…”).
Nuk bëmë dot asgjë – por çdo mëngjes, me të hapur sytë, ia behnim në kuzhinë, për të parë si ishte gdhirë kanarina: herë mirë, herë çka; dridhja e këmbëve ndonjëherë i qetësohej, pastaj i kthehej sërish. E vështroja kurioz, duke u përpjekur të qëmtoj diçka përmes syve të tij si koka gjilpërash nga ato të këmishëve: të ndiente vallë dhimbje? Po frikë? Më dukej kaq delikat, dhe njëherazi i paepur, siç janë zogjtë. Dhe jo, nuk e futa gishtin kaba mes telave, nuk u përpoqa ta prek as ta lëmoj, si të ishte mi. Përveçse të shiheshim në sy rrallë e tek dhe rrufeshëm, nuk kishim ç’t’i thoshim shoku-shokut, veç lutjeve.
Paraskevasi nuk vdiq. Në fund të gushtit u kthye Jani nga Athina dhe erdhi ta marrë – ashtu edhe i raportova. Nuk e prishi shumë terezinë. E ka bërë edhe herë të tjera, tha; nuk e di se çfarë ka. Veterinerin as ai nuk e zuri në gojë; por ramë dakord se tani kanarina ishte në remision, kushedi të plotë. Zogu me gjithë kafaz u kthyen në shtëpi pak blloqe më tutje, dhe me sa mbaj mend, atje e lashë Paraskevasin edhe kur më erdhi mua koha të largohem nga Napoli dhe nga Italia. Nuk e dëgjova kurrë të këndonte, por edhe borxh nuk na e kishte; gjithsesi, sa herë që e shihja, më vinte keq për të, sepse më kujtoheshin dridhjet; dhe pastaj i bëja vetes pyetje ekzistenciale, që si ekzistenciale që ishin, nuk merrnin kurrë përgjigje.