Qindra miliona evropianë po votojnë për të zgjedhur 720 anëtarë të Parlamentit Evropian, me mbështetje në rritje për të djathtën ekstreme.
Rezultatet e para priten më vonë, ndërsa procesi konsiderohet si një “kërcënim” që mund të dobësojë shumicën pro-evropiane në Parlamentin Evropian.
Pas katër ditësh votimi, projeksionet e para për dhomën e re legjislative do të dalin pas orës 20:00 dhe përsëri pas orës 23:00, kur qendrat e votimit mbyllen në Itali.
Në vende të tilla si Holanda, votimi u zhvillua të enjten – dhe sondazhet tregojnë se partia PVV e Geert Wilders do të marrë shtatë vende – duke konfirmuar një lëvizje drejt partive të krahut të djathtë euroskeptik të parashikuar nga sondazhet e mëparshme.
Kjo lëvizje nuk ishte aq ekstreme sa disa prisnin, duke i mundësuar aleancës mes të Gjelbërve dhe Laburistëve, e cila parashikohet nga exit poll të marrë tetë vende holandeze në Parlamentin Evropian, të pretendojë fitoren.
Rezultati i Wilders është një arritje e madhe gjithsesi pasi kjo parti kishte vetëm 1 deputet në PE.
Me rreth 373 milionë votues nga 27 shtete anëtare të BE-së – që për herë të parë përfshin edhe votues 16 dhe 17-vjeçarë – është ushtrimi më i madh demokratik shumë-shtetëror në botë.
720 anëtarë të Parlamentit Evropian do të diskutojnë mbi legjislacionin e BE-së gjatë pesë viteve të ardhshme.
Zgjedhjet zhvillohen pas pesë viteve të trazuara të dominuara nga pandemia Covid-19 dhe pushtimi në shkallë të plotë të Ukrainës – për të mos përmendur një kosto në rritje të jetesës që dominoi shqetësimet e votuesve.
Sondazhet e opinionit sugjerojnë se e djathta ekstreme do të jetë e para në vendet kryesore, duke përfshirë Wilders në Holandë dhe Tubimin Kombëtar të Marine Le Pen në Francë.
Ata parashikojnë gjithashtu një dobësim të establishmentit pro-evropian, me votuesit që kthehen kundër presidentit liberal francez Emmanuel Macron dhe partisë gjermane të Gjelbër, e cila aktualisht është pjesë e qeverisë së koalicionit të Olaf Scholz.
Fushata nuk ka kaluar pa polemika. Eurodeputeti Maximilian Krah dha dorëheqjen nga roli i tij drejtues në Alternativën për Gjermaninë e ekstremit të djathtë pas një gafe në të cilën ai dukej se mbronte grupin paramilitar nazist SS.
Hungaria priti debatin e saj të parë televiziv në 18 vjet për nder të zgjedhjeve – dhe i porsaardhuri Péter Magyar po kërcënon kontrollin e pushtetit të kryeministrit gjithnjë e më autoritar Viktor Orbán.
Ndër detyrat e para të eurodeputetëve do të jetë miratimi i kandidatit për të udhëhequr Komisionin Evropian, me presidenten aktuale Ursula von der Leyen që shpreson të sigurojë një mandat të dytë.
Dinamika elektorale mund ta bëjë atë më sfiduese, pasi sondazhet paraprake sugjerojnë një dobësim të koalicionit që e mbështeti ngushtë në 2019 – kur ajo fitoi 383 vota, vetëm shtatë më shumë seç i nevojitej.
Asnjë parti e vetme nuk ka shumicën në Parlamentin Evropian dhe votat shpesh vendosen çështje për çështje duke gjetur një koalicion që komandon shumicën e kërkuar.
Dhoma ka qenë gjithmonë e dominuar nga dy grupet e saj të mëdha, Partia Popullore Evropiane e qendrës së djathtë dhe Socialistët e qendrës së majtë.
Të dy humbën shumicën e tyre të kombinuar në zgjedhjet e vitit 2019, që kur u është dashur të krijojnë aleanca jozyrtare me parti të tilla si të Gjelbërit dhe Liberalët – dhe sondazhet sugjerojnë se ata nuk kanë gjasa ta rifitojnë atë në 2024.
Eurodeputetët do të kenë gjithashtu mundësi të ndryshojnë ose kundërshtojnë propozimet e reja legjislative – duke lënë në ekuilibër fatin e Marrëveshjes së Gjelbër të BE-së, një grup ambicioz ligjesh për të ulur emetimet e karbonit.
Secilit vend i është caktuar një numër i caktuar deputetësh në përputhje me popullsinë, duke filluar nga 96 për Gjermaninë, në vetëm gjashtë për Qipro, Maltën dhe Luksemburgn.
Për herë të parë që nga fillimi i zgjedhjeve të drejtpërdrejta në 1979, numërimi nuk do të përfshijë Mbretërinë e Bashkuar – 73 eurodeputetët e së cilës u larguan pas ditës së Brexit në shkurt 2020.
