“Amerika e para!”
“Bota është një vend shumë i rrezikshëm!”
Kështu presidenti Donald Trump bëri një deklaratë të martën në të cilën ai shpjegoi se SHBA-të do të qëndronin pranë aleatit të saj, Arabisë Saudite, edhe pse princi i kurorës së mbretërisë dhe sundimtari de fakto, Mohammed bin Salman, mund të ketë pasur dorë në vrasjen e gazetarit Jamal Khashoggi në Stamboll.
Deklarata u ballafaqua me reagime të ndryshme gjithandej, por, siç shkruan Business Insider, zbulon një të vërtetë të errët të politikës së jashtme të SHBA-së: Ajo ka nevojë për Arabinë Saudite dhe gjithmonë ka “një sy qorr”.
Më 9 gusht, për shembull, Arabia Saudite hodhi një bombë të prodhuar në SHBA në një autobus shkollor në Jemen dhe vrau 40 fëmijë, ndërsa SHBA dhe Evropa vazhduan me shitjen e armëve në mbretëri. “Mund të jetë që Princi i Kurorës kishte njohuri për këtë ngjarje tragjike – ndoshta ai e bëri dhe ndoshta nuk e bëri!”, citohet të ketë thënë Trump.
“Në këtë drejtim, ne kurrë nuk mund të dimë të gjitha faktet rreth vrasjes së z. Jamal Khashoggi”, ka vazhduar presidenti amerikan.
Të dyja këto deklarata janë përgjigje të cilat tregojnë se mbretërit sauditë, dhe jo agjentë mashtrues në rrethin e tyre të brendshëm, përtej kontrollit të tyre, urdhëruan vrasjen e një gazetari që jetonte në SHBA. Në këtë drejtim, siç shkruan në një analizë Business Insider, të dyja deklaratat ka të ngjarë të jenë të vërteta.
Kjo pasi që, siç thuhet tutje, asnjë inspektor amerikan kurrë nuk hyri në Konsullatën Saudite në Stamboll ku ndodhi vrasja e 2 tetorit. Madje vetëm dy javë më parë, ndonjë inspektor i jashtëm ishte futur në atë konsullatë.
Në fakt, pothuajse të gjitha ato që publiku i di për vrasjen e Khashoggit janë zbuluar nga mediat turke nga burimet anonime të inteligjencës turke.
Megjithatë, shkruan BI, Turqia nën presidentin Rexhep Tajip Erdogan ka “pastruar” shërbimet e saj të shtypit, ushtrisë dhe spiunëve deri në atë pikë ku askush nuk është i pavarur.
“Anëtarët e institucioneve politike turke po kërkojnë ta përdorin këtë krizë për të mirën e Turqisë”, ka thënë për Business Insider, Sanam Vakil, një studiues i lartë i konsultimeve në Programin e Afrikës Veriore për Lindjen e Mesme.
“Rrjedhjet e informatave” nga inteligjenca turke mund të lexohen si një përpjekje për të detyruar rikalibrimin e lidhjeve SHBA-Arabia Saudite, tha Vakil.
Për më shumë se një muaj, një rrjedhje e vazhdueshme e lajmeve ka dhënë detaje gjithnjë e më të zymta për vrasjen, duke e mbajtur ngjarjen në toplajme dhe duke mbajtur presion mbi udhëheqësit çdo ditë.
Erdogan e përshkroi vdekjen e Khashoggi si një vrasje të urdhëruar nga “nivelet më të larta” të udhëheqjes saudite, por ai nuk bëri asnjë akuzë formale për vrasjen edhe pse ndodhi në vendin e tij. Ministri i Jashtëm saudit Adel al-Jubeir tha për akuzat jozyrtare të Turqisë: “Ato janë rrjedhje që nuk janë shpallur zyrtarisht dhe kam vërejtur se ato bazohen në një vlerësim, jo në prova bindëse”. Gjithashtu, asnjë udhëheqës evropian nuk ka fajësuar princin e kurorës Mohammed.
“Unë nuk mendoj se Uashingtoni apo Parisi ose Londra po kërkojnë domosdoshmërisht që të sanksionojnë MBS personalisht, por më tepër dëshirojnë më shumë përgjegjësi nga mbretëria”, tha Vakil, duke iu referuar princit të kurorës me inicialet e tij.
Por, për presidentin amerikan, Donald Trump, cila është alternativa?
Çfarë paraqet “Amerika e para” në lidhje me politikën saudite? Në thelb, bëhet fjalë për mbajtjen e një regjimi miqësor amerikan në Riad.SHBA nuk ka alternativë ndaj princit të kurorës, thotë Tony Badran, një hulumtues në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive, për Business Insider.
Nëse Trump i bën thirrje princit të kurorës Mohammed që të japë dorëheqjen, në thelb ndryshimi i regjimit në Arabinë Saudite, mund të përfundojë në mënyrë të tmerrshme për SHBA.
“Potenciali për destabilizim gjendet aty”, vlerëson Badran. “… nuk mund ta imagjinoni se si do të shkonin dinamikat”.
Për vite me radhë, Al Qaeda ka argumentuar se “regjimi saudit qëndron vetëm si një mjet i amerikanëve dhe se nëse e destabilizoni marrëdhënien, atëherë regjimi saudit bie dhe [Al Kaeda] do të trashëgojë vendin”, thotë Badran.Ndërkohë 1.6 miliardë myslimanëve të botës u kërkohet nga besimi i tyre për të vizituar qytetin saudit të Mekës gjatë jetës së tyre.
Kështu, nëse Arabia Saudite, kujdestari i qyteteve të shenjta të Mekës dhe Medinës, futet nën pushtetin e një regjimi të hapur anti-SHBA, mund të shkaktojë dëme të pallogaritshme në SHBA, dhe jo vetëm.
Megjithatë, po sipas BI, arsyet që Trump sjell për mbështetjen e tij të vazhdueshme të Arabisë Saudite nuk bëjnë një argument të fortë. Ai liston krijimin e vendeve të punës nga Arabia Saudite në terma të ekzagjeruar.
Trump thotë gjithashtu se Rusia dhe Kina do të hynin në marrëdhënie të shitjes së armëve nëse SHBA-të tërhiqen, por Rusia dhe Kina nuk bëjnë raketa apo bomba Patriot që përshtaten në avionët luftarakë F-15 të bërë nga SHBA-të.
Gjithashtu, shkruan tutje BI, ideja që Arabia Saudite dëshiron të ofrojë ndihmë humanitare për të njëjtët njerëz që bllokohen në Jemen mes një nga shpërthimeve më të këqija të kolerës dhe urisë në historinë moderne, është e dyshimtë.Pjesa më e madhe e shtypit amerikan ka shprehur zemërimin mbi trajtimin e vdekjes së Khashoggit nga Trump, duke pasur parasysh rolin e tij si një gazetar opinionesh për Washington Post.
Por Khashoggi, i cili vdiq në moshën 59 vjeçare, kaloi 57 vjet në Arabinë Saudite, duke kaluar pjesën më të madhe në atë kohë duke punuar si një operativ për mbretërinë në ditët e saj të para-reformës.Ai ka punuar ngushtë me Osama bin Laden në vitin 1990 para ndërprerjeve të lidhjes pas 11 shtatorit 2001. Pas kësaj ai ka punuar nga afër me inteligjencën Arabinë si një operativ.
Në The Post, ai mbrojti ndryshimet në qeverinë e Arabisë sapo Princi i Kurorës, Mohammed mori pushtetin dhe filloi në përpjekjet e tij për të riparuar ekonominë saudite dhe futur disa reforma sociale.
Në opinionin e fundit për The Post, Khashoggi tha se bota arabe kishte më shumë nevojë për një shtyp të lirë.“Një narrativë e drejtuar nga shteti dominon psikikën publike, dhe ndërkohë që shumë nuk e besojnë, një pjesë e madhe e popullatës bie viktimë e kësaj narrative të rreme”, shkroi Khashoggi. “Mjerisht, kjo situatë nuk ka gjasa të ndryshojë”.
Dhe ironikisht, përfundon Business Insider, vdekja e Khashoggi shndërroi shumë nga mediat amerikane në një “hapësirë” për shërbimet e inteligjencës së huaja dhe narracione shtetërore që synonin dëmtimin e aleancës SHBA-Saudi, e cila mund të mos jetë në interesin më të mirë të publikut amerikan, përgatiti ”Telegrafi”. (b.an)
