Mero Baze
Viti që po mbyllet do të hyjë në histori si viti në të cilin politika shqiptare ka pasur përballjen më të ashpër të saj me drejtësinë. Në krye të kësaj beteje ka qëndruar Prokuroria Speciale Antikorrupsion (SPAK), e cila ka meritën historike që i ka dhënë fund pandëshkueshmërisë dhe ka krijuar një besim të shtuar në opinionin publik.
Për këto dy arritje, SPAK ka meritën historike dhe ky është padyshim viti i tij.
Pandëshkueshmëria ishte gangrena më e madhe e Shqipërisë në këto 33 vite demokraci. E shoqëruar me arrogancën e politikës, ajo kishte krijuar kultin e politikës si një biznes të të paprekshmëve në Shqipëri.
Kjo betejë ka rritur besimin publik ndaj SPAK-ut dhe ka krijuar një klimë optimiste, si për sa i përket luftës kundër korrupsionit, ashtu edhe për përballjen me bandat agresive të trafikut të drogës dhe grupet kriminale në Shqipëri. Zbërthimi i aplikacioneve si SKY dhe EncroChat zbuloi në sytë e të gjithë shqiptarëve grupe kriminale agresive, njëkohësisht banale dhe të neveritshme për nga niveli i veprimtarive të tyre kriminale. Lidhjet e tyre të shpeshta me njerëz të politikës dhe medias tregojnë se ata më shumë përfitime kanë marrë nga bashkëpunimi me politikën dhe median sesa kanë vuajtur presion nga to.
Vendosmëria e SPAK-ut në betejën me ta, përfshirë dhe përpjekjet ligjore për njohjen e përgjimeve nga këto aplikacione si prova, i ka dhënë një dimension të ri distancës së shoqërisë nga krimi dhe ka krijuar kushtet për një pastrim më të madh të politikës nga krimi.
Sa i përket ndëshkimit të politikanëve, SPAK ka provuar se më në fund ka një mekanizëm që mund të çojë para drejtësisë çdo politikan përmes kontrollit të pasurisë. Kjo është një metodë efikase, por ka një problem: kur fokusi i përndjekjes së një politikani ulet tek kontrolli i pasurisë dhe jo tek përgjegjësitë publike të tij, atëherë kemi një standard që e bën drejtësinë paksa selektive.
Deri tani, raste si ato të Arben Ahmetajt, Sali Berishës, Ilir Metës, Ilir Beqajt, apo akuzat ndaj Veliajt lidhen kryesisht me pasurinë apo transaksione të dyshimta, ndërkohë që të gjithë këta personazhe janë hetuar për afera publike. Do të ishte shumë dinjitoze që, kur ngrihet një akuzë për një politikan të lartë, i cili është i zgjedhur nga populli shqiptar, të kihet parasysh përgjegjësia e tij para publikut për detyrën që ka pasur.
Unë nuk jam kundër që Sali Berisha të hetohet për çështjen e Klubit Partizani, por shpërdorimi më i madh i detyrës së tij është 21 Janari dhe vrasja e katër qytetarëve. E njëjta gjë vlen për Ilir Metën, përgjegjësia kryesore e të cilit lidhet me detyrat që ka ushtruar.
Arben Ahmetaj u vu nën akuzë për inceneratorët, por hetimi përfundoi me një çështje periferike rreth një vile. Po ashtu, për Ilir Beqajn, akuza për një koncesion në shëndetësi përfundoi pas katër vitesh me një arrestim për një faturë në një restorant në Tiranë.
Nuk jam kundër dënimit të politikanëve për pasurinë, por në këtë mënyrë është selektive.
Do të ishte më e ndershme të miratojmë një ligj për vettingun e pasurisë së politikanëve dhe të kalonin të gjithë në atë sitë, që të mos kishim drejtësi selektive. Pushtetarët duhet të hetohen dhe ndëshkohen për përgjegjësitë publike në punën e tyre. Deri tani, shumica e proceseve po përfundojnë si procese vettingu.
Edhe procesi i vettingut te gjyqtarëve apo prokurorëve, në 90% të rasteve, ka larguar gjyqtarë e prokurorë për shkak të mosjustifikimit të 5 mijë apo 50 mijë eurove, pra vetëm për pasurinë. Ndërkohë, vettingu kishte tre kolona, ku më e rëndësishmja ishte dhe duhet të jetë performanca profesionale.
Prandaj, duhet ta largojmë nga puna një gjyqtar apo prokuror në radhë të parë nëse ai nuk është i aftë dhe shkel ligjin në ushtrimin e detyrës, dhe në fund, nëse ka abuzuar financiarisht me të ardhurat. Vettingu përfundoi tërësisht si vetting pasurie. Dhe siç po shkon, dënimi i politikanëve po ndjek të njëjtën rrugë: një vetting pasurie për politikanët.
Nuk është gabim, por si vetting duhet bërë për të gjithë, me një ligj të veçantë, dhe SPAK të ketë duart e lira për të hetuar përgjegjësitë publike të tyre.
Në këtë aspekt, duhet të vendoset një standard i hetimit dhe gjykimit të politikanëve, ku detyrimi për paraqitje deri në shqiptimin e dënimit të bëhet normë, siç ndodh në shumë raste, p.sh., me Salianjin, Mediun apo Tahirin. Arrestimet paraprake për dyshime korrupsioni natyrisht që kënaqin turmat, por nuk e ndihmojnë drejtësinë. Përkundrazi, e fusin atë nën presione politike dhe e politizojnë.
SPAK dhe Gjykata e Posaçme janë më të qeta në punën e tyre kur hetojnë dhe gjykojnë politikanë me detyrim paraqitjeje sesa me politikanë në qeli, të cilët e kthejnë procesin në një betejë politike kundër drejtësisë.
Përtej kësaj, Shqipëria ka arritur me SPAK të thyejë mitin e pandëshkueshmërisë politike dhe të rrisë besimin e shqiptarëve tek drejtësia.
Tani që kjo betejë është fituar, Shqipëria ka nevojë të konsolidojë standardin e drejtësisë së re, që të jetë precedent për çdo politikan të hetuar dhe gjykuar në të ardhmen. Fjala vjen, të krijohet standardi i hetimit dhe ndëshkimit të një politikani që vret demonstrues, dhe ai të shërbejë si pikë referimi për çdo dënim të tillë në të ardhmen.
Po ashtu, të ketë një referencë për ndëshkimin e politikanëve që shkelin besimin publik për korrupsion, dhe të jetë një model për çdo politikan në të ardhmen. Të ketë një standard për dënimin e atyre që vjedhin votat dhe në fund edhe të atyre që hapin rrugë pa leje për fshatarët në pyll.
Ky standard, përveç ndëshkueshmërisë, do t’i sjellë Shqipërisë dhe drejtësi. Kështu, beteja e drejtësisë së re nuk do të jetë vetëm një fushatë ndëshkimore, por mbi të gjitha një rrugë afatgjatë për të vendosur standardet e drejtësisë së re në këtë vend. Fal edhe SPAK!
