Nga Thoma Gëllçi
Transferimi paqësor i pushtetit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës është një nga shtyllat themelore të demokracisë amerikane dhe një nga traditat më të qëndrueshme kushtetuese të vendit. Ky proces simbolizon përkushtimin ndaj sundimit të ligjit, respektimin e vullnetit të popullit dhe vazhdimësinë e qeverisjes, pavarësisht dallimeve politike apo sfidave të momentit.
Ceremonitë e inaugurimit janë më shumë se thjesht kalim simbolik; ato janë shprehje e unitetit kombëtar dhe e tranzicionit paqësor të pushtetit. Sot, gjatë ceremonisë së inaugurimit në Uashington, dy presidentët, Joe Biden dhe Donald Trump, ndanë simbolikisht një moment të rëndësishëm gjatë udhëtimit të tyre në të njëjtën limuzinë drejt Capitol Hill.
Në ceremoni, ishin të pranishëm edhe ish-presidentë si Barack Obama, Bill Clinton dhe George W. Bush, të cilët përfaqësojnë vazhdimesine e qeverisjes në një vend demokratik. Gjithashtu, Hillary Clinton, e cila u përball me Trump në zgjedhjet e vitit 2016, ishte një tjetër simbol i pjekurisë politike, duke treguar se rivalitetet zgjedhore nuk duhet të shndërrohen në ndarje të përhershme.
Historikisht, ky akt ka qenë një gur themeli i sistemit demokratik amerikan. Që nga inaugurimi i parë i George Washington-it më 1789, transferimi i pushtetit midis presidentëve ka përfaqësuar një tranzicion paqësor që vendos interesat e shtetit mbi rivalitetet personale ose politike. Adams përshkroi ceremoninë e inaugurimit në Filadelfia në një letër për gruan e tij. Ai shkroi: “Një skenë solemne ishte vërtet dhe u bë më prekëse për mua nga prania e Gjeneralit [Washington], fytyra e të cilit ishte aq e qetë dhe e pastër sa vetë dita.”
Washington u largua nga detyra i lumtur duke e ditur se trashëgimia e tij ishte vendosur mirë dhe mezi priste të kthehej në plantacionin e tij në Virxhinia. Në moshën 65 vjeçare, ai ndiente se ishte koha për të dalë në pension.
Një nga rastet më të hershme dhe të rëndësishme të një transferimi të pushtetit të diskutueshëm ndodhi në vitin 1801, kur presidenti federalist John Adams ia dorëzoi presidencën republikanit-demokrat Thomas Jefferson. Edhe pse përplasjet ideologjike mes tyre ishin të thella, ky kalim pushteti u bë në mënyrë paqësore, duke vendosur një precedent për demokracinë amerikane. Por megjithatë , Adams refuzoi të merrte pjesë në inaugurimin e pasardhësit të tij, duke u larguar nga qyteti në orën 5 të mëngjesit, i bindur se Jefferson e kishte privuar nga lavdia si “babai i Revolucionit.”
Pas rizgjedhjes së tij, Jefferson njoftoi se nuk do të kërkonte një mandat të tretë, duke ndjekur precedentën e vendosur nga Washington. Gjatë muajve të fundit në detyrë, ai refuzoi të merrte vendime që do të ndikojnë pasardhësin e tij. Jefferson e priti me kënaqësi daljen në pension dhe iu përkushtua librave dhe fermës së tij. Ai u largua nga presidenca duke thënë se “kurrë një i burgosur i liruar nga zinxhirët nuk ndiente aq shumë lehtësim sa unë në heqjen e prangave të pushtetit.” Jefferson ndoqi inaugurimin e James Madison, duke qëndruar në hije për t’i lënë skenën pasardhësit të tij.
Parimi i tranzicionit paqësor të pushtetit është ruajtur me kujdes dhe është sanksionuar në Kushtetutën amerikane, është ruajtur për më shumë se dy shekuj, pavarësisht nga kriza të mëdha si Lufta Civile, Depresioni i Madh apo Lufta e Ftohtë. Kushtetuta amerikane dhe amendamenti i saj i 20-të e përcaktojnë qartë afatin e përfundimit të mandatit të presidentit dhe fillimin e mandatit të pasardhësit, duke garantuar që qeverisja të mos ndërpritet.
Në kohët moderne, një moment kritik i transferimit të pushtetit ndodhi më 20 janar 2021, kur presidenti në largim Donald Trump refuzoi të merrte pjesë në ceremoninë e inaugurimit të pasardhësit të tij, Joe Biden. Kjo ishte hera e parë që një president në largim nuk mori pjesë në ceremoninë e inaugurimit që nga viti 1869, kur Andrew Johnson refuzoi të marrë pjesë në inaugurimin e Ulysses S. Grant. Refuzimi i Trump për të pranuar rezultatin e zgjedhjeve dhe për të marrë pjesë në ceremoninë tradicionale u bë një pikë kthese historike dhe politike, duke sfiduar normat e zakonshme të tranzicionit demokratik.
Ngjarjet e 6 janarit 2021, kur mbështetësit e Trump sulmuan ndërtesën e Kapitolit në një përpjekje për të ndaluar certifikimin e rezultateve zgjedhore, ishin një tjetër goditje e rëndë për procesin demokratik. Ky sulm përbënte një nga sfidat më serioze ndaj traditës së transferimit të pushtetit në mënyrë paqësore dhe ndaj sundimit të ligjit në SHBA. Megjithatë, pavarësisht nga dhuna dhe kaosi, Kongresi përfundimisht certifikoi fitoren e Biden, duke riafirmuar fuqinë e institucioneve demokratike për t’i bërë ballë krizave.
Ceremonia e inaugurimit më 20 janar 2021 u zhvillua në një atmosferë të pazakontë, nën masa të rrepta sigurie dhe në mungesë të presidentit në largim. Gjithsesi, ceremonia rifokusohej tek uniteti dhe tradita. Ish-presidentët Barack Obama, George W. Bush dhe Bill Clinton morën pjesë, duke treguar një përkushtim ndaj respektimit të institucioneve dhe normave demokratike. Prania e tyre, së bashku me mesazhet e paqes dhe bashkimit nga presidenti i ri, Joe Biden, përforcoi rëndësinë e kalimit të pushtetit si një simbol i qëndrueshmërisë politike dhe juridike të SHBA-së.
Ngjarjet e 6 janarit dhe tensionet që pasuan ishin një kujtesë e fortë se demokracia amerikane, ndonëse e konsoliduar, nuk është e paprekshme ndaj sfidave. Ato gjithashtu treguan se transferimi i pushtetit nuk është vetëm një akt formal, por një test i përhershëm për institucionet demokratike dhe përkushtimin e qytetarëve dhe liderëve ndaj sundimit të ligjit.
Sot, ceremonia e inaugurimit ishte një simbol i qëndrueshmërisë demokratike, edhe në kohë trazirash. Tradita e transferimit të pushtetit është një dëshmi se institucionet amerikane janë më të forta se individët dhe se demokracia mund të përballet me sfida të mëdha, duke ruajtur bazat e saj kushtetuese. Ky angazhim për një tranzicion paqësor është një shembull frymëzues për botën dhe një kujtesë se respektimi i ligjit dhe i procesit demokratik janë thelbësorë për stabilitetin e çdo kombi.
