Balona me flamujt e vendeve të Bashkimit Europian që valëviten në mes të kryeqytetit. Është kjo një ide, që jo vetëm sjell një mesazh plot kuptim, por që ka dekoruar plot ngjyra një pjesë të rrugës së Bogdanëve në Tiranë e ku çdo kalimtar e ka të pamundur të mos reagojë teksa ecën në të.
Një nismë e ideuar dhe realizuar nga sipërmarrësi Dritan Gremi, kjo rrugë duket se ka tashmë të gjitha gjasat të kthehet në një nga vendet më të instagramuara në kryeqytet e pse jo, në një trend për t’u vizituar.
Por cili ka qenë qëllimi i sipërmarrësit dhe çfarë e ka nxitur atë në realizimin e këtij instalacioni?
Intervista
Zoti Gremi, ju e keni cilësuar “Rruga e Balonave”. Si lindi ky instalacion dhe cili ka qenë qëllimi i tij?
Kjo ide lindi nga dëshira dhe u realizua nga dashuria për vendin tim. Është quajtur Rruga e Balonave por mund të quhej fare mirë edhe Rruga e Europës.
A mund ta shpjegojmë pak më qartë?
Unë jetoj në këtë rrugë prej gati 6 vitesh. Aty banoj, aty kam vendosur bizneset e mia prej vitit 2017. Çdo ditë kur dal në mëngjes syri im kërkon të shohë diçka të bukur, frymëzuese, pozitive. Dhe mendova se balonat do të ishin të tilla. Më pëlqen që të bukurës t’i jap kuptim. Dhe kuptimi më i mirë i tyre do të ishin pikërisht flamujt e Bashkimit Europian, veçanërisht në kushtet ku jemi sot dhe në këndvështrimin tim.
Mes tyre gjendet edhe flamuri i Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë së Veriut, Malit të Zi, Ukrainës, Turqisë e Serbisë si vende që synojnë të jenë pjesë e këtij unioni. Gjithashtu edhe flamuri amerikan dhe ai i Britanisë së Madhe, si aleatë e partnerë të rëndësishëm për të gjithë BE-në. Modestisht, por me shumë dashuri për vendin tim, doja që përmes këtyre balonave të përcillja ato mesazhe për të cilat të gjithë kemi nevojë.
Pas luftës në Ukrainë, bota është sot në një nga përballjet më të hapura mes sistemeve demokratike dhe atyre totalitare. Bashkimi Europian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës në njërën anë ndërsa në tjetrën, Rusia, Kina, Irani, India, Korea e Veriut gjithashtu. Diktatura dhe demokracia janë në përballje e mes tyre ka ende vende, që nuk e kanë gjetur rrugën.
Më lejoni të kujtoj fjalimin e shefit të diplomacisë Europiane Borrell, që vetëm pak ditë më parë ngrinte të njëjtin shqetësim, teksa fliste për Turqinë, për Brazilin, Meksikën apo vende të tjera.
Pa dashur të hyj në gjeopolitika, sepse qëllimi nuk ishte ky, fatmirësisht Shqipëria e ka bërë zgjedhjen e saj. Ne i përkasim Bashkimit Europian, edhe pse ende jo zyrtarisht, por në këtë përballje e kemi bërë zgjedhjen pa më të voglin hezitim.
Tashmë ne duhet të shikojmë përtej të majtës dhe të djathtës, përtej ngjyrave dhe partive politike. Sot, sfida e vërtetë e globit është zgjedhja që çdo vend duhet të bëjë në përballjen mes vlerave euro-atlantike dhe sistemeve totalitare.
Pra në një farë mënyre me këtë projekt, ju simbolikisht po konfirmoni se ne jemi pjesë e BE-së…
Të mos harrojmë kemi jetuar për gati 50 vite në një sistem totalitar, por edhe atëherë kemi ndjekur perëndimin. Me letërsi të ndaluar, me kanale televizive të ndjekura fshehurazi e me gjuhë të huaja të mësuara në mënyrë autodidakte. Ne e duam perëndimin dhe këtë e kemi dëshmuar shumë herë përgjatë historisë. Këtë po e dëshmojmë edhe këtë herë. Ne jemi në Europë, jo thjesht gjeografikisht, por sepse kemi zgjedhur të jemi pjesë e saj. Sjell në vëmendje faktin që shumë shqiptarë, ashtu si dhe unë vetë në fillim të viteve ’90 emigruam drejt perëndimit. U formuam, u frymëzuam, u ushqyem nga jeta atje dhe në mënyrë krejtësisht organike prirjet tona shkojnë drejt perëndimit. Pa këtë frymë perëndimore, pa këtë ndikim, nuk do ishim këta që jemi sot.
Të njëjtin qëllim kanë edhe thëniet që keni projektuar në rrugë…
Po sigurisht. Projektimi mbi rrugë i thënieve të emrave të njohur të dipolomacisë europiane, ka shkuar me idenë e balonave. Janë konceptuar së bashku për të forcuar pikërisht mesazhin për të cilin ju fola më sipër. Për të theksuar bashkimin, paqen, bashkëjetesën e popujve, në një kohë kur duket se kjo po bëhet e vështirë. Mendoj se lufta në Ukrainë, nuk ka ndryshuar vetëm kurset gjeopolitike të globit dhe as vetëm situatën ekonomike, por gjithashtu duhet të na vendosë të gjithëve në një reflektim, se si ta bëjmë më të mirë jetën tonë dhe të fëmijëve tanë.
Si është bërë përzgjedhja e sloganeve?
Janë vendosur 3 slogane, që kanë patur si qëllim përçimin e mesazheve të demokracisë, paqes dhe vlerave të Bashkimit Europian. Një prej tyre është i John Bruton, ish-Kryeministër i Irlandës.
“Bashkimi Europian është shpikja më e suksesshme për avancimin e paqes”, shprehet ai. Dhe historia i ka dhënë të drejtë. Le të mos harrojmë janë afërisht 80 vite që nga koha e Luftës së Dytë Botërore, që Europa jeton në paqe. Dhe kjo nuk ka ndodhur vetiu, rastësisht. Ka ndodhur sepse projekti i BE-së i frymëzuar nga baballarët e demokracisë dhe politikës së jashtme ka funksionuar. Mjafton ky argument për të kuptuar që BE është sukses.
Ndërkohë, politikani italian Sandro Pertini shumë bukur është shprehur kur thotë që, është më mirë më e keqja e çdo demokracie se sa më e mira e çdo diktature.
Sa i takon Shqipërisë kemi zgjedhur një shprehje të Giorgio Napoletano, që thotë: Është e qartë për të gjithë, se vendi i Shqipërisë është në Europë, për historinë, kulturën dhe vlerat.
Mes sloganeve është edhe një thënie që mban nënshkrimin tuaj. Nëse arrin të ndryshosh një rrugë, ti mund të ndryshosh një lagje, një qytet dhe vendin tënd. Vërtet besoni tek ky parim?
Sigurisht që besoj. Në një mënyrë kjo është historia e jetës sime. Është sfida për të superuar vetveten dhe kultin e çdo pengese apo mendësie të realitetit me të cilin përballemi.
Çfarë keni ndryshuar ju?
Kur Gremi Clinic u vendos këtu, gjetëm një rrugë të errët, e mbushur me pika të basteve sportive dhe me pak lëvizje njerëzish. Krijonte idenë e një vendi të harruar.
Sot jemi me klinikën, laboratorin, barin, restorantin, hotelet, qendrën wellness dhe një bakery. Kjo është një rrugë që popullohet çdo ditë nga dhjetra të huaj, italianë, gjermanë, franceze, belgë dhe amerikanë që na zgjedhin për shërbimet tona të turizmit dentar. Kjo rrugë ndryshoi. Ndryshoi nga puna, dëshira, pasioni dhe sigurisht nga dashuria për vendin.
Gjatë rrugëtimit u përballa me problematika, me dilema, me pasiguri. Me të rinj që përpara çdo oferte dhe mundësie në vend, ëndërronin largimin prej tij.
Këtu kuptova që sfida e vërtetë ishte të bindja të tjerët të mos iknin dhe të besonin, se ky vend mund të bëhej. E më shumë se fjalët, shembulli do ishte vetë puna, suksesi. Fillimisht më duhej të krijoja një strukturë të qëndrueshme, me një staf të mirëpaguar e të vlerësuar. Me rritjen e biznesit u rritën edhe pagat dhe stimulimi ndaj punonjësve. Me një ofertë të tillë ata nuk do të duhej ta mendonin emigrimin. Dhe në fakt kështu ndodh realisht tek e gjithë struktura Gremi, ku janë më shumë se 120 të punësuar, jo vetëm shqiptarë por edhe të huaj, në Shqipëri e jashtë saj.
Mendoni nëse në Shqipëri do kishte edhe 10, 20 apo 30 struktura të tilla? Thënë ndryshe, më shumë investim, më shumë të ardhura për vendin, më shumë njerëz të punësuar.
Nëse kthej kokën pas, kujtoj se gjithçka nisi me vetëm 4 mijë euro. U rrit me këmbëngulje, me sakrificë e natyrisht edhe me bashkëpunëtorë të mirë.
Jam përballur me mendësitë e shumë prej njerëzve që më rrethonin, se lekët nuk fitohen në punë të ndershme, se duhet të kesh mbështetje politike apo të jesh pjesë e klaneve me lidhje me ndikime të caktuara, për të fituar para.
Tek gjithçka tregova të kundërtën. Ky biznes lindi si një start- up dhe rrodhi ashtu siç rrjedhin gjithë veprimtaritë e suksesshme në Europë apo SHBA, aty ku ne duam të shkojmë dhe aty ku unë jam inspiruar.
Gjithçka që shihet në këtë rrugë dhe që mban emrin Gremi, vjen nga një punë e ndershme. Çdo lek i fituar është i pastër, i deklaruar dhe fryt i punës. Nëse unë e arrita, mund ta arrijë kushdo. Pa klane, pa mbështetje politike, pa pikënisje të errëta, pa para ta pista.
Mendoni se kjo rrugë e juaja mund të jetë frymëzuese për të tjerë që duan të kthehen apo të rinj që ndodhen në Shqipëri?
Besoj se ky është një model që sfidon, përmes të cilit do doja t’u tregoja të gjithëve se në këtë vend vlen të punosh dhe të jetosh. Aktualisht emigrimi, veçanërisht i të rinjve është një emergjencë kombëtare. Këtu është përgjegjës jo vetëm shteti e politika, por gjithë shoqëria, përfshirë edhe median, sistemin e drejtësisë, sistemin arsimor (shtetëror apo privat) si dhe vetë qytetarët. Sfida më e madhe për të gjithë sot, nuk është thjesht krijimi i kushteve dhe mekanizmave që njerëzit të mos lënë vendin, por rikthimi i atyre që janë larguar.
Nëse kthejmë besimin do të rikthejmë edhe emigrantët e ikur. Mendoj se pa ndihmën dhe investimin e drejtpërdrejtë të tyre, ky vend do ta ketë të vështirë. Është koha që emigrantët t’i kthejnë sytë nga Shqipëria.
A keni menduar se ky instalacion mund të kthehet në një atraksion për qytetarët apo edhe turistët e huaj në vend?
Nëse do të ndodhte, do më pëlqente. Sepse mesazhi që duam të sjellim përmes tyre është universal, na përket të gjithëve.
