Shqiptarët e krishterë ortodoksë në provincën e Maqedonisë, në mungesë të institucioneve kulturore dhe fetare kombëtare, ashtu si edhe shqiptarët e besimit mysliman, përgjithësisht, i ishin nënshtruar procesit të asimilimit në kombe të tjera, të cilat i kishin institucionet e tyre shtetërore, fetare e kulturore
Një zonë e konfliktit të ashpër fetar, që zhvillohej ndërmjet Ekzarkartit bullgar dhe Patrikanës greke të Stambollit, ishte provinca e njohur që nga lashtësia me emrin “Maqedoni”.
Kjo krahinë historike, që vazhdonte të ishte në kuadër të Perandorisë Osmane, përfshinte kryesisht Vilajetin e Kosovës, të Manastirit dhe atë të Selanikut, shkruan Memli Krasniqi te Koha Ditore. Këto vendbanime banoheshin me popullsi të përzier: vllahe, shqiptare dhe sllave, të cilat në anën tjetër u ishin nënshtruar propagandave të ashpra kulturore dhe shpirtërore serbe, bullgare dhe greke.
Gjysma e dytë e shekullit XIX, në njërën anë do të karakterizohej me lëvizjen e fuqishme kombëtare të popujve ballkanikë, kurse në anën tjetër me konflikte të ashpra në mes tyre lidhur me zonat e kontestuara të tri vilajeteve evropiane të Perandorisë Osmane. (b.an)











