Nga Bajram Peçi
Si dëshmitar i kohës kur kryhej privatizimi i pronës “së të gjithëve”, klimës kaotike që e shoqëroi, pashë sulmet ndaj saj, në traditën e jeniçerëve, kur plaçka ishte qëllimi i ushtrisë pushtuese turke. Të dalldisur nga aroma e lirisë, pa përjashtuar dhe gazetarinë, pak ishin ata që dinin se demokracia është sundimi ligjit. Më pak nga të gjithë këtë e dinte Sali Berisha, i cili i dha lëvizjes demokratike karakterin e tij, atë të vetmburrjes autoritariste.
Në këto rrethana lindi shtypi jo partiak, krahas shtypit që partitë politike i krijuan dhe vazhduan t’i mbajnë. Kam punuar në disa prej tyre dhe kam parë si si shtypi i lindur ilirë e i krijuar si biznes, u kap, u përdor dhe zotërohet sot, përfshi dhe mediat vizive, nga kapitali i madh. Një gazetashpërndarës i vogël i çerekut të fundit të shekullit XIX, shitës e botues më pas, legjendari Hearst, krijoi si pronar i madh gazetash, një perandori që përkon me periudhën kur fitimi,e ardhura dhe jeta e gazetës mbështetej te shitja.
Në epokën Murdock, kohë kur struktura e të ardhurës në gazeta dhe TV ndryshoi, duke anuar dukshëm në anën e të ardhurave nga reklama, gjithkush e di vetë, i mban apo nuk i mban hapur këto media? Kjo është luftë për egzistencë. Është në natyrën e kapitalizmit dhe ngjet si dhe në natyrë: më i forti jeton! Shumica e mediave që lindën e vdiqën, ju nënshtruan ligjësisë.
Ato që jetuan nuk funksionuan kurrë si biznes, nuk jepnin fitim,dilnin me humbje, sepse aq kopje shitnin dhe aq reklama bëninprej shërbimeve ose porositë qeveritare. Krijimi i kapitalit të madh, atij që sot zotëron shumicën e televizioneve dhe pak gazetave që kanë mbetur në treg, rrjedh kryesisht nga vjedhja e pasurisë publike, e çdo gjëje që ishte pronë shtetërore. “Shtetarët e nderit”, (siç i quante shkrimtari nobelist, Naipaul) njëherësh, kapot e kapitalit të madh, tek ne ungritën nga fshati më i humbur, erdhën nga anonimati e u ngjitën,falë përkrahjes e bashkëpunimit me krerët e shtetit, deri te sundimi i mediave.
Për vobegtësinë masive shqiptare u ngritën firmat piramidat, që ishin fiks për mëndje të shastisura nga sistemi i ri, të ngritura nën hundën e mëndjeve fëminore të qeveritarve, që është pak t’u thuash budallenj! Me përjashtim të dikur “Gazeta Shqiptare”, që vinte në Tiranë sibijëz e puljezes “La Gazzetta del Mezzogiorno”, me përvojën e njëgazetarie sa të moçme aq dhe demokratike që e kish misionin demokratik të qartë, dyshoj se ndonjë tjetër mbante aromë lirie! Një editor tjetër i vlerësuar ishte për një fare periudhe e përditshmja informative “Koha Jonë”. Të tjera, si Korrieri, Shekulli, Panorama, etj.,… tashmë të harruara, erdhën përgjithësisht nga biznese ndërtimi e prodhimi, që subvenciononin mediat e tyre me humbje. Investimi në media vinte prej dehjes ngapushteti të të sapo pasuruarve. U kodifikua me ligj se “Shtypi është i lirë!”, por gazetaria mbeti robëreshë e rrethanave, e pronarëve, e qëllimeve pse i deshën?
A është vërtet shtypi i lirë, a është gazetaria e çliruarnga diktati? Ribëhet pyetja pas tre dhjetëveçarësh jete të mediassë lirë (për pronarët), për t’i dhënë përgjegjen se në shoqërinë tonë ende jo, nuk është arrirë! Që të bëhet gazetaria e lirë, duhet që ajo të jetojë brënda një lloj ndjeshmërie e cila krijohet nga një atmosferë intelektuale, që të përfshijë dhe botuesit, nga një liri ekonomike, që të përfshijë edhe gazetarët.Të dyja mungojnë! Kur sheh reporter e kameramanë që filmojnë e komentojnë prishjene pishinave të ndërtuara paligjshmërisht nga grabitës të pasurisëpublike, kupton se sa mjerane është gazetaria! Këta të punësuar, aspak fajtor se si përdoren, shohin rrogën.
Fryma e gazetarisë sëlirë tek ata është fishkur prej kohësh (jo me dëshirë) kur urdhërohen se si duhet të flasin dhe çfarë duhet të transmetojnë.Puna e tyre duhet të jetë në përputhje me interesat e bosit, ndryshe…shkelm në prapanica dhe papunë! Liri shtypi e liri e gazetarit, për të menduar e shkruar, do mbetet ende për disa gazeta e televizione në Tiranë një togfjalësh i përdorur në mënyrë të shkujdesur. Gazetarët, redaktorët e të tjerë punonjës në media, shtyp e atë vizive, marrin pagesa sa për të përballuar shpenzimet e jetesës së tyre? Pagat e gazetarëve të nivelit të dytë janë në kufijtë që i mbajnëende pa u shndërruar në lypsa.
S’mund të ketë gazetar e gazetari të lirë, kur s’janë të lirë, kur ekonomikisht janë të varur tërsisht nga pronari! Media jo rrallë është ndodhur nën trysninë e aventurierve që ezgjodhën atë, shtypin e televizionin, jo si biznes, por për pushtet, për të qenë influent në politikë dhe për të mbrojtur biznesin, pronat e interesat e kapitalit. Shtiren sikur ushtrimin e gazetarisë e bëjnë për zhvillimin demokratik të vendit, por për ta vërtetuar mashtrimin, shihni mediat e Hysenbelliut, një varg televizionesh shurdhuese e gazeta që synojnë formimin e opinionit në favorr të tyre e kundër qeverisë.
Deri tani nuk është dëgjuar të thonë (përmes mediave të tyre) nëse pishinat janë ndërtuar në pronë publike; nëse kanë kryer apo jo invazion fiskal; nëse nuk kanë paguar tatime e qira ambientesh…? Përballja me të vërtetën për ata është e pakëndshme, madje dyshoj se nuk besojnë shumë te dobia e saj. Kush e njeh shtypin, median në tërsi, dhe i ka qëndruar afër, kurrë nuk ka dyshuar te forca që zotëron për emancipimin e shoqërisë dhe forcimin e shtetit.
