Ruleta e kujdesit shëndetësor në Maqedoninë e Veriut – Onkologjiku në dështim

Nga Liridona Beqiri*

Klinika onkologjike në Shkup, një institucion jetik për trajtimin e pacientëve me kancer, po përballet me një krizë që kërcënon jetën e individëve të panumërt që mbështeten në shërbimet e saj. Si aktiviste shumëvjeçare në këtë fushë, gjithmonë kam pasur synim sensibilizimin, ngritjen e vetëdijes së kulturës shëndetësore mbi diagnostikim e hershëm por nga ana tjetër edhe vënien në pah mangësitë e shumta të një sistemi të rrënuar shëndetësor që funksionon (nuk funksionon) me vite, me të cilin përballen qytetarët e Maqedonisë së Veriut!

Situata në klinikën onkologjike në Shkup nuk është vetëm një dështim logjistik apo financiar por është çështje jete a vdekjeje. Pacientët që kanë bërë betejat më të vështira të jetës së tyre, të cilët i kanë besuar sistemit të kujdesit shëndetësor për t’u ofruar kujdesin më të mirë të mundshëm, tani e gjejnë veten pa ilaçet dhe terapitë thelbësore që u nevojiten për të mbijetuar. Këto nuk janë vetëm statistika apo shifra – këta janë njerëz të vërtetë, familje të vërteta dhe jetë reale në rrezik.

Në edicionet e lajmeve kohëve të fundit, gjithnjë e më shumë po shohim një minister shëndetësie më shumë i shqetësuar për politikat e përditshme, të parëndësishme që nuk bëjnë asgjë për të adresuar nevojat e vërteta të popullsisë. Politika që, kur shqyrtohen, nuk janë asgjë më shumë se shpërqendrim – një mënyrë për të pretenduar se diçka po bëhet duke shmangur çështjet që kanë më shumë rëndësi. Ministri është aq i përqendruar në mbrojtjen e pozitës së tij si lider partije dhe menaxhimin e optikës së pushtetit politik, saqë po i neglizhon plotësisht çështjet thelbësore jetëshpëtuese. Kështu i përballur me kolapsin e sistemit shëndetësor, ai vazhdon të flasë në rrethe, pa asnjë plan real në horizont.

Rënia e kësaj klinike është një pasqyrim i qartë i çështjeve më të gjera brenda sistemit tonë të kujdesit shëndetësor dhe politikave tona shtetërore. Duhet të pranojmë se këto dështime sistematike nuk janë të reja, por mungesa e veprimit, mospërfillja e nevojave të pacientëve me kancer, tashmë po arrin pikën e thyerjes. Është thellësisht shqetësuese që në një vend me kaq shumë potencial, gjendemi në këtë situatë, ku pacientët janë të detyruar të durojnë dhimbjen e shtuar të pasigurisë kur bëhet fjalë për trajtimin e tyre.

Në vitet e fundit, institucionet shëndetësore kanë premtuar se do të kushtojnë vëmendje të konsiderueshme për përmirësimin e shërbimeve, por ende shumë paciente kalojnë nëpër një proces të vështirë dhe stresues gjatë pritjes së termineve qe janë në dispozicion dhe trajtimet. Listat e gjata të pritjes dhe aksesi i kufizuar në ekzaminimet diagnostike: Të sëmurët me kancer, si dhe ata që bëjnë kontrolle të rregullta janë në pritje me muaj për një termin për ekografi, mamografi ose rezonancë magnetike, të cilat i detyron ata të kërkojnë shërbime në klinika private dhe të futen në borxhe financiare. Mungesa e personelit dhe pajisjeve mjekësore në institucionet shëndetësore, burokracia, mungesa e mjekëve e bëjnë të vështirë rrugën drejt diagnozës së hershme. Klinika e Onkologjisë në Shkup është i vetmi institucion profesional që kujdeset për pacientët me kancer nga i gjithë vendi.
Kjo Klinikë ka në fakt një numër të kufizuar specialistësh, gjë që çon në presion ekstrem mbi personelin dhe një kujdes të vështirë për ta.

Në Maqedoni, 3-4 vite më herët, për herë të parë u mundësua qasja në 30 terapi të reja biologjike dhe imunologjike, barna të reja inovative që blihen në mënyrë qendrore nga një buxhet i veçantë, por këto ilaçe për fat të keq ende nuk janë vendosur në listën pozitive dhe disponueshmëria e tyre është të nevojshme për pacientët onkologjikë dhe hematologjikë me malinje.

Ajo që po shohim është rezultat i viteve të neglizhencës, keqmenaxhimit dhe mungesës së largpamësisë. Politikanët nuk kanë arritur t’i japin përparësi shëndetit të popullit, nuk kanë arritur të sigurojnë që sistemi ynë i kujdesit shëndetësor të financohet në mënyrë adekuate dhe nuk kanë arritur të marrin vendimet e vështira të nevojshme për të mbrojtur më të rrezikuarit mes nesh. Klinika onkologjike, në vend se një vend shërimi, tani është një vend pasigurie, vuajtjeje dhe frike.

Nëse ka vullnet politik, duhet bërë vetëm një hap, zhvendosja të mjeteve nga Buxheti, të cilat fillimisht do të mundësonin qasje në të rregullt diagnostifikimi dhe depistimi.

Kjo nuk është thjesht një çështje e kujdesit shëndetësor – kjo është një krizë e përgjegjësisë politike, e dështimit sistematik dhe e rrezikimit të jetëve për shkak të neglizhencës së atyre që kishin dhe kanë përgjegjësi. Po ashtu, institucioni io politikës shëndëtësore, gjegjësisht Ministria e shëndetësisë, nuk ka treguar ndonjë interes të vecantë për të bashkëpunuar me profesionistë, ekspertë dhe organizata që mund të ndihmojnë në përmirësimin e situatës. Mbi çdo gjë tjetër, ata injorojnë thirrjet për një politikë shëndetësore të mirëfilltë dhe të orientuar drejt jetës së qytetarëve.

Sa jetë të tjera duhet të vihen në rrezik përpara se të shohim ndryshim të vërtetë? Sa pacientë të tjerë duhet ta durojnë këtë vuajtje sepse nuk arrihet të veprohet me urgjencë apo llogari?
Është pothuajse për të qeshur, nëse nuk do të ishte aq tragjike, të shohësh të njëjtët politikanë që kanë qëndruar duarkryq ndërsa kjo krizë është përshkallëzuar, tani duke u përpjekur të drejtojnë gishtin te të gjithë, përveç vetes. Jemi të lodhur duke dëgjuar për “sfida” dhe “rrethanat jashtë kontrollit”. Në fund të fundit, nuk ka të bëjë me atë që nuk mund të kontrollojmë – ka të bëjë me atë që zgjedhim të injorojmë. Dhe pikërisht tani, ajo që është injoruar janë jetët e njerëzve që kanë më shumë nevojë për ndihmë.