Për italianët, çështja më e ndjeshme dhe më e rëndësishme e samitit ndërqeveritar Shqipëri-Itali që zhvillohet sot në Romë nuk është energjia, mbrojtja apo ndërtimi, por marrëveshja për emigrantët. Dy vite pas nënshkrimit të marrëveshjes, rezultatet janë larg pritshmërive dhe La Stampa ka publikuar një analizë të detajuar që e cilëson projektin si një dështim të dukshëm.
ARTIKULLI
Dy vite pas nënshkrimit të marrëveshjes, mesatarisht vetëm 20 migrantë janë mbajtur në qendrat në Shqipëri, nga rreth 3 mijë që ishin parashikuar fillimisht për çdo muaj, për një total prej 36 mijë në vit, që mbetet një shifër virtuale.
Dështimi i qendrave për azilkërkuesit dhe për kthimet është i dukshëm në shifra dhe në pamjet e strukturave pothuajse bosh, ku punonjës shtetërorë paguhen me fonde publike ndërsa presin fluturime që herë pas here sjellin ndonjë migrant nga Italia. Po, sepse askush nuk mbërrin më nga deti, dhe pika e nxehtë e Shëngjinit, e cila supozohet se ishte ngritur për identifikim fillestar, është e mbyllur. Në funksion mbetet vetëm Gjadri, ku ndodhen një qendër për azilkërkuesit, një burg dhe një CPR (qendër për kthim).
Sot, çështja e rifillimit të një projekti që ka kushtuar 670 milionë euro, plus 70 milionë të planifikuara për vitin 2026, është një nga temat kryesore të samitit ndërqeveritar Itali-Shqipëri që do të mbahet në Villa Doria Pamphilj mes Giorgia Melonit dhe Edi Ramës. Diskutimet përfshijnë partneritetin ekonomik dhe rreth 15 fusha bashkëpunimi, nga energjia te mbrojtja. Megjithatë, çështja e migrantëve nuk mund të shmanget, sidomos për të rigjallëruar protokollin që, sipas Pallatit Chigi, po tërheq gjithnjë e më shumë interes nga Komisioni Evropian dhe shtetet anëtare.
Bashkimi Evropian mund të jetë shpëtimi ose arsyeja e dështimit përfundimtar të memorandumit të nënshkruar në nëntor të vitit 2023, tashmë i paralizuar nga vendimet gjyqësore italiane dhe të Gjykatës së Drejtësisë së BE-së. Meloni kishte deklaruar me entuziazëm në dhjetor: “Do të funksionojnë!”
Gati një vit më vonë, premtimi nuk është realizuar. Shpresat e qeverisë janë tani të përqendruara në Bruksel, me besimin se Pakti për Migracionin dhe Azilin do të mundësojë rifillimin e plotë të qendrave. Por nuk ka garanci për miratimin e amendamenteve që Italia ka kërkuar, veçanërisht për të ashtuquajturat “qendra kthimi” dhe për rregullat mbi vendet e sigurta të origjinës, një çështje ligjore që ka lejuar gjyqtarët të ndalojnë kthimet.
Në qershor pritet të hyjë në fuqi një rregullore e re që kërkon solidaritet mes shteteve përmes ricaktimit të migrantëve ose kontributit financiar. Por dy rregulloret shtesë janë ende në diskutim dhe duhet të miratohen nga Këshilli i Çështjeve të Brendshme të BE-së dhe më pas nga Parlamenti Evropian.
Paqartësitë ligjore mbeten. Edhe me listën e re të vendeve të sigurta, rregulloret e BE-së nuk do ta kufizojnë plotësisht fuqinë e gjyqtarëve mbi legjitimitetin e riatdhesimeve, duke mbrojtur kështu të drejtat e disa pakicave në rrezik përndjekjeje. Artikulli 17 i rregullores për kthimet në vende jashtë BE-së vendos detyrime për shtetin anëtar dhe për vendin e tretë, duke përfshirë respektimin e të drejtave të njeriut dhe parimin e moskthimit.
Pyetja që lind është: kush do të mbajë përgjegjësinë: Italia apo Shqipëria? Aktualisht, sipas marrëveshjes me Ramën, Italia ka kontrollin e plotë të menaxhimit të qendrave. Por kjo mund të ndryshojë, nëse memorandumi nuk mbetet në fuqi.
Disa ditë më parë, një delegacion parlamentar opozitar vizitoi Shqipërinë, mes tyre Riccardo Magi nga Più Europa. Ky delegacion deklaroi se qendrat janë të padobishme, me më shumë personel se migrantë. Ai publikoi foto dhe video nga Shëngjini dhe Gjadri, duke treguar se çdo dy-tre javë nisen avionë me migrantë nga CPR-të italiane, vetëm për të justifikuar ekzistencën e qendrave.
Magi zbuloi se shumë migrantë janë të mbushur me ilaçe psikotrope si Rivotril, të papërshtatshme për kushtet e ndalimit. Nga rreth 200 mbërritje në dy vite, 70% nuk janë konfirmuar ligjërisht. Rënia e numrit të zbarkimeve nuk justifikon një CPR jashtë territorit italian.
Këto të dhëna vënë në dyshim efektivitetin dhe koston e operacionit. Ministria e Brendshme italiane, megjithatë, beson në efektin parandalues: ideja që migrantët mund të përfundojnë në Shqipëri, jo në Evropë, do të dekurajojë nisjet. Por Rama ka vënë bast për anëtarësimin e Shqipërisë në BE deri në vitin 2030, dhe nëse kjo ndodh, qendrat nuk do të jenë më në një vend të tretë jashtë Evropës.
Shkrim nga Ilario Lombardo për La Stampa
