Nga Rudina Koromani
Secili prej nesh, ka ndjerë qoftë dhe njëherë të vetme frikën për të qenë shumë të lumtur nga frika se kjo ndjenjë mund të mos zgjasë dhe se përfundimisht mund të përballemi me zhgënjimin, por për disa individë një reagim i tillë është i përjetshëm, një stil jetese.
Disa trauma të së shkuarës, disa ngjarje të pakëndëshme që i kanë frikësuar shumë apo disa përvoja negative të ndodhura menjëherë pas disa ngjarjeve të gëzueshme – shkaktojnë tek disa individë një frikë psikologjike, një shqetësim të tepruar deri në atë pikë sa kanë frikë të jenë të lumtur, të kenë frikë nga lumturia/gëzimi, duke i bërë të jetojnë një jetë të PALUMTUR.
Edhe pse kanë gjithçka që kanë kërkuar e punuar fort, ata asnjëherë nuk arrijnë të jenë të lumtur duke jetuar çdo ditë të shqetësuar, të preokupuar, të stresuar se diçka e keqe do ndodhi. Kjo gjendje vigjilence – në pritje se diçka e keqe do u ndodhi pas çdo suksesi e gëzimi që përjetojnë, është një mekanizëm i njohur nga shkenca e psikologjisë, i cili ndodh kryesisht tek individët që i brendësojnë jo në mënyrën e duhur ngjarjet e ndodhura duke penguar veten e tyre të GËZOJNË, të jenë të LUMTUR. Përgjithësimi i shqetësimit i bën këta individë të priren t’i shohin momentet e qeta si një kërcënim duke i bërë të jetojnë me mendimin se lumturia ka një kohë të caktuar…dhe se kur kjo kohë mbaron …tragjedia vjen duke shkatërruar ato momentet e bukura.
Si rezultat përvetësojnë një reagim të alarmuar në çdo kohë duke krijuar një profil ANKTHIOZ…të shqetësuar e preokupuar për çdo gjë që bëjnë, duke harruar të shijojnë momentet e bukura që vinë spontanisht në çdo moment të ditës… por më keq akoma nuk arrijnë të gëzojnë arritjet e tyre dhe momentet e gëzimeve që festojnë.
Një reagim i tillë krijon një rreth vicioz që përsëritet e përsëritet derisa personi thyhet… sepse të qënit vazhdimisht i shqetësuar dhe në alarm të merr energji, të lodh nga dita në ditë, trupi fillon dobësohet duke qënë vazhdimisht i alarmuar, sistemi imunitar bie, predispozitat për tu sëmurë rriten dhe fiziku dorëzohet…ato që reagojnë të parat janë vulnerabilitet tona fizike: tek dikush zemra, tek dikush stomaku, tek dikush një problematikë në zorrë, ekzema në lëkurë etj.
Përtej aspektit individual, në aspektin kulturor kjo çështje shihet në diferencat që shoqëri të ndryshme kanë ndaj lumturisë, si psh. në shumë kultura jo-perëndimore, rëndësia e lumturisë zë një pozicion inferior në krahasim me qëllimet e tjera shoqërore. Kjo mund të jetë pjesërisht për shkak të faktit se lumturia personale promovohet në kulturat individualiste dhe jo kolektiviste. Në shoqëritë individualiste si SHBA-ja dhe Evropa Perëndimore/Veriore, të drejtat, liria dhe preferencat personale të çdo individi theksohen mbi nevojat dhe pritshmëritë e një grupi si familja, grupet e bashkëmoshatarëve ose komuniteti. Në të kundërt, në shoqëritë kolektiviste si Azia Lindore dhe Amerika Qendrore/Jugore, nevojat dhe aspiratat e një grupi të rëndësishëm kanë përparësi mbi parimet e individit. Si e tillë, ndërsa lumturia personale mund të jetë qëllimi kryesor për perëndimorët, në kulturat e tjera si e jona (ende deri diku) i kushtohet më shumë vlerë përkatësisë dhe harmonisë sociale. Nga kjo rrjedh se nëse qëllimi kryesor i një kulture të caktuar janë marrëdhëniet shoqërore, lumturia personale mund të mos ketë aq rëndësi. Për më tepër, lumturia personale madje mund të perceptohet si e dëmshme për harmoninë sociale (Uchida, Norasakkunkit, & Kitayama, 2004).
“Aman se s’dua të qesh shumë se thonë lot kthehen”, “Mos qesh shumë se do qash”, “E qeshura të del e qarë”- janë këto disa shprehje në disa kultura ( dhe tonën) që theksojnë frikën ndaj emocioneve, në të cilën individët kanë ankth për gjendjet e forta emocionale sepse kanë frikë se do të humbasin kontrollin mbi emocionet e tyre (Melka, Lancaster, Bryant, Rodriguez , & Weston, 2011),
Përtej mendësive kulturore dhe disa besimeve se “ të tjerët po vuajnë , si mund të jem i lumtur,” apo “ ji sa më pak i lumtur se shohin të tjerët e ngjall zilinë/ të keqen tek ata”, janë dhe faktorë personaliteti që ndikojnë në përvojën e lumturisë dhe frikës ndaj saj, Neuroticizmi dhe Pranueshmëria duket se janë tipare që ndikojnë pozitivisht në rritjen e kësaj frike.
Por Çfarë është Lumturia ?
Të gjitha përkufizimet e studiuesve bien dakort se është: “Përvoja e gëzimit, kënaqësisë ose mirëqenies pozitive, e kombinuar me ndjenjën se jeta e dikujt është e mirë, kuptimplote dhe e vlefshme.” Përjetimi përfshin ndjenjat kalimtare që përjetojnë individët, të tilla si gëzimi, krenaria, mirënjohja dhe kënaqësia, të shkaktuara nga një përmbushje e thellë me një jetë të mirë.
Pa marrë parasysh prejardhjen kulturore të secilit prej nesh, çdokush meriton të jetojë një jetë të lumtur dhe të gëzuar. Ky nuk është një mendim perëndimor, por një kusht themelor që të gjithë banorët e tokës dëshirojnë ta arrijnë. Të gjithë duhet të jemi të kënaqur dhe të mbushur me përvoja që na sjellin kuptim, qëllim dhe sukses.
Psikoterapia është një nga mundësitë që ndihmon për të reflektuar mbi këto frikëra që perceptojmë por dhe vetë individi mund ta bëj një ndërgjegjësim të tillë. Disa teknika të thjeshta të vetëdijësimit për të mos penguar veten për të qënë i lumtur, të kujdesit ndaj vetes, identifikimit të modeleve joracionale të të menduarit, teknika të relaksimit dhe meditimeve që synojnë të ndërtojnë një vetëdije të vazhdueshme për të jetuar në të tashmen, të shkruarit, ushtrimet fizike; mund të ndihmojnë për të eleminuar shqetësimet e tepruara që lidhen me frikën për të qënë të lumtur.
Mos lejo që frika e perceptuar të të pengojë të jetosh mundësitë e mrekullueshme të jetës.
“Një nga zbulimet më të mëdha që bën një individ, për habi të tij, është kur zbulon faktin se ai mund të bëj atë që kishte frikë se nuk do të mund ta bënte kurrë” – Henri Ford
*Psikologe Klinike, 28 janar 2025
