Nga : Liridona Beqiri
Fjalimi i Presidentes gjatë seancës së 25-të parlamentare, fjalimi i saj vjetor në Kuvend dhe i pari pas marrjes së mandatit, do të mbahet mend si një përzierje e ndërlikuar e reflektimit filozofik dhe paralizës politike që mbizotëron në vend. I dhënë me një ton që dukej më i përshtatshëm për amfiteatrin e leksioneve, fjalimi kapte thelbin e vullnetit për unitet por edhe dozë të ironisë dhe paradoksit, duke pasqyruar një lidership në dukje të zhytur në abstraksion. Presidentja, një profesoreshë universitare, dukej se i afrohej presidencës si një zgjatje e natyrshme e rolit të saj akademik, duke gërshetuar referenca komplekse filozofike në fjalimin e saj me shpresën për të ngritur ligjërimin. Megjithëse fjalim i pasur filozofik, doli të ishte një rrëfim i ngatërruar që u largua shumë nga realitetet praktike të qeverisjes.
Në një përpjekje për të frymëzuar dhe unifikuar, Presidentja citoi Ruso-në dhe konceptin e tij të kontratës sociale. Vizioni i Ruso-së për sovranitetin kolektiv – ku individët bashkohen për të formuar një vullnet të përgjithshëm që tejkalon interesat personale – u prezantua si një ideal. Megjithatë, me gjithë dashamirësinë, thirrja e një vizioni të tillë dukej thellësisht ironike. Ndërsa ideali i Ruso-it i ka rrënjët në parimet demokratike të qeverisjes me pjesëmarrje, fjalimi i Presidentes dukej se anashkalonte shkëputjen në rritje midis retorikës së sovranitetit dhe dinamikës politike në lojë në vend. Premtimi i qeverisjes kolektive, ku sovraniteti buron nga njerëzit, u kundërshtua me veprimet e shumë aktorëve politik që minojnë proceset demokratike.
Duke i shtuar shtresat kësaj filozofie, Presidentja arriti te idetë e Immanuel Kant, duke thirrur doktrinën e tij të “paqes së përhershme” dhe besimin se bashkëpunimi, respekti i ndërsjellë dhe mosdhuna midis shteteve ishin thelbësore për arritjen e saj. Megjithatë, fjalimi dukej i pavëmendshëm ndaj valës në rritje të nacionalizmit brenda vendit – nacionalizëm që, në thelbin e tij, prish rendin shumë paqësor që Kant parashikonte. Kjo kontradiktë e ndërlikoi më tej narrativën, duke paraqitur një vizion filozofik të paqes që qëndronte në kundërshtim me retorikën përçarëse të përdorur shpesh nga liderët politikë.
Për më tepër, përdorimi i metaforave nga Presidentja për të përshkruar Ballkanin Perëndimor si “thembra e Akilit” të BE-së dhe për të paralajmëruar kundër shndërrimit të rajonit në “Kutia e Pandorës” e Evropës shtoi një shtresë tjetër kompleksiteti. Këto metafora, ndonëse të gjalla, lanë të kuptohet gjithashtu për një standard delikate diplomatik të dyfishtë – një pranim i cenueshmërisë, por një ngurrim për të trajtuar shkaqet themelore të destabilitetit. Imazhet ngjallën një ndjenjë brishtësie, por nuk ofruan zgjidhje thelbësore për sfidat e paraqitura nga dinamika gjeopolitike e rajonit.
Në fjalimin e saj, Presidentja pikturoi një pamje të një sistemi politik në të cilin të gjithë aktorët kryesorë—Presidenti, Parlamenti, Qeveria, Gjyqësori, opozita, shoqëria civile dhe media—funksionojnë së bashku si një orkestër e unifikuar. Ishte një imazh i bukur, nga një simfoni e ndërlikuar në koordinim, ku çdo pjesë kontribuon pa probleme në një tërësi më të madhe. Megjithatë, realiteti ndryshon ndjeshëm nga ky ideal. Në vend të një simfonie të sprovuar mirë, sistemi politik aktual i Maqedonisë së Veriut shpesh i ngjan një kakofonie, ku çdo “instrument” duket se luan nga një partiturë tjetër. Melodia e opozitës shpesh bie ndesh me atë të qeverisë, media mund të përvetësojë ritmin e vet dhe gjyqësori, megjithëse i paanshëm në teori, mund të ndikohet nga erërat e ndryshueshme politike. Portretizimi i Presidentes për një sistem të sinkronizuar në mënyrë perfekte, për fat të keq, është i shkëputur nga sfidat praktike të qeverisjes ku fërkimet politike, mospërputhjet ligjore dhe ngërçet qeveritare janë të shpeshta. Ajo ofroi një vizion qeverisjeje të bazuar në ideale të larta, por nuk arriti të sigurojë qartësinë ose drejtimin praktik të nevojshëm për të orientuar ndërlikimet e shtetësisë moderne. Ky fjalim ndonëse stimulonte intelektualisht, la pyetje pa përgjigje se si këto koncepte filozofike mund të përktheheshin në veprim të botës reale, duke e bërë të vështirë për ne si audiencë të dallojmë rrugën përpara.
Ideja e “qeverisjes së ligjit” si finalja e madhe në Bruksel në fjalimin e saj tingëllonte bukur, por ndihet ironike kur mendon se si, në praktikë, ka mosmarrëveshje politike, mospërputhje lpërsosur.
Në kompleksitetin e kohës brenda shtetit tonë, është shumë e lehtë të kultivosh ndarje midis popujve, të mbjellësh farat e mosmarrëveshjes dhe mosbesimit por e rëndë ti bashkosh gjithë igjore ose sfida qeveritare prapa skenave. Finalja e madhe në Bruksel mund të përfundojë më shumë si një performancë e premtimeve të sprovuara mirë, sesa një ekzekutim i vërtetë i popujt nën një flaumr evropian. Historia ka treguar se nxitja e urrejtjes shpesh mund të duket si rruga më e thjeshtë, por është një rrugë që nuk çon në paqe të qëndrueshme.
Është e lehtë të lëmë dallimet të na përcaktojnë, të lejojmë që rrëfimi i “ne” kundrejt “ata” të dominojë ligjërimin tonë. Por lidershipi i vërtetë kërkon guxim për t’u ngritur mbi këtë, për të vendosur vlerat tona të përbashkëta në zemër të përpjekjeve tona kolektive. Si Presidente e Maqedonisë së Veriut, besoj fort që vullneti juaj nuk është të lundroni në këto ndarje, por t’i shëroni ato, të udhëheqni me vizionin e unitetit dhe të siguroheni që flamuri evropian të përfaqësojë jo vetëm një realitet gjeografik, por një simbol të shpresës dhe bashkëpunimit për të gjithë ne dhe tani më shumë se kurrë është koha për ta vendosur atë flamur fort mes nesh.
Si grua, i jam gëzuar qenies time në pranimin e momentit historik – zgjedhjen e një presidente femër në Maqedoninë e Veriut. Kjo është një fitore, me siguri! I gëzohem pa masë gjinisë time në cdo aspekt të saj, mbi të gjitha faktit se historia ka treguar që fuqia e butë e femrës në plotësimin e hapësirave shoqërore, ka bërë diferencën! Si grua, jam krenare që për herë të parë, një grua udhëheqëse do të mbajë postin më të lartë në vendin tonë. Ky është një moment për t’u festuar, një simbol i përparimit, i thyerjes së barrierave. Por nuk mjafton. Ne nuk mund të lejojmë që e ardhmja jonë të diktohet nga debate sterile të cilave u mungon zemra, pasioni dhe dëshira për të transformuar këtë vend.
Gratë i karakterizon imagjinata, intuita, vizioni i qartë, zotërimi i modelit në fusha të ndryshme, optimizmi, strategjia në të menduar e të vepruar, fleksibiliteti, vendosja e prioriteteve ne zgjidhjen e problemeve, e perkrah gjitha ketyre cilësive, nuk ka si te mungojë dhe suksesi i saj. Nga këtu besoj fortë që entuziazmi i një gruaje shefe shteti, kushedi sa të errësohet nga realiteti jo i dëshiruar, me mençurinë dhe hirin që ju karakterizon, do të jetë forca shtytëse për ndryshimit të thellë e të qëndrueshëm dhe do të i’a dal që këtij populli t’ja ndryshojë trajektoren drejt vlerave evropiane. Entuziazmi që sjell prania juaj si një grua në krye të shtetit nuk është thjesht simbolik – është një forcë e fuqishme e aftë për të riformuar diskursin tonë si popuj.
Rruga për në BE nuk është e shtruar me retorika filozofike apo momente kalimtare të krenarisë kombëtare, është ndërtuar mbi punën e palodhur, guximin dhe aftësinë për t’u bashkuar pavarësisht dallimeve tona. Kjo rrugë kërkon lidership që nuk është vetëm simbolik, por transformues, lidership që nuk i shmanget bisedave të vështira, vendimeve të vështira dhe realiteteve të rrëmujshme të ndryshimit, sepse qytetarët ëndërrimtar meritojnë më mirë se retorika – meritojnë një vizion që frymëzon, një udhëheqje që jep dhe një të ardhme që është po aq e fortë sa njerëzit që e quajnë këtë tokë shtëpi.
Bashkëjetesa ime brenda meje si shqiptare por e pasaportës maqedone që kam, nuk më ndal të mishëroj frymën e bashkëjetesës që përcakton të ardhmen tonë të përbashkët. Identiteti im nuk është i fragmentuar nga aspektet e ndryshme të trashëgimisë sime, por përkundrazi forcohet nga të kuptuarit se uniteti është thelbi i forcës së vendit tonë. Pasaporta maqedonase që mbaj nuk është një simbol i ndarjes, por një dëshmi e vizionit gjithëpërfshirës të vendit tonë – një vizion që i kapërcen kufijtë etnikë dhe nxit ndjenjën e përkatësisë për të gjithë qytetarët e saj, pavarësisht nga prejardhja e tyre. Pasaporta ime maqedonase nuk më ndan – ajo më bashkon me këtë tokë, popullin dhe të ardhmen e saj.
Në rolin tuaj si Presidente, ju keni fuqinë unike për të arritur përtej ndarjeve nga konservatorizmat e rrënjosura dhe besimet e mbajtura prej kohësh, për të zgjatur dorën e unitetit edhe ndaj atyre që mund të jenë më rezistent ndaj ndryshimit, ju zotëroni autoritetin për të arritur tek ata, zemrat dhe mendjet e të cilëve mund të jenë ende të lidhura nga pesha e historisë së shkuar, ju keni mundësinë unike për të depërtuar edhe tek mendjet e shqiptarëve më konservatorë dhe për t’i udhëhequr ata drejt një të ardhmeje që përfshin bashkëpunimin dhe respektin reciprok, të ndjejnë se jo vetëm janë të përfshirë, por edhe të fuqizuar. Veprimet tuaja sot do të jehojnë nëpër korridoret e historisë, duke lënë pas një trashëgimi uniteti që lidh të gjithë popujt e Maqedonisë së Veriut, një Maqedoni ku çdo qytetar, pavarësisht prejardhjes, mund të thotë me krenari, “Unë i përkas këtj shteti”.
