Po na bëhen kriminelët si njerëzit e shtëpisë

Nga Çapajev Gjokutaj

Në ekran shfaqen vile rrushi të mëdha e të mbushura. Ngjyra e kuqërremtë përzier me pak të blertë, bën që vetiu të ndjesh në gojë shijen e ëmbël dhe gjithë lëng. Pastaj shfaqen hardhi sa një bojë njeriu, rresht njera pas tjetrës në një hapsirë që ngjan si e qendisur për merak. Subtitrat e lajmit thonë ‘Emigranti që u bë vreshtar’ dhe gazetarja tregon historinë e një burri në të dyzetat që, pas vitesh pune në vreshtat e Sicilisë, u kthye në vendlindje, një nga fshatrat e Lushnjës, dhe nisi të kultivonte varietetin që kishte marrë nga përtej detit.

Më bën përshtypje që ky njeri i punës dhe i suksesit shënohet në tiutll thjesht si ish emigrant, emri i tij përmendet kalimthi vetëm një herë nga gazetarja, ndërkohë që gjatë javës kam parë një mori lajmesh për krime, shumica e të cilëve qysh në titull shpallin me të madhe emrin e kriminelit. Me një fjalë na serviret një pamje kokëposhtë: përmenden në publik ata që bëjnë keq dhe i lihen anonimatit ata që bëjnë mirë.

Dukuria bëhet më shqtësuese ngaqë lajmet për njerëz të punës e të sipërmarrjes janë fare të pakta si sasi dhe vendosen zakonisht në rubrika të veçant në të mbaruar të emisioneve të lajmeve, zamonisht në fundjavë. E kundërta ndodh me lajmet për krime e kriminelë që, si rregull zenë kreun e vendit, janë të shumtë dhe vërshojnë ekraneve, gazetave e portaleve 24 orë në 24.

Një specialist komunikimi do thoshte se këtu s’ka ndonjë gjë të veçantë, kudo lajm i mirë është lajmi i keq. Më shqeto kjo do të thotë se ngjarjet tronditëse e negative si vrasje, trafikim, aksidente etj. prestojnë për t’u bërë lajm më shumë sesa gjërat pozitive, mbase nga që ngjarjet me plumba, gjak, hetime, arrestime etj. ndodhin tak-fak, kurse ngjarje si krijimi i një vreshti model etj. shtrihen në vite e s’para bien në sy.

Më tej akoma, do sqaronin specialistët e komunikimit, edhe njerëzit në përgjithësi janë më të prirur të dëgjojnë e të ndjekin lajme të këqija, jo se kjo u pëlqen apriori, por se është një një prirje e stamposur në gene: gjatë dhjetra mijëra viteve evolucion kanë mbijetuar më shumë njerëzit që përqëndroheshin me përparësi tek rreziqet dhe përpiqeshin të mbroheshin prej tyre.

Një analist i specializuar për të trajtuar probleme të medias në përditshmëri do prirej nga shkaqe më konkrete dhe do ta lidhte anomalinë ‘kriminelët në pah, njerëzit e punës dhe të sipërmarrjes në hije’, me shkaqe më konkrete si psh komoditeti i gazetarëve. Është shumë më lehtë të gjurmosh lajme nga komunikatat e policisë dhe të organeve të tjera ligjzbatuese se sa të rropatesh poshtë e lartë vendit për të gjetur e hulumtuar gjëra të rendësishme por jo të bujshme.

Një sociolog do t’i shpërfillte mbase shkaqet dhe do na shtynte të përqëndroheshim tek pasojat e anomalisë në në fjalë. Mund të argumentonte psh se krimet janë më të shumta në ekrane, gazeta e portale sesa në jetë dhe ky shpërpjestim krijohet ngaqë mediat kërkojnë me përparësi sensacionalen, rrjedhimisht edhe krimin e kriminelët. Mund të shtonte pastaj se krijimi i kësaj pamjeje fiktive e kokëposhtë sjell dy gjëra të këqia, paçka se të kundërta me njera tjetrën.

Duke kultivuar bindjen se jetojmë në një shoqëri të mbytur nga krimi, mund ta shtyjnë shikuesin a lexuesin në një lloj apatie që do të përmblidhej te klithma hamletiane: kjo botë u shthur, o parpësi o dreq, po unë s’marr mundimin të të ndreq. Në këtë klimë njeriu gradualisht humbet ndjeshmërinë ndaj dhunës në botën reale, gjë që potencialisht shpie në apati por edhe në mungesë ndjeshmërie ndaj viktimave.

Por mund të ndodhë dhe e kundërta, raportimi overdozë dhe i sensacionalizuar i krimit mund të krijojë një ndjenjë të shtuar frike tek publiku. Kjo do të shpinte në perceptim të ekzagjeruar të rrezikut, në dyshime gati gati paranojake ndaj njerëzve që kemi për rreth dhe rrjedhimisht në ulje të kohezionit social, që e kemi të ulët edhe pa ‘kontributin’ e gazetarisë së sensacionit.

Kriminelët po na bëhen si rob shtëpie dhe kjo është për t’u shqetësuar, se siç thoshte i pari: Po fjete me qen, me pleshta do gdhihesh…