Pas samitit të zhvilluar në Uashington, diplomacitë kanë nisur punën për çështjet më të debatueshme: formati i takimeve të ardhshme, territoret e pushtuara, garancitë e sigurisë, armët dhe fëmijët e rrëmbyer.
Samiti në Uashington mes Volodymyr Zelensky-t, presidentit amerikan Donald Trump dhe shtatë liderëve europianë ka përcaktuar rrugën drejt një negociate të mundshme me Vladimir Putinin. Tani diplomacitë janë fokusuar në të paktën pesë pika kyçe.
1. Rendi i takimeve të ardhshme
Presidenti Trump duket se e ka bindur Putinin që të takohet më parë me Zelensky-n. Më pas do të zhvillohet një samit trepalësh, me pjesëmarrjen edhe të vetë Presidentit amerikan. Kreu i Shtëpisë së Bardhë dëshiron që të dy takimet të përfundojnë para fundit të gushtit. Po shqyrtohen vendet më të përshtatshme për këto takime. Takimi dypalësh Zelensky–Putin mund të zhvillohet në Gjenevë, Zvicër, siç ka propozuar Presidenti francez Emmanuel Macron.
Megjithatë, ekziston problemi i urdhërarrestit ndërkombëtar ndaj Putinit, i lëshuar nga Gjykata Penale Ndërkombëtare në Hagë. Edhe Zvicra e njeh këtë gjykatë. Por Ministri i Jashtëm zviceran, Ignazio Cassis, ka bërë të ditur se po hartohet një plan për të garantuar imunitet për presidentin rus, duke përmendur se, nga pikëpamja ligjore, mund të kërkohet një përjashtim, pasi vizita do të ishte për bisedime paqësore.
2. Territoret e pushtuara
Takimi dypalësh mes Putinit dhe Zelenskyt pritet të nisë me temën më të vështirë: dorëzimi i territoreve ukrainase Rusisë. Zelensky e ka veçuar këtë çështje nga takimet e djeshme (18 gusht) në Uashington, për ta diskutuar direkt me Putinin. Kremlini kërkon kontroll të plotë mbi rajonet që i ka pushtuar pjesërisht me forcë: Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia dhe Kherson, si dhe njohjen zyrtare të aneksimit të Krimesë, të ndodhur në vitin 2014.
Zelensky është shprehur i gatshëm të nisë bisedimet nga vijat aktuale të frontit. Ukraina ende ruan kontrollin në pjesë të Donetskut – një nga zonat më të fortifikuara të vendit. Qytetet Sloviansk dhe Kramatorsk kanë qenë që prej vitit 2014 bastione të mbrojtjes ukrainase. Dorëzimi i tyre do të krijonte jo vetëm një krizë të madhe politike dhe kushtetuese për Zelenskyn, por edhe do të thyente vijën mbrojtëse që ushtria e Putinit nuk ka arritur ta kalojë në tre vjet e gjysmë. Kjo çështje mbetet jashtëzakonisht e vështirë për kompromis, pa hequr dorë nga pozicionet fillestare.
3. Garancitë e sigurisë
Një tjetër element kyç për paqen është ndërtimi i një mekanizmi parandalues ushtarak për të shmangur sulme të tjera të Rusisë ndaj Ukrainës në të ardhmen. Në Uashington doli një zhvillim i ri: Presidenti Trump është shprehur i gatshëm të kontribuojë në mbrojtjen e territorit ukrainas. Tashmë mbetet për t’u parë se cilët mekanizma do të përdoren.
Po shqyrtohen dy skenarë: Së pari, propozimi italian për krijimin e një mekanizmi të ngjashëm me nenin 5 të Traktatit të NATO-s – ku të gjithë aleatët reagojnë në rast sulmi ndaj një vendi anëtar. Së dyti, ideja e propozuar nga Macron: përtej premtimeve verbale, është e nevojshme një pranësi ushtarake reale në terren. Presidenti francez dhe Kryeministri britanik Keir Starmer prej kohësh kanë kërkuar dërgimin e një kontingjenti europian në Ukrainë. Italia është kundër kësaj ideje.
Por çështja kyçe është qëndrimi i Putinit. Për muaj të tërë ai ka refuzuar praninë e trupave europiane ose të lidhura me NATO-n. Tani duket se ai e ka zbutur pozicionin. Ky do të jetë një moment kyç nëse zhvillohet takimi dypalësh me Zelenskyn. Ndërkohë, europianët po përpiqen të harmonizojnë propozimin për një “nen 5 të modifikuar” me dërgimin e trupave. Disa burime thonë se të dyja opsionet mund të bashkëekzistojnë.
4. Armatimi për Ukrainën
Presidenti Trump ka përsëritur se Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të furnizojnë me armë Ukrainën, por vetëm kundrejt pagesës. Zelensky ka konfirmuar se tashmë janë aktivizuar planet për blerjen e armatimeve amerikane – veçanërisht sistemeve të raketave “Patriot”, të domosdoshme për mbrojtjen ajrore. Ky proces ka nisur në Romë, në fillim të korrikut, gjatë Konferencës për Rindërtimin e Ukrainës.
Trump ka shpjeguar se armët u shiten vendeve anëtare të NATO-s, të cilat më pas ia kalojnë Ukrainës. Kjo do të thotë se një pjesë e madhe e kostos do të përballohet nga vende si Gjermania dhe Norvegjia. Sipas “Financial Times”, Ukraina dhe vendet europiane kanë rënë dakord për një plan furnizimi prej 100 miliardë dollarësh. Zelensky ka shtuar se edhe vetë Ukraina do të sigurojë fonde për blerje të tjera të pavarura të armëve.
Për më tepër, është gati një marrëveshje me kompani amerikane për të prodhuar drone në Ukrainë, në bashkëpunim me firma lokale, me një vlerë prej 50 miliardë dollarësh.
5. Fëmijët e zhdukur
Rusia dhe Ukraina duket se janë afër arritjes së një marrëveshjeje për shkëmbimin e të burgosurve ushtarakë. Më e vështirë mbetet çështja e kthimit të fëmijëve ukrainas, të rrëmbyer dhe deportuar nga trupat ruse. Kjo temë po fiton gjithnjë e më shumë rëndësi politike.
Zonja e Parë, Melania Trump, i ka dërguar një letër Putinit, duke i kërkuar lirimin e fëmijëve. Presidenti Zelensky e ka përmendur disa herë këtë mesazh gjatë takimit me Presidentin Trump. Dhe tashmë vetë Trump po e mbështet fushatën e nisur nga bashkëshortja e tij, e cila ka marrë mbështetje edhe nga Presidentja e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen. Kjo çështje mund të krijojë vështirësi për Putinin.
