Nga Vitjon Nina
Ballkani Perëndimor ka qenë gjithnjë “fuçia e barutit” e Evropës dhe edhe pse në ditët e sotme, konteksti nuk shfaqet i asaj çfarë mund të duket si përfshirje e drejtpërdrejtë në konflikt të armatosur, situata e nderë të zë sytë qartësisht.
Jo për fushata ideologjike, sa për strategji afatgjata ekonomike dhe të ndikimit politik, ku një aktor i largët, herë i heshtur e herë i zëshëm, po hedh një perde të mëndafshtë mbi rajonin dhe po bën një ndarje të qartë: Lindjen e largët, apo perëndimin?
Katër shtete, duke filluar nga Hungaria në veri, Serbia, Maqedonia e Veriut dhe Greqia, po krijojnë pllajën e ndikimit kinez përmes investimeve të fuqishme, në këmbim të mbështetjes politike dhe afrimin e shteteve.
Jashtë kësaj perdeje, shfaqen dy vende pro-perëndimore, të cilat as faktikisht, e aq më pak ideologjikisht, nuk i kanë pranuar investimet nga Pekini: Shqipëria dhe Kosova.
Në një komunikim të fundit që Albanian Post ka pasur me zyrtarë të Pentagonit, ata janë shprehur qartë gjithsesi pro bashkëpunimeve të vendeve të rajonit në aspektin e Mbrojtjes, duke iu referuar më në thellësi nismës së Shqipërisë, Kroacisë dhe Kosovës për mbrojtjen dhe armatimin.
Por, përtej kësaj, “loja” po bëhet më e fortë për “kontrollin” e ndikimit në shtete të tjera të rajonit.
Rreth kësaj, ka hedhur më shumë dritë gazetari Ken Moriyasi, një korrespondent i gazetës më të madhe ekonomike në botë, Nikkei Asia, i cili përmes një artikulli të zgjeruar, reflekton se si kjo “perde e mëndafshtë” po krijohet, kur vëmendja e Washingtonit është e përqendruar në Ukrainë dhe po ashtu në Lindjen e Mesme.
Mbi të gjitha, shqetësimet e afrimit të madh të Serbisë me Kinën dhe praninë e shtuar të Pekinit në Ballkan.
Artikulli i Moriyasi shtjellohet si më poshtë:
Në juglindje të “Perdes së Hekurt” të përshkruar në mënyrë të famshme nga Winston Churchill në vitin 1946, një grup i ri kombesh miqësore me Kinën po formon një vijë veri-jug që kalon nëpër zemër të Euroazisë.
Ndërsa kjo “Perde Mëndafshi” – e cila shtrihet nga Hungaria në veri deri në Greqi në jug – nuk përfaqëson një ndarje ideologjike, ajo i ofron Kinës akses strategjik dhe ekonomik në një rajon pranë Evropës Perëndimore, Afrikës dhe Lindjes së Mesme.
Më të dukshmet janë lidhjet në rritje midis Kinës dhe Serbisë, ekonomisë më të madhe në Ballkanin Perëndimor. Në fillim të muajit të kaluar, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç ishte udhëheqësi i parë i huaj që konfirmoi se do të merrte pjesë në paradën ushtarake të Kinës më 3 shtator për të shënuar 80-vjetorin e përfundimit të Luftës së Dytë Botërore.
Gjithashtu muajin e kaluar, Kina dhe Serbia kryen stërvitje të përbashkët të forcave speciale në provincën Hebei, stërvitja e tyre e parë ushtarake së bashku. Jie Gao, një analist që studion Ushtrinë Çlirimtare Popullore dhe bashkautor i buletinit PLA Watch, tha se Kina i ka shitur sisteme mbrojtëse ajrore FK-3 dhe dronë të serisë CH Beogradit, duke e bërë Serbinë “vendin e parë evropian që integron këto platforma”.
Lidhjet ekonomike po rriten gjithashtu. Tregtia Kinë-Serbi u rrit me 22.8% në vitin 2024 në 7.5 miliardë dollarë, sipas Zyrës së Statistikave të Serbisë. Kina është tani partneri i tretë më i madh tregtar i Serbisë, pas Gjermanisë dhe Bosnjës dhe Hercegovinës. Në vitin 2020, Kina u rendit e 19-ta.
“Kina ka zëvendësuar Rusinë si partneri kryesor i Serbisë jashtë botës perëndimore”, tha për Nikkei Asia Vuk Vuksanovic, një studiues i lartë në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë. “Udhëheqja serbe e kupton se Kina është një superfuqi në rritje me një kapacitet që Rusia – pavarësisht burimeve të saj, pavarësisht statusit të saj si fuqi e madhe – thjesht nuk e ka”.
Për Kinën, Serbia është një pjesë e një enigme më të gjerë, sipas Vuksanovic. “Nëse i lidhni pikat, merrni parasysh se ku janë investimet kineze në Evropën Juglindore dhe shihni se katër vende janë të rëndësishme”, tha ai, duke treguar Greqinë, Maqedoninë e Veriut, Serbinë dhe Hungarinë. “Këto katër vende janë pjesë e një të tërë të vetme”.
Damjan Krnjevic Miskovic, i cili ishte pjesë e ekipit të Ministrisë së Jashtme serbe që negocioi një partneritet strategjik me Kinën në vitin 2009, tha, “logjika për ne ishte shumë e thjeshtë. Kina ishte një vend që nuk na kishte bërë kurrë keq”.
Kina, ambasada e së cilës në Beograd u bombardua nga forcat e NATO-s në vitin 1999, nuk e njohu Kosovën si shtet të pavarur. Kjo ishte një pjesë integrale e motivimit për Serbinë për t’u angazhuar me Kinën “në një mënyrë shumë më aktive”, kujtoi Miskovic.
Hungaria, Serbia, Maqedonia e Veriut dhe Greqia kanë secila arsyet e tyre për të pranuar investimet kineze, tha Miskovic. Për Serbinë, ishte e rëndësishme të kishte një anëtar tjetër të përhershëm të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, përveç Rusisë, në anën e saj për të bllokuar zhvillimet e mëtejshme negative në Kosovë.
Në Greqi, kompania shtetërore kineze e transportit detar Cosco zotëron Portin e Pireut, portin kryesor detar të Athinës. Pasi mori me qira një skelë në port në vitin 2009, Cosco mori shumicën e aksioneve në vitin 2016.
Investimi kinez në Pire filloi gjatë krizës së borxhit qeveritar grek të vitit 2009, “kur Bashkimi Evropian po i detyronte grekët të miratonin masa tepër të ashpra ekonomike”, tha Miskovic. “Mund të thuash se Kina po përfiton nga rrethanat e pafat ekonomike, por më përmend një fuqi të madhe që nuk e bën këtë”.
Gjatë një vizite shtetërore në fillim të muajit të kaluar, kryeministri kinez Li Qiang u tha homologëve të tij grekë se Kina ishte gati të bashkëpunonte për energjinë e pastër dhe inteligjencën artificiale, raportoi agjencia shtetërore e lajmeve Xinhua e Kinës.
Hungaria është anëtare e BE-së dhe NATO-s, por për shkak të politikave dhe deklaratave kontroverse të kryeministrit Victor Orban, përfshirë qëndrimin e tij më miqësor ndaj Rusisë, vendi shpesh është në kundërshtim me aleatët e tjerë. Maqedonia e Veriut ka “punë edhe më të lirë se Serbia, por është shumë e vështirë për vendin të tërheqë investime të huaja direkte. Kështu që kinezët hyjnë”, tha Miskovic.
Donatienne Ruy, një bashkëpunëtore në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare të Uashingtonit, tha se ndërsa administrata Trump është aktualisht e zënë me prioritete të tjera, gjatë administratës së parë të Trump, veçanërisht nga i dërguari i atëhershëm presidencial për negociatat Serbi-Kosovë, Richard Grenell, pati një përpjekje diplomatike për të kërkuar paqe në rajon.
“Ishte mjaft e habitshme sepse nuk ka pasur një administratë amerikane që të jetë përqendruar kaq shumë në këtë çështje për një kohë të gjatë”, tha ajo. “Ishte e rëndësishme që një president amerikan të përqendronte vëmendjen e tij në këtë”.
Verën e kaluar, përpara zgjedhjeve presidenciale, Grenell u tha serbo-amerikanëve gjatë Konventës Republikane në Milwaukee, Wisconsin, se nëse Trump do të kthehej në Shtëpinë e Bardhë, ai do ta bënte Ballkanin Perëndimor një përparësi.
“E ardhmja juaj është me ne, jo me Rusinë apo Kinën. E ardhmja juaj është me Amerikën… Amerika ka përgjegjësi të vazhdojë ta tërheqë Serbinë”, tha ai.
Deri më tani në administratën e dytë të Trump, kjo nuk ka ndodhur. Por Ruy i CSIS tha se kjo nuk ishte e pamundur, pasi administrata është përqendruar në çështje që nuk janë objekt i vëmendjes publike, siç është ndërmjetësimi i fundit midis Azerbajxhanit dhe Armenisë.
